Morgunblaðið - 04.03.1984, Blaðsíða 26

26
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 4. MARS 1984
AF INNLENDUM
VETTVANGI
BJÖRN BJARNASON
Vinstrimennska og kjarabarátta:
Rauð dagsbrún í
Alþýðubandalagínu
IVinstri flokkar sem setið
• hafa í ríkisstjórnum á
Vesturlöndum hafa ekki komist
áfallalaust frá ríkisstjórnarárun-
um, hvort heldur er um atvinnu-,
kjara- eða friðarmál að ræða. Á
meðan flokksforystan hefur verið
önnum kafin við stjórnarstörf
hafa órólegir hugsjónahópar
vinstra megin við hana búið um
sig í flokkskerfinu. Þegar forystu-
menn flokkanna eru ekki lengur í
vernduðum valdastólum innan
veggja stjórnarráðsins standa þeir
berskjaldaðir frammi fyrir flokks-
mönnum. Sumir láta undan hinum
öfgafullu vinstri hópum, aðrir
fjarlægjast flokkinn. Gleggsta
dæmið um þetta er frá Vestur-
Þýskalandi. Þar hrökklaðist Willy
Brandt frá kansiaravöldum þegar
upp komst um njósnara austur-
þýskra kommúnista á skrifstofu
hans. Nú er Brandt formaður
vestur-þýska jafnaðarmanna-
flokksins. Helmut Schmidt, kansl-
ari flokksins, tapaði hins vegar
meirihluta á sambandsþinginu
þegar efnt hafði verið til sam-
blásturs gegn honum frá vinstri í
eigin flokki. Hann hefur síðan
fjarlægst jafnaðarmannaflokkinn
sem er í eltingaleik við Græningj-
ana en þeir eru aftur að klofna
meðal annars vegna ítaka komm-
únista og vinstri öfgamanna innan
eigin raða.
2Í Bretlandi tóku vinstri-
• sinnar í fjórða alþjóðasam-
bandi kommúnista, en í því eru
Fylkingin á íslandi, sig til innan
Verkamannaflokksins og lögðu
undir sig öll flokksfélög þar sem
þeim var ekki veitt nægilega öflug
andspyrna. Þeir settu að lokum
verulegan svip á Verkamanna-
flokkinn og leiddi það til klofnings
innan raða hans. Á síðasta lands-
fundi Verkamannaflokksins var
þessum öfgaöflum ýtt til hliðar.
Síðan hefur hagur flokksins held-
ur vænkast í skoðanakönnunum
miðað við afhroðið sem hann beið
í keppninni við Margaret Thatcher
á siðasta sumri um fylgi kjósenda.
3Svipuð hreyfing hefur verið
• innan verkalýðsfélaga og í
vinstri flokkunum á Vesturlönd-
um. Þar hafa öfgafullir aðilar
komist til valda og hika ekki við
að beita verkfallsvopninu í póli-
tískum tilgangi.
4Jafnaðarmannaflokkar í
• Vestur-Evrópu líta á sig
sem hinn „pólitíska arm“ verka-
lýðshreyfingarinnar og í Banda-
ríkjunum telja demókratar sig
gegna sama hlutverki. Nú fara
fram prófkosningar innan Demó-
krataflokksins vegna vals á fram-
bjóðanda í forsetaembættið gegn
Ronald Reagan. Stærstu verka-
lýðssamtök Bandaríkjanna, AFL-
CIO, veðja á Mondale í prófkosn-
ingunum og veita honum fjár-
stuðning sem sagður er nema allt
að 20 milljónum dollara (600
milljónir ísl. kr.). Gegn þessu hafa
aðrir frambjóðendur í prófkjörinu
snúist og beindi einn þeirra, John
Glenn, spjótum sfnum að Lane
Kirkland, forseta AFL-CIO, með
þessum orðum: „Hvað heldur
Kirkland að hann sé að kaupa
fyrir 20 milljónir dollara? Forseta
sem verður alltaf sammála AFL-
CIO? Sé unnt að kaupa forseta-
framboð á vegum demókrata fyrir
20 milljónir nú í vor verður það
ekki eyris virði í nóvember, þegar
kosið verður." Þá hefur félags-
skapur í Bandaríkjunum sem er
andvígur því að menn séu neyddir
til þátttöku í verkalýðsfélögum
sagt að hann ætli að ráða útsend-
ara og senda þá inn í verkalýðs-
hópa sem starfa í þágu Mondale
til að njósna um aðstoð þeirra og
skýra frá henni opinberlega.
