Morgunblaðið - 09.03.1984, Side 15

MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 9. MARZ 1984
15
Skuldbreytingar bænda
- eftir Hákon
Sigurgrímsson
Fyrir Alþingi liggur nú frum-
varp þess efnis að heimilað verði
að breyta lausaskuldum bænda í
föst lán.
Þetta mál hefur verið í undir-
búningi í rúm tvö ár og er af svip-
uðum toga spunnið og nýleg lausa-
skuldabreyting útgerðarinnar.
Fyrirheit var gefið um hvort
tveggja í stórnarsáttmála núver-
andi ríkisstjórnar. Stjórnskipuð
nefnd undir forustu Bjarna Braga
Jónssonar, aðstoðarbankastjóra í
Seðlabankanum, hefur fjallað um
málið og á áliti hennar er frum-
varpið byggt.
Mikið orðaskak hefur orðið
vegna þessa máls bæði á Alþingi
og í fjölmiðlum, einkum þó DV og
hefur þar gætt lítillar sanngirni í
garð bænda svo sem vænta mátti.
Fremstir í flokki gagnrýnenda
eru þrír varaþingmenn sem virð-
ast vera í mikilli þörf fyrir að
vekja á sér athygli og einkennist
málflutningur þeirra af því.
Vegna þeirra sem fræðast vilja
um staðreyndir þessa máls er eft-
irfarandi sett á þlað.
Ekki verið að gefa neitt
Frumvarpið gerir ráð fyrir að
veðdeild Búnaðarbanka íslands
verði heimilað að breyta lausa-
skuldum bænda í föst skulda-
bréfalán, enda fallist skuldareig-
andi á slíka aðgerð og nægileg veð
séu fyrir hendi. Stjórn veðdeildar-
innar ákveður lánstíma og lána-
kjör. Rætt er um að lánin verði til
allt að 12 ára og að fullu verð-
tryggð. Þarna er því ekki verið að
gefa neinum neitt heldur gefa
mönnum kost á að gera samninga
um skuldabyrðina og dreifa henni
á lengri tíma.
Hvaða skuldir
eru þetta?
Gert er ráð fyrir að skulda-
breytingin geti náð til lausaskulda
bænda vegna fjárfestinga á jörð-
um þeirra árin 1979—1983, að báð-
um árum meðtöldum, svo og
lausaskulda vegna jarðakaupa,
véla- og fóðurkaupa á sama tíma.
Hér er því eingöngu um að ræða
skuldir vegna búrekstrarins sjálfs
en ekki skuldir sem stofnað er til
vegna einkaneyslu bóndans, svo
sem vegna heimilisstofnunar, inn-
búskaupa o.þ.h.
Nauðsynlegt er í þessu sam-
bandi að hafa í huga að við verð-
lagningu búvöru, uppgjör búreikn-
inga og framtal til skatts er ekki
blandað saman tekjum og gjöldum
búsins og einkaneyslu bóndans.
Allir bændur eiga að skila með
skattframtali sínu svokallaðri
landbúnaðarskýrslu sem er í raun
rekstrarreikningur búsins. Eftir
þeirri skýrslu verður þörf hvers
umsækjanda væntanlega metin.
Það er því mikill misskilningur,
eða rangtúlkun, sem fram hefur
komið í fjölmiðlum, m.a. í fréttum
sjónvarpsins, að um sé að ræða að
breyta öllum skuldum bænda í
föst lán.
Um 600 bændur hafa sótt um
skuldbreytingu eða 13% bænda í
landinu. Alls er óvíst að öllum
þessum 600 umsækjendum standi
til boða að breyta skuldum sínum
þegar mál þeirra hafa verið könn-
uð nánar eða þeir sjái sér hag í að
taka skuldbreytingarlán þegar til
kemur. Slíkt verður að meta í
hverju einstöku tilviki. Bændur
verða auk þess sjálfir að semja við
skuldareigendurna um að þeir taki
við skuldabréfunum sem greiðslu
á lausaskuldum og að sjálfsögðu
að tryggja nægileg veð.
Hverjir sækja um?
Langflestir umsækjanda eru
ungir menn sem byrjað hafa bú-
skap á sl. 5—8 árum, menn sem
hafa verið að kaupa jörð og fjár-
festa í byggingum, bústofni og vél-
um.
Hér er með öðrum orðum um að
Hákon Sigurgrímsson
„Fjárhagsvandamál
ungra bænda og fjár-
mögnun við kynslóða-
skipti í landbúnaði er
ekkert séríslenskt
vandamál. Þetta er eitt
aðaláhyggjuefni bænda
í öllum vestrænum lönd-
um og eitt helsta um-
ræðuefni þar sem mál-
efni bænda eru rædd á
alþjóðlegum vettvangi.“
ræða hluta af vaxtarbroddi
bændastéttarinnar og væri það
því mikið áfall fyrir bændastétt-
ina og byggð í landinu ef þessir
menn neyddust til að hætta bú-
skap.
