Morgunblaðið - 30.03.1984, Qupperneq 44

MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 30. MARZ 1984
44
Minning:
Margrét Jónína
Jakobsdóttir
Fædd 8. maí 1892
Dáin 19. mars 1984
Þann 19. mars, andaðist á
sjúkrahúsinu á Hvammstanga,
Margrét Jakobsdóttir frá As-
bjarnarnesi. Hún fæddist á Fossi í
Vesturhópi 8. maí 1892 og voru
foreldrar hennar hjónin Jóhanna
Eggertsdóttir og Jakob Daníels-
son. Jakob var af þekktum ættum
í sýslunni, kominn út af sr. Hall-
dóri Hallssyni á Breiðabólstað og
Samsoni Sigurðssyni skáldi frá
Klömbrum, en Ingibjörg dóttir sr.
Halldórs var gift Samson.
Jóhanna, móðir Margrétar, var
dóttir Eggerts bónda á Fossi,
Halldórssonar prests, Ámunda-
sonar á Melstað, en kona Eggerts
og amma Margrétar var Ragn-
heiður Jónsdóttir stúdents frá
Leirá, Árnasonar.
Þegar Margrét var þriggja ára,
fluttu foreldrar hennar að Sigríð-
arstöðum í sömu sveit. Þar ólst
hún upp ásamt þremur systkinum,
tveimur systrum, sem báðar dóu í
blóma lífsins og bróðurnum Egg-
ert. Systurnar hétu Ragnheiður og
Steinvör.
Árið 1919 fluttu foreldrar Mar-
grétar að Ásbjarnarnesi, sem er
næsti bær við Sigríðarstaði og
bjuggu þar síðan á meðan kraftar
leyfðu, en síðan í skjóli barna
sinna.
Þau Margrét og Eggert fóru
aldrei heiman að til langdvalar,
utan einn vetur sem Margrét
dvaldi á Kvennaskólanum á
Blönduósi.
Þau stunduðu búskapinn með
foreldrum sínum en tóku svo við
jörðinni þegar þau hættu og
bjuggu þar saman um 40 ára
skeið, eða þar til þau gátu ekki
lengur unnið að búinu, enda Egg-
ert farinn að heilsu og andaðist
skömmu síðar.
Þau systkin giftust ekki og eign-
uðust ekki börn, en þau ólu upp
þrú börn. Þau eru Hrefna Pét-
ursdóttir, sem missti föður sinn
ung, Rannveig Guðmundsdóttir,
hjá foreldrum hennar voru slæm-
ar ástæður og Stefán Haukur
Ólafsson, bróðir greinarhöfundar,
en foreldrar hans urðu að leysa
upp heimilið vegna heilsuleysis
móður okkar, en þær voru systra-
dætur móðir okkar og Margrét.
Öllum þessum börnum var Mar-
grét sem besta móðir, enda elsk-
uðu þau hana og virtu.
Það var gott að koma að Nesi og
njóta gestrisni þeirra systkina og
einnig mjög lærdómsríkt að kynn-
ast þeim friðsæla heimilisbrag,
sem þar ríkti. Einnig rómuðu allir
þá snyrtimennsku, sem þar var
bæði utan húss og innan, og voru
þau systkin samhent í því sem
öðru.
Það koma margar kærar minn-
ingar fram í huga minn, þegar ég
minnist þessarar frænku minnar,
sem bjó í nágrenni við foreldra
mína um árabil. Það var tíður
samgangur milli heimilanna og
alltaf þegar Margrét kom, var hún
með eitthvað handa okkur krökk-
unum, sem við höfðum bæði gam-
an og gagn af. Einn var sá þáttur i
lífi Margrétar, sem bar henni góð-
an vitnisburð, en það var hvað hún
var mikill dýravinur. Það mátti
með sanni segja, að allt sem
minnimáttar var, átti hana að vin.
