Morgunblaðið - 09.03.1984, Blaðsíða 35

MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 9. MARZ 1984
35
Minning:
Þórunn Anna
Lýðsdóttir
Fædd 1. desember 1895
Dáin 1. mars 1984
Foreldrar hennar voru: Hólm-
fríður Kristín Sigurðardóttir,
bónda á Saurhóli í Saurbæ, og
Lýður Guðmundsson, bóndi á
Dönustöðum í Laxárdal. Báðir
stofnar standa því í Dalasýslu.
Þau bjuggu fyrstu búskaparár sín
í Ljárskógarseli en fluttust síðan
til Barðastrandarsýslu, þar sem
Lýður heitinn gjörðist ráðsmaður
á búi Davíðs Scheving Thor-
steinssonar, læknis, og konu hans,
þeirra heiðurshjóna.
Þórunn heitin er fædd í Haga á
Barðaströnd. Svo var vinátta þess-
ara tveggja hjóna að hún hlaut
bæði nafn húsmóðurinnar, dóttur
læknishjónanna.
Um aldamótin tekur Lýður heit-
inn við svokölluðum utanbúðar-
störfum eða verkstjórastörfum við
verzlun Péturs Thorsteinssonar á
Bíldudal, en þá stóð þar allt at-
vinnulíf með miklum blóma, en
hann deyr langt um aldur fram
árið 1906. Þekkti ég menn á Bíldu-
dal sem báru honum góða sögu,
sem ágætis verkmanni til allra
hluta og vel gefnum.
Að honum látnum bjó ekkja
hans, Hólmfríður, áfram á Bíldu-
dal með dóttur sinni, Þórunni
Önnu, tengdamóður minni. Eign-
uðust þau tvö börn, sem upp kom-
ust. Sigurður sonur þeirra hjóna
ólst upp annars staðar, en er hann
hóf nám í „Lærða skólanum" í
Reykjavík, fluttust mæðgurnar
þangað að vetrarlagi til að halda
heimili fyrir hann og bjarga að því
leyti þröngum fjárhag. Sigurður
Lýðsson lauk lögfræðiprófi frá
Kaupmannahafnarháskóla. Hann
hafði þær afburða námsgáfur að
orð fór af um áratugaskeið og
heyrði ég þess getið af Brynleifi
Tobíassyni, kennara, á námsárum
mínum við Menntaskólann á Ak-
ureyri. Fáir munu fá slíka ein-
kunn hjá dr. Páli Eggerti Ólafs-
syni í íslenskum æviskrám, en þar
endar grein hans um Sigurð: „Vel
gefinn maður."
Skammt var milli stórra höggva
í fjölskyldunni, því móðir hennar,
Hólmfríður, deyr 1910, en þá var
tengdamóðir mín 14 ára að aldri
og munaðarlaus. Hún kvað móður
sína hafa verið mikla verkkonu,
mjög hagmælska og lesandi allt
sem hún yfir komst. Almanna-
rómur þar vestra taldi hana mjög
gáfaða, vitkonu og skáld gott. Er
því ekki furða þótt skáldið Halldór
Kiljan Laxness hafi fundið í henni
góða fyrirmynd um „Skáldkonuna
á Loftinu", í hinni þekktu bók
sinni um ólaf Ljósvíking, en fyrir-
mynd Ljósvíkingsins, Skáldið á
Þröm, og hún voru vel kunnug í
lifanda lífi.
Þegar hér var komið málum
buðu nágrannahjónin, sem voru
læknishjónin á Bíldudal, Þorbjörn
Þórðarson, læknir, og kona hans,
Guðrún Pálsdóttir (prófasts í
Vatnsfirði), henni að búa á heimili
sínu og dvaldist hún þar nokkur
ár, þar til hún fluttist alfarin til
Reykjavíkur. Lofaði hún mjög
framkomu og góðvild þeirra hjóna
í sinn garð og fékk þar einnig
fyrstu undirstöðumenntun í ýms-
um námsgreinum.
Eftir að til Reykjavíkur kom
gekk hún að venjulegum fisk-
vinnslustörfum og fór í síldar-
vinnu á sumrum til Siglufjarðar.