XXX
Hér hafa verið nefnd fjögur
dæmi frá útlöndum sem koma í
hugann þegar litið er á þróun
kjara- og verkalýðsmála hérlendis
undanfarna daga. Hér á landi eru
vinstri öfgahópar að færa sig upp
á skaftið innan verkalýðshreyf-
ingarinnar og í þeim flokki, Al-
þýðubandalaginu, sem telur sig
„pólitískan arm“ hennar. Ýmsir
forystumenn Alþýðubandalagsins
vilja hlaupa á eftir þessum öfga-
hópum en aðrir ekki. Lagt er höf-
uðkapp á að fela ágreininginn.
Þverpólitísk greiðasemi er stund-
uð til að bjarga þeim sem verst
eru staddir og er einkasamningur
þeirra Alberts Guðmundssonar,
fjármálaráðherra, og Guðmundar
J. Guðmundssonar, formanns
Dagsbrúnar, forseta Verkamanna-
sambandsins og þingmanns Al-
þýðubandalagsins, til marks um
það. Sumir velta því meira að
segja fyrir sér, hvort Albert sé í
sömu stöðu og væntanlegur for-
setaframbjóðandi, Walter Mon-
dale, gagnvart voldugu verkalýðs-
félagi til að tryggja sér fjöldafylgi
í forsetakosningum.
Uppdráttarsýkin
Pétur Tyrfingsson, Fylkingarfé-
lagi, sem setti Dagsbrúnarforust-
unni stólinn fyrir dyrnar þegar
kjarasamningurinn var borinn
upp á almennum fundi í félaginu
23. febrúar 1984, sagði í samtali
við Morgunblaðið 26. febrúar, að
staða verkalýðshreyfingarinnar
hefði aldrei verið eins veik og eftir
setu Alþýðubandalagsins í ríkis-
stjórn Gunnars Thoroddsen frá
því í febrúar 1980 fram í maí 1983.
Af lýsingu Péturs má ráða að upp-
dráttarsýki einkenni Alþýðu-
bandalagið eftir stjórnarsetuna og
sömu sögu sé að segja um þau
verkalýðsfélög þar sem alþýðu-
bandalagsmenn hafa tögl og
hagldir. Þessi sýki hefur bæði í för
með sér valta forystumenn og
slæma málefnastöðu.
Innan gamla valdahópsins I Al-
þýðubandalaginu er enginn kraft-
ur lengur í neinum sem getur haft
frumkvæði í flokks þágu innan
verkalýðshreyfingarinnar. Segja
má að það hafi slitnað upp úr milli
Ásmundar Stefánssonar, forseta
Alþýðusambandsins, sem er al-
þýðubandalagsmaður og reri á
sínum tíma á framboðsmið flokks-
ins í Reykjavík, og Svavars
Gestssonar, flokksformanns, í
baráttunni fyrir sveitarstjómar-
kosningarnar í maí 1982. Efnt var
til aðalfundar verkalýðsmálaráðs
Alþýðubandalagsins um það bil
mánuði fyrir kosningarnar. Þar
var ályktað á þann veg að kosn-
ingarnar væru kjarabarátta. Um
sömu mundir stóðu yfir samn-
ingaviðræður Alþýðusambandsins
og Vinnuveitendasambandsins.
Fulltrúar vinnuveitenda túlkuðu
ályktun verkalýðsmálaráðsins á
þann veg að þeir sem að henni
stæðu, Ásmundur Stefánsson
meðal annarra, teldu úrslit kosn-
inganna ráða mestu um kjör á
vinnumarkaði og því væri rétt að
fresta kjaraviðræðunum fram yfir
kosningar. Við þessu brást Ás-
mundur á þann veg að afneita
pólitískri forsjá Alþýðubandalags-
ins og Svavars Gestssonar. Til-
raunin til að breyta kosningabar-
áttunni í kjarabaráttu mistókst.
Síðan hafa ekki verið birtar nein-
ar ályktanir frá aðalfundum
verkalýðsmálaráðs Alþýðubanda-
lagsins: „Það verður að segjast
eins og er að pólitíska forustan er
mjög hrædd við að leggja fast að
verkalýðshreyfingunni að svara
árásum á laun verkalýðsins,"
sagði Pétur Tyrfingsson.
Flokkurinn opnaður
Alþýðubandalagið tapaði illi-
lega í sveitarstjórnarkosningun-
um 1982, ekki síst hér í Reykjavík.
Við það magnaðist gagnrýni á
Svavar Gestsson og ráðherrana.