Astæðurnar
Ástæðurnar fyrir fjárhagserfið-
leikum þeirra sem sótt hafa um
skuldbreytingu tel ég aðallega
vera fjórar.
í fyrsta lagi of lítil lánafyrir-
greiðsla við frumbýlinga. Fullyrða
má að bændur sem kaupa jörð, bú-
stofn og vélar fái að meðaltali ekki
yfir 30% stofnkostnaðarins í föst-
um lánum til langs tíma. Mismun-
inn verða þeir að fjármagna með
almennum bankalánum til
skamms tíma. í öðru lagi kólnandi
tíðarfar. Þrjú af fimm síðustu ár-
um eru meðal köldustu ára sem
komið hafa á þessari öld. Bændur
hafa orðið að bera mun meira á
túnin en í venjulegu árferði til
þess að fá uppskeru. Heyfengur
hefur þrátt fyrir þetta verið of lít-
ill og hefur það neytt menn til
aukinna kjarnfóðurkaupa. Þetta
hvort tveggja hefur leitt til þess
að útgjöld búsins verða mun hærri
en verðlagsgrundvöllurinn gerir
ráð fyrir. I þriðja lagi er svo verö-
bólgan. Allir vita að bóndilnn fær
framleiðslu sína ekki greidda að
fullu fyrr en hún hefur verið seld.
Hann þarf að bíða í marga mán-
uði, jafnvel rúmt ár, eftir að fá
uppgert að fullu. Hins vegar verð-
ur hann að greiða öll aðföng jafn-
óðum og hann notar þau og fjár-
magna þau kaup með lánum. í
80—100% verðbólgu er erfitt að
ná endum saman og síðustu krón-
urnar eru orðnar heldur litlar
þega þær loks fást greiddar.
Samdrátturinn
Fjórða megin ástæðan er svo sam-
dráttur í búvöruframleiðslunni. Árið
1979 var hafinn skipulegur sam-
dráttur í nautgripa- og suðafjár-
framleiðslu vegna erfiðra mark-
aðsskilyrða. Því til viðbótar kem-
ur svo samdráttur af völdum kóln-
andi tíðarfars. Á síðustu 5 árum
hefur mjólkurframleiðslan dregist
saman um rúm 13% og kinda-
kjötsframleiðslan um fast að 20%.
Þessi samdráttur hefur haft í för
með sér gífurlegt tekjutap fyrir
bændur og þótt menn bindi vonir
við að nýjar búgreinar komi smám
saman í staðinn, hefur enn ekkert
náð að fylla þetta skarð.
Það liggur í augum uppi að slíkt
tekjutap kemur verst við þá sem
nýlega hafa byrjað búskap, eru
skuldum vafnir og hafa e.t.v. ekki
enn náð upp fullum afköstum í
búrekstrinum.
Kemur skuldbreyting
aö gagni?
Eðlilegt er að menn spyrji hvort
skuldbreyting af þessu tagi komi
að varanlegu gagni fyrir þá bænd-
ur sem í hlut eiga. Nokkur reynsla
er fyrir hendi í því efni því að
nokkrum sinnum áður hafa bænd-
ur fengið svipaða fyrirgreiðslu.
Sýnir reynslan að í langflestum
tilvikum hefur þessi aðgerð gert
mönnum kleift að losna úr skulda-
fjötrunum. Hitt er svo annað mál
hvort ekki er skynsamlegra að
koma í veg fyrir að svona vanda-
mál skapist með því að veita
frumbýlingum það rúma lánafyr-
irgreiðslu að þeir geti með góðu
móti komist af í stað þess að hafa
hana jafn nauma og nú er og þurfa
síðan að grípa til björgunar-
aðgerða á fárra ára fresti.
Það hlýtur að vera æskilegt að
þeim bændum, sem á annað borð
er rúm fyrir miðað við þann mark-
að sem við höfum, séu sköpuð við-
ráðanleg starfsskilyrði.
Alþjóölegt vandamál
Fjárhagsvandamál ungra
bænda og fjármögnun við kyn-
slóðaskipti í landbúnaði er ekkert
séríslenskt vandamál. Þetta er eitt
aðaláhyggjuefni bænda í öllum
vestrænum löndum og eitt helsta
umræðuefnið þar sem málefni
bænda eru rædd á alþjóðlegum
vettvangi. Eðli síns vegna getur
hefðbundinn landbúnaður ekki
skilað stofnkostnaði á jafn
skömmum tíma og ýmsar aðrar
atvinnugreinar og hefur því orðið
afskiptur í harðnandi samkeppni
síðustu ára um hylli þeirra sem
fjármagninu ráða.
Hikon Sigurgrímsson er fram-
kvæmdastjórí Stéttarsambands
bænda. -----
Bestu léttvínin
- eftir dr. Jón
Óttar Ragnarsson
Sú var tíð að þjóðmálaumræða
á fslandi var svo útkjálkaleg að
hún snerist mest um hver ræðu-
manna væri „þjóðhollastur",
„vísindalegastur" eða annað við-
Ííka.