Vel munu þær mæðgur hafa
verið kynntar meðal Bílddælinga,
því að henni er boðin dvöl á miklu
sæmdarheimili þeirra hjóna
Helgu og ólafs Johnson, stórkaup-
manns hér i bæ, sem bjuggu að
„Esjubergi", en húsmóðirin var
dóttir frú" Ásthildar og Péturs
Thorsteinsson frá Bíldudal. Frú
Helgu mun hafa verið kunnugt um
áhuga Þórunnar á kennaranámi,
en ekkert mundi hafa af því orðið
nema fyrir ókeypis vist á þessu
góða heimili að vetrarlagi. Með
sumarvinnu aflaði hún sér pen-
inga til námsins. Lauk hún kenn-
araskólaprófi á tveim vetrum með
góðum árangri. Mér er vel kunn-
ugt um að hugur hennar stóð til
langskólanáms, en þess var enginn
kostur vegna fjárskorts.
Ég held ég meti ekki manngildi
Þórunnar heitinnar hvað minnst
fyrir eftirfarandi frásögn:
Þegar hún vann í síldarvinnu á
Siglufirði var á „planinu" verk-
stjóri, Stefán Sveinsson að nafni.
Eftir stutt kynni býður hann
henni heim til sín og konu sinnar,
Rannveigar Ólafsdóttur. Upp úr
þessum kynnum hófst lífstíðarvin-
átta, svo sönn og góð að hún hefði
ekki betri orðið þótt náin skyld-
menni ættu hlut. Hjón þessi flutt-
ust fljótlega til Reykjavíkur og
bjuggu þar síðan. Þau eru bæði
löngu látin.
Að loknu kennaranámi 1919
réðst hún sem kennari við barna-
skólann í Garði, og ári síðar (1920)
skipaður skólastjóri við barna-
skólann í Sandgerði, en lét af því
starfi 1926. Var til margra ára
handavinnukennari við barna-
skólann í Sandgerði. Hún sat um
áratugaskeið í skólanefnd og einn-
ig sem prófdómari við barnaskól-
ann.
Best sýnir það námfýsi og dugn-
að hennar, að hún dvelst árið 1923
við Statens Husflidsskole í Blaker,
Noregi, til framhaldsnáms.
Árið 1945 var hún meðal stofn-
enda að kvenfélaginu „Hvöt“ í
Sandgerði og fyrsti formaður þess
um margra ára skeið.
Hún giftist eftirlifandi eigin-
manni sínum, Stefáni Jóhanns-
syni, skipstjóra og vélstjóra, 7.
nóvember 1925. Þau bjuggu fyrstu
hjúskaparár sín að Kirkjubóli í
Miðneshreppi, en byggðu sér svo
hús í Sandgerði, sem þau fluttu í
1931 og bjuggu þar allt til þess að
þau fluttu til Reykjavíkur 1968 og
hafa búið þar síðan.
Þau eignuðust fimm börn: Sig-
rúnu, saumakonu, g. Garðari Hall-
dórssyni, pípulagningameistara,
Hólmfríði, hjúkrunarfram-
kvæmdastjóra, g. undirrituðum,
Ólaf, rafvirkja, g. Gunnhildi Alf-
onsdóttur, Stefaníu Rannveigu,
deildarmeinatækni, Jóhönnu, hús-
móður, g. Baldri Eyþórssyni, verk-
fræðingi. Barnabörnin eru átta.
Hjónaband þeirra reyndist hið
farsælasta enda gagnkvæm virð-
ing mikil. Reyndi ekki lítið á hús-
móðurina meðan börnin voru á
æskuskeiði, en húsbóndinn mikinn
hluta ársins að sjóstörfum. Þau
fengu það ríkulega goldið á elliár-
um, er þau gátu notið samvist-
anna. Það stafaði miklum hlýleik
frá öllu á þeirra heimili, en mest
frá húsráðendum sjálfum. Var og
mikil ánægja öllum að sjá og
finna, hve Stefáni var mikils virði
að geta loks launað konu sinni það
erfiði, sem stafaði af fjarvistum
hans fyrr á ævi þeirra, enda sá
hann um öll þeirra heimilisstörf
síðasta áratuginn, þegar bæði sjón
hennar og líkamsatgervi tóku að
bila.
Þórunni heitinni varð að ósk
sinni, að hún hélt andlegri reisn
sinni til dauðadags. Hún hafði um
áratuga skeið átt erfitt um gang
vegna liðagigtarbreytinga aðal-
lega í hnjám. Síðasta áratug hafði
henni förlast svo sjón að hún gat
hvorki lesið né unnið neitt í hönd-
um, en handavinnukona var hún
mikil. Síðasta árið gat hún notið
meðferðar á dagdeild öldrunar-
deildar Landspítala og fékk þar
nýjan líkamlegan og andlegan
styrk. Þreyttist hún ekki að segja
aðstandendum sinum frá þeirri
góðu og nærfærnu umönnun, sem
hún naut þar. Það er því sönn
ánægja að flytja öllu starfsfólki
þar alúðarfyllsta þakklæti henn-
ar, eiginmanns hennar og að-
standenda allra.