Ólafur R. Grímsson, þáverandi
þingflokksformaður, sá sér leik á
borði. Hann leitaðist við að ná for-
ystu fyrir óánægjuöflunum og rit-
aði grein af því tilefni í Þjóðvilj-
ann. Bar hún yfirskriftina: „Kosn-
ingaúrslitin: Álvarleg viðvörun —
hvað næst!“. f greininni biðlar
Gudmundur Hallvardsson,
Fylkingarfélagi, í ræðustól á
Dagsbrúnarfundinum. í
Þjóðviljanum 29. febrúar
reynir Guðmundur að gera
sem minnst úr því að meiri-
hluti Dagsbrúnarmanna
hafi stutt tillögu Fylkingar-
innar og segir meðal ann-
ars: „ Yfirleitt hafa það veriö
áhugamál Morgunblaðsins
og annarra auðvaldssnepla
að þegja okkur i hel en nú
allt í einu er máttur okkar
slíkur, að við höfum ekki
einungis Guömund J. í vas-
anum, heldur líka formann
Alþýöubandalagsins, Svav-
ar Gestsson, og einnig 800
manna Dagsbrúnarfund.
Þetta gerum við allt eins og
aö drekka vatn. “ Er nokkur
furða þótt maðurinn sé
undrandi?
Pétur Tyrfingsson,
Fylkingarfélagi,
hvetur Dagsbrúnarmenn til
að fella tillögu stjórnarinnar
og þar með nýgerða kjara-
samninga.
Ólafur R. Grímsson til Alþýðu-
flokksins „er ljóst að með tilliti til
sigra og ósigra á undanförnum ár-
um, eru ærin tilefni til að Alþýðu-
bandalagið og Alþýðuflokkurinn
athugi rækilega afstöðu sína til
samskipta flokkanna," sagði Ólaf-
ur, en hann sagði einnig: „Við
verðum að vígbúa verkalýðshreyf-
inguna gegn VSÍ og Verslunarráð-
inu sem á undanförnum árum
hafa tekið upp nýja starfshætti og
harðskeyttari stefnuaðstöðu. Við
verðum að endurskoða starfsað-
ferðir og áherslur á launabarátt-
unni í Ijósi sjálfstæðra aðgerða
launafólks sem sýna nýjan vilja og
samstöðuþrótt .... Kemur til
greina að reyna breytingar á
formlegu skipulagi sem veita ein-
stökum hópum möguleika á
sjálfstæðri tilveru um leið og þeir
tengjast flokknum."
Breytingar á flokksskipulagi Al-
þýðubandalagsins í þá átt sem
ólafur R. Grímsson lagði til voru
samþykktar á síðasta landsfundi
þess í nóvember 1983. Síðan er
ekki vitað um nema einn hóp með
„sjálfstæða tilveru" sem hefur
ákveðið að ganga í Alþýðubanda-
lagið, en það er Fylkingin, félags-
skapur trotskyista sem trúa á
Marx og Lenín og vilja ekkert
annað en heimsbyltingu. t þágu
málstaðarins ætla þeir að beita
sér innan Alþýðubandalagsins og
verkalýðshreyfingarinnar, einkum
Dagsbrúnar ef marka má opinber-
ar yfirlýsingar talsmanna Fylk-
ingarinnar. Fyrsta stóra styrk-
leikaprufan fór fram á Dagsbrún-
arfundinum 23. febrúar, þá sigraði
Fylkingin en áður hafði hún reynt
sig með þá Pétur Tyrfingsson og
Guðmund Hallvarðsson í forystu í
átökum við Guðmund J. Guð-
mundsson á þingi Verkamanna-
sambandsins í Vestmannaeyjum í
október 1983. En í Neista, mál-
gagni Fylkingarinnar, var sagt að
eftir þing Verkamannasambands-
ins stæðu Fylkingarfélagar með
„pálmann í höndunum“.
Valdabarátta
í Vestmannaeyjum buðu Fylk-
ingarfélagar fram tvo menn til
sambandsstjórnar, þá Guðmund
Hallvarðsson og Pétur Tyrfings-
son, en aðeins hinn fyrrnefndi
náði kjöri. Þá tókst Guðmundi J.
Guðmundssyni og félögum að fella
Bjarnfríði Leósdóttur frá Akra-
nesi í stjórnarkjörinu í Verka-
mannasambandinu: „Ég hef aldrei
dregið neina dul á það að ég hef
talið að flokksbræður mínir í Al-
þýðubandalaginu hafi þar átt hlut
að máli,“ sagði Bjarnfríður í
Morgunblaðsviðtali 28. febrúar sl.
um leið og hún lýsti efasemdum
um það að Alþýðubandalagið væri