Þeir sem högnuðust mest á
þessu fyrirkomulagi voru auðvit-
að þeir sem minnst vissu um vís-
indi og aldrei komu auga á ann-
arra hag fyrir eigin kreddum.
Þeir einu sem sýnast sitja
fastir í þessum hugsunarhætti
nú orðið eru ofstækisfullir bind-
indismenn sem virðast varla
skilja mun á vísindum og vísna-
gerð.
Ordaskipti við þennan þrönga
hóp eru að vísu með því skemmti-
legasta sem ég geri, en því miður
álíka upplýsandi og skeggræður
um ástamál við abbadís.
Staðreyndin er auðvitað sú að
áþreifanlegasti ávöxtur þessa
einkennilega ofstækis er sá að
áfengisböl á íslandi er með því
versta og mesta á byggðu bóli.
Skýringin er ekki vandfundin:
Brennivínið — dekurbarn þessar-
ar „hreyfingar" — hefur reynst ís-
lendingum viðlíka búhnykkur og
svartidauðinn Vestmanneyingum
forðum.
Hvernig á því stóö að öfga-
menn á bindindi létu sér detta í
hug að gerast verndarar óholl-
ustunnar er og verður ein af
áleitnustu spurningum íslands-
sögunnar.
Hitt er fyrir löngu Ijóst að þessi
hópur hefur engin rök, hvað þá
ráð, sem eru líkleg til að leysa
þann vanda sem ofstæki og öfgar
hafa komið þjóðinni í á þessu
sviði.
Vandi lýðræðisþjóðanna er
einmitt í því fólginn að minnsti
undansláttur gagnvart kröfum
öfgahópa sem neita að rökstyðja
mál sitt býður fasismanum
heim.
Léttvín og bjór
Léttvín og bjór eru síður en
svo einhverjar allsherjarlausnir á
áfengisvandanum. Þetta er ein-
faldlega það skásta áfengi sem
völ er á: veikast, skaðminnst.
Með því að beina neyslunni frá
hinum sterkari drykkjum yfir á
þá veikari og hollari mun aukin
áfengismenning smám saman
draga úr þessum uppsafnaða
vanda.
Sú stefna sem íslendingar eiga
og verða að fylgja á þessu sviði
verður að byggjast — ekki á af-
neitun — heldur á hóflegri notk-
un og víðtækri fræðslustarfsemi.
Kinn afar mikilvægur þáttur í
slíku fræðslustarfi er að uppfræða
almenning um þá gæðaþætti sem
skipta sköpum við framleiðslu á
þcssum veigum.
Bestu léttvín heims
Gæði borðvína fara einkum
eftir því hvaða vínberjaafbrigði
er notað við framleiðsluna, en
einnig eftir árferði, vandvirkni
framleiðandans o.fl. '
Mikilvægustu afbrigðin eru án
efa Cabernet sauvignon
(frönsk/amerísk rauðvín),
('hardonnay (frönsk/amerísk
rauðvín) Chardonnay (frönsk/-
amerísk hvitvín) og Riesling
(þýsk hvítvín).
Sú var tíð að Frakkar og Þjóð-
verjar báru höfuð og herðar yfir
aðra á þessu sviði. Á síðari árum
hafa aðrir — einkum Bandaríkja-
menn — sótt í sig veðrið.
Frakkland hefur um langt
skeið verið miðstöð vínfram-
leiðsiu í heiminum. Koma létt-
vínin einkum frá Bordeaux (Bo),
Búrgúndý (Bú), Champagne (Ch)
og Rhonedalnum (Rh).
Flest bestu rauðvínin koma
frá Bordeaux. Eru þekktustu
vínyrkjusvæðin Pauillac, Pomer-
FÆDA
OG
HEILBRIGÐI
ol, Margeaux og St. Emilion í Mé-
doc-héraðinu og fáein svæði í
Graves-héraðinu.
Þegar íslendingar drekka þýsk
hvítvín biðja þeir oftast um
blönduð vín á borð við Lieb-
fraumilch. En það er hægt að fá
miklu betri hvítvín ef vel er að
gáð.
Bestu hvítvínin koma frá Rín-
arsvæðinu, einkum Rheingau
(RG), Rheinhesse (RH) og
Rheinphalz (RP), en góð vín
koma einnig frá svæðum við
Mósel, Saar og Nahe.
Bandarísk léttvín hafa aukist
ótrúlega að gæðum á síðari ár-
um. Koma flest bestu vínin frá
Napadalnum í grennd við San
Fransiskó, bæði rauðvín, hvítvín
og kampavín.
Fjölmargar aðrar þjóðir fram-
leiða nú frábær vín, þ.á m. ítalir
(framleiða og drekka meira af
léttvínum en nokkur önnur þjóð)
og Spánverjar.
Lokaorð
Hér hefur í stuttu máli verið
fjallað um bestu léttvín heims. í
næstu grein verða nöfn bestu teg-
undanna gefin upp svo og þeir ár-
gangar sem taldir eru bestir.
Hverjir framleiða bestu léttvínin?