Síðasta áratuginn lá hún nokkr-
ar legur og sumar þungar og ætíð
á lyflækningadeild Landspítala, 14
G, sem nú er kölluð gigtardeild.
Hún dáðist mjög að allri meðferð
og umönnun þar. Veit ég að það
væri henni kært svo og aðstand-
endum að öll sú aðstoð sé þökkuð
af alhug, bæði læknum og starfs-"
liði öllu. Þá skal því ekki gleymt,
að af þessari lyflækningadeild var
henni vísað á dagdeild öldrunar-
lækningadeildarinnar, sem að
ofan getur.
Á manndómsárum sínum var
hún þekkt meðal kunningja fyrir
skarpar gáfur og farsælar. Minni
hafði hún frábært og rakti t.d.
ættir manna fram á síðasta dag
æfiskeiðs síns. Hún hafði ákveðn-
ar skoðanir á mönnum og málefn-
um, fór þar ekki troðnar slóðir.
Hún var frábitin öllum opinberum
störfum, þótt hún fylgdist vel með
öllum málefnalegum umræðum í
fjölmiðlum.
Því miður kynntist ég ekki
tengdamóður minni fyrr en fyrir
um 15 árum. Var hún vel kunnug
foreldrum mínum frá Bíldudal,
sem þá voru bæði látin. Vel man
ég eftir að talað var um „Tótlu
litlu" með aðdáun og virðingu
fyrir dugnað og námsárangur, en
svo var hún kölluð í æsku sinni á
Bíldudal.
Kemur mér þá í hug, hve margir
ungir og gáfaðir íslendingar hafa
ekki fengið notið langskólamennt-
unar vegna féleysis. Tengdamóðir
mín er þar ein á meðal, en fékk þó
hagnýta menntun, auk þess sem
þau hjónin skila þjóðinni mynd-
arlegum arfi í börnum sínum.
Ég veit að eftir vammlausa æfi
verður heimkoman góð.
Jarðarförin fer fram frá Dóm-
kirkjunni í Reykjavík í dag, föstu-
daginn 9. marz, kl. 13.30.
Sig. Samúelsson
Minning:
Fríða Jóriasar-
dóttir - Isafirði
Fædd 7. febrúar 1904
Dá:n 25. febrúar 1984
Nú ertu leidd, mín Ijúfa,
lystigarð Drottins í,
þar áttu hvíld að hafa
hörmunga og rauna frí,
við Guð þú mátt nú mæla,
miklu fegri en sól
unan og eilíf sæla
er þín hjá lambsins stól.
Dóttir í dýrðarhendi
Drottins, mín, sofðu vært,
hann, sem þér huggun sendi,
hann elskar þig svo kært.
Þú lifðir góðum Guði,
í Guði sofnaðir þú,
í eilífum andarfriði
ætíð sæl lifðu nú.
Sb. 1945 — H. Pétursson.
Þann 25. febrúar síðastliðinn
lést í Fjórðungssjúkrahúsi ísa-
fjarðar, eftir stutta legu þar,
Oddfríður Jónasardóttir, Fríða
Jónasar, eins og flestir kölluðu
hana, var ein af þessum sérstöku
gömlu konum, sem við sjáum nú á
eftir yfir móðuna miklu. Fríða var
fædd á ísafirði og bjó þar alla sína
ævi. Foreldrar hennar voru hjónin
Valgerður Sigurðardóttir og Jónas
Helgason. Mestan hluta ævi sinn-
ar bjó Friða á Hnífsdalsvegi 1 á
ísafirði, ásamt bróður sínum Sig-
urði og fjölskyldu hans. Það var
því mikið áfall fyrir Fríðu þegar
Sigurður bróðir hennar, kona hans
og yngri sonur þeirra fórust í
hörmulegu bílslysi hér á ísafirði
fyrir nokkrum árum.
Ekki var ætlunin að rekja ævi-
feril Fríðu, heldur aðeins að minn-
ast hennar eins og við þekktum
hana. Kynni okkar af Fríðu hófust
er við litum dagsins ljós, því á
heimili okkar var Fríða næstum
daglegur gestur, því hún og móðir
okkar höfðu verið miklar vinkonur
frá því móðir okkar var lítið barn.
Þó aldursmunur á þeim væri mik-
ill, var vináttan alltaf trygg. Og
það var því ekki að ástæðulausu
sem flest af okkur litum á Fríðu
sem eina af ömmum okkar, og
yngri systkinin kölluðu hana allt-
af Fríðu ömmu, og þegar við eldri
systkinin fórum að eignast börn
áttu þau börn Fríðu ömmu líka.
