Morgunblaðið - 30.03.1984, Page 20

20
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 30. MARZ 1984
AF ERLENDUM VETTVANGI
Eftir LESTER R. BROWN
Risavaxnir olíuborturnar mega nú heita tímanna tákn en olíuverðhækkanirnar á síðasta áratug urðu til þess, að
olíuvinnsla á hafsbotni og við aðrar erfiðar aðstæður varð arðbær.
Minni þýðing olíunnar fyrir
efnahagslíf þjóðanna boð-
ar betri og bjartari tíma
Olíunotkunin átti það lengi sameiginlegt með áfengis- og
eiturlyfjanautninni, að mikið vill jafnan meira og erfitt að snúa
við blaðinu án þess að til verulegra fráhvarfseinkenna komi. Að
þessum tímamótum kom þó árið 1979 og síðan hefur sjúklingun-
um, þjóðum heims, farið mjög fram. Söguleg umskipti eru oftast
nær tengd einhverjum ákveðnum atburði og hvað olíuna snertir
varð hann með annarri stórverðhækkun OPEOríkjanna. Árið
1979 var olíunotkunin 23,8 milljónir fata en síðan hefur hún
minnkað ár frá ári eða um 14% alls.
egar fyrsta mikla olíu-
verðhækkunin varð árið
1973 fóru sérfræðingar að
velta meira fyrir sér sam-
bandinu á milli olíunotkunar
og þjóðarframleiðslu í ýmsum
ríkjum. Var það ekki síst
vegna þess, að þá óttuðust
menn mjög, að brátt færi að
sjá fyrir endann á þessu lífs-
vatni og undirstöðu velferð-
arinnar nú á dgöum. Ef olíu-
notkunin minnkar og fram-
ieiðslan að sama skapi eru
menn jafn háðir olíunni sem
fyrr og þess vegna augljóst,
að raunverulegar framfarir
verða þá aðeins, þegar unnt
er að auka framleiðsluna og
draga jafnframt úr olíueyðsl-
unni.
Á árunum 1950—’73 voru
efnahagslegar framfarir
miklar um allan heim en til
þeirra þurfti sífellt meiri og
meiri olíu. Ef heimsfram-
leiðslan er höfð í huga, þurfti
í upphafi þessa tímabils 1,33
olíuföt til að búa til vöru, sem
virt var á 1000 dollara, en
undir lokin þurfti til þess 2,27
olíuföt eða 71% meira. Á átt-
unda áratugnum jókst olíu-
þörfin enn og verðhækkunin
árið 1973 kom því yfir þjóð-
irnar eins og köld vatnsgusa
og hafði þær afleiðingar, að
framleiðslan dróst verulega
saman. Þrátt fyrir það voru
þær ekki tilbúnar til að venja
sig af „drykkjuskapnum".
Önnur olíuverðhækkunin
árið 1979 varð hins vegar til
þess að þjóðirnar vöknuðu
upp við vondan draum og
tóku á sig rögg. Þýðing olí-
unnar fyrir efnahagsstarf-
semina fór að minnka og árið
1983 þurfti ekki nema 1,74
olíuföt miðað við 1000 dollara
framleiðslu en hafði verið
2,15 árið 1979. Jafngildir það
19% samdrætti í olíunotkun á
tæpum fjórum árum. Þjóðir
heims voru sem sagt ekki
bara á réttri leið, heldur
hafði þeim líka orðið verulega
ágengt.
Ástæðurnar fyrir þessum
umskiptum eru margar en
fyrst og fremst aukin nýting
annarra orkugjafa en olí-
unnar. Smíði sparneytnari
bifvéla hefur einnig haft sitt
að segja auk þess sem al-
menningur gerir sér nú betri
grein fyrir því en áður hvað
orkan kostar. Kemur það
einkum fram í betri einangr-
un íbúðarhúsnæðis og ná-
kvæmari gtillitækjum.
Til að framleiða vöru, sem
metin er á 1000 dollara, hafa
þjóðirnar löngum þurft mis-
mikla olíu. Um eitt fat eða
minna í Kína og Indlandi og
fimm föt í Bandaríkjunum
þegar bruðlið var sem mest.
Japanir, Sovétmenn og Bret-
ar voru ekki nema hálfdrætt-
ingar á við Bandaríkjamenn.
Þessi mikla olíunotkun í
Bandaríkjunum átti upphaf-
lega rætur að rekja til mikils
framboðs af ódýrri innlendri
olíu en þeir dagar eru nú
löngu liðnir. Olíunotkunin er
að vísu enn sem komið er
mest í Bandaríkjunum en
þrátt fyrir það hefur hún
minnkað þar meira en annars
staðar.
Öðrum vestrænum þjóðum
og Japönum hefur einnig
vegnað vel í baráttunni við
olíufíknina en það sama verð-
ur ekki sagt um Sovétmenn. I
Sovétríkjunum eru það ekki
markaðsöflin, heldur mið-
stýringin, sem ríkjum ræður,
og allar tilraunir til að
minnka olíunotkunina þar
hafa orðið einstaklega árang-
urslitlar. Allan síðasta ára-
tug jókst olíunotkunin þar
hröðum skrefum en yngri töl-
ur en frá 1980 eru hins vegar
ekki fáanlegar.
{ þróunarlöndunum hafa
breytingar á olíunotkuninni
verið með ýmsum hætti.
Indverjar, sem jafnan hafa
notað litla en innflutta olíu
og reiða sig mjög á kol, hafa
stöðugt verið að auka olíu-
notkunina en Kinverjar aftur
á móti, sem flytja út olíu,
skáru olíueyðsluna niður um
20% á árunum 1977—’80.
Allt bendir til, að þýðing
olíunnar fyrir efnahagslíf
þjóðarinnar muni halda
áfram að minnka og betri
orkunýting og aðrir orkugjaf-
ar muni stuðla að efnahags-
legu jafnvægi. í þessum efn-
um a.m.k. virðist heims-
byggðin stefna fram til betri
og bjartari tíma.
Lester R. Hrown er starísmaður
„ Worldwatrh Institute", rann-
sóknastoínunar, sem nýtur stuðn-
ings óháðra sjóða og stofnana Sam-
einuðu þjóðanna.
Framtíðarskipulag
björgunarmála
á íslandi
Opinn fundur í Ráðstefnusal Hótels Loftleiða, laug-
ardaginn 31. mars kl. 13.30.
Frummælendur veröa: Ari Trausti Guömundsson,
Einar Gunnarsson,
Ólafur Proppé.
Fyrirspurnir — umræður.
ALLT ÁHUGAFÓLK UM BJÖRGUNARMÁL VELKOMIÐI
*
Landssamband hjálparsveita skáta.
Stýrimannaskólinn í Reykjavík
Kynningardagur
Skólinn veröur opinn almenningi og tæki og annar
búnaður skólans sýndur af nemendum og kennurum
skólans laugardaginn 31. mars nk. frá kl.
13.30—17.00.
Auk siglinga- og fiskileitartækja, bóka o.fl. veröa
sýndar kvikmyndir og myndbönd um sjómennsku,
tæki og öryggismál. Losunarbúnaður gúmmíbjörgun-
arbáta (Sigmunds-gálgi og Olsens) björgunartæki frá
Slysavarnafélagi íslands og sýnd björgun frá þyrlu;
sundkafarabúningar skólans o.fl.
Kvenfélagið Aldan verður með veitingar í mötu-
neyti skólans allan daginn.
Skólastjóri
t7.00HagKaupNi^n.
HAGKAUP