Fríða átti reyndar ekki því láni að
fagna að eignast börn, en hún var
ein af þessum sem hafði stórt og
göfugt hjarta, hjá henni var pláss
fyrir börnin, það skipti ekki máli
hvort þau væru mörg, hún gat ver-
ið amma þeirra allra. Enda var
sama hvert Fríða kom, þar sem
böm voru á heimilinu, þá löðuðust
þau að henni og hún að þeim.
Og þau eru því mörg börnin sem
sjá á eftir Fríðu og munu eiga eft-
ir að sakna hennar. Og þó Fríða
skilji ekki eftir sig mikinn verald-
legan auð, skilur hún eftir sig auð
sem ekkert fær grandað og fjár-
sjóð fallegra minninga.
Fríða var heilsuhraust, þar til
nú síðasta árið. Þegar heilsan fór
að bila, svo að hún gat ekki lengur
búið ein í húsinu sínu, dvaldi hún
nú síðustu mánuðina á elliheimil-
Okkur hjónin langar að minnast
hennar Ingu, eins og við kölluðum
hana, með örfáum fátæklegum
orðum. Ingibjörg Gunnarsdóttir
fluttist hingað til Ólafsvíkur með
manni sínum, Sigurði, og börnum
fyrir 10 árum. Nokkru seinna
réðst ég í vinnu til Sigurðar og þá
var það að ég, ásamt konu minni,
varð þeirrar ánægju aðnjótandi að
kynnast henni Ingu, þessari ein-
staklega hugljúfu konu. Oft kom-
um við inná heimili þeirra, og allt-
af mætti okkur þessi einstæða
hlýja og gestrisni.
inu á Isafirði. En yfirleitt fór hún
á hverjum degi gangandi út á
Hnífsdalsveg því þar leið henni
best, og þar sat hún við að prjóna
og ýmislegt fleira á daginn.
Oft var það ofar okkar skilningi,
hvað þessi gamla kona var dugleg
að fara sinna ferða, í hvaða veðri
sem var fótgangandi. Og oft var
það sem við rákum upp stór augu,
því þegar við veigruðum okkur við
að fara út í stórhríð og slæmt veð-
ur, sáum við úr eldhúsglugganum
hvar Fríða gamla öslaði snjóinn
og kom labbandi í stórhríðinni, já,
hún var ekki að hlífa sér eða vor-
kenna hún Fríða. Þann 7. febrúar
síðastliðinn náði Fríða merkum
áfanga í lífi sínu, því þann dag
varð hún áttræð. Var henni haldin
afmælisveisla á heimili Jónasar
bróðursonar síns og fjölskyldu
hans. Og eftir þann dag hafði
Fríða frá mörgu að segja, veislan
hafði lukkast svo vel, það hafði
verið svo gaman. Siðast þegar við
hittum Fríðu, var hún farin að
Fyrir það viljum við þakka af
heilum hug.
Teljum við okkur betri mann-
eskjur, að hafa fengið að kynnast
þessari góðu konu og svo mun um
fleiri.
Við biðjum algóðan Guð að
blessa minningu hennar, og
styrkja alla hennar aðstandendur
við þetta þunga áfall.
Gunnar Gunnarsson,
Ester Gunnarsdóttir, Olafsvík
hlakka svo mikið til páskanna, því
þá ætlaði hún til Reykjavíkur, til
Gerðu bróðurdóttur sinnar og fjöl-
skyldu hennar. Og var það orðið
árvisst ferðalag hjá henni. Og allt-
af kom hún endurnærð og ánægð,
úr þessum ferðum. Það sannast
víst oftast máltækið, enginn veit
hvað átt hefur fyrr en misst hefur,
og víst finnur maður það nú, hvað
vantar, þegar engin Fríða kemur í
heimsókn.
Við viljum að lokum þakka
Fríðu fyrir allt sem hún gerði
fyrir okkur, þökkum henni sam-
fylgdina og óskum henni góðrar
heimkomu í hinum nýju heim-
kynnum. Ættingjum hennar og
vinum vottum við okkar dýpstu
samúð. Megi minningin um Fríðu
lifa í hugum okkar um alla tíð.
Far þú í friði,
friður Guðs þig blessi
haföu þökk fyrir allt og allt.
Sb. 1886 — V. Briem.
Böm Sigrúnar Sigurgeirsdóttur.
Ingibjörg Gunnars-
dóttir — Kveðjuorð