Það eru góð meðmæli, þegar
kvatt er þetta líf í hárri elli, að
hafa með hógværð og iðjusemi lát-
ið allsstaðar gott af sér leiða.
Síðustu árin dvaldi Margrét á
elliheimilinu á Hvammstanga í
skjóli Hrefnu fósturdóttur sinnar,
sem er ráðskona sjúkrahússins
þar. Margrét var heilsuhraust alla
sína ævi, en síðustu árin var ellin
farin að sækja á hana. öll verðum
við að lúta henni.
f dag, 30. mars, verður hún lögð
til hinstu hvíldar að Breiðabólstað
í Vesturhópi. Blessuð sé minning
þín kæra frænka.
Ilýrmundur Ólafsson.
Öll vitum við lífsins gang en þó
er alltaf eins og að vakna upp við
vondan draum þegar fréttin um
lát náins ástvinar berst. Ég var
svo lánsöm að fá að dveljast í 10
ár sem barn hjá nöfnu minni og
ömmu eins og ég kallaði hana og
Eggert bróður hennar í Ásbjarn-
arnesi.
Á slíkri stundu streyma minn-
ingarnar fram í hugann, minn-
ingar um glaðlynda og réttláta al-
þýðukonu sem ævinlega gerði sitt
besta til þess að láta mönnum og
málleysingjum í umhverfi sínu
líða vel.
Þeim fækkar nú óðum er muna
af eigin reynslu starfshætti og
lífsbaráttu liðinna kynslóða, því er
það ómetanleg reynsla að hafa
fengið að vera samtíða manneskju
er mundi og virti hið erfiða líf er
allflestir í þessu landi lifðu hér
áður.
Ein var sú hefð er amma alla tíð
hélt mikilli tryggð við og iðkaði,
það var kveðskapur og ljóðalestur.
Á bernskuheimili hennar voru
haldnar kvöldvökur eins og tíðk-
aðist áður fyrr. Þar gleymdi fólkið
erfiði dagsins og safnaði nýjum
kröftum við ljóðasöng og lestur. í
erfiðri lífsbaráttu var þetta nauð-
synlegur aflgjafi. Þess vegna var
farið með ljóðin eins og fjársjóð.
Amma kunni ógrynni af ljóðum
og þulum, hverju ljóði og hverri
vísu fylgdi líka oftast frásögn um
hver hefði ort ljóðin og undir
hvaða kringumstæðum.
Hún var einnig mjög söngelsk
og á unglingsárum sínum lærði
hún að spila á harmonikku. Stund-
um var hún fengin til þess að spila
á skemmtunum er haldnar voru í
sveitinni, og um þessar ferðir átti
hún margar góðar minningar,
enda var hún í eðli sínu mjög fé-
lagslynd.
Hún fæddist 8. maí 1892 að
Fossi í Vesturhópi, næsta bæ við
kirkjustaðinn Breiðabólstað. Þar
hlýtur hún nú sína hinstu hvíld
við hlið foreldra sinna og systkina
og við rætur þeirra sömu fjalla er
hún fyrst leit augum fyrir rúm-
lega 90 árum. Foreldrar hennar
voru hjónin Jakob Daníelsson og
Jóhanna Eggertsdóttir ábúendur á
Fossi, en á undan þeim bjuggu þar
móðurforeldrar ömmu, Eggert
Halldórsson og Ragnheiður Jóns-
dóttir. Þriggja ára fluttist hún
með foreldrum sínum að Sigríð-
arstöðum í sömu sveit. Þar stóð
bernskuheimili hennar, lítill og
lágreistur torfbær sem þó svo oft
rúmaði ótrúlega margt fólk. Sig-
ríðarstaðir voru í þjóðbraut þess-
ara tima, því þar lágu leiðir
flestra þeirra er ferðuðust á milli
Austur- og Vestur-Húnavatns-
sýslna. Þá var farið yfir Nesbjörg,
Bjargós og Þingeyrarsand og það-
an áfram á Blönduós, sem þá var
aðal verslunarstaður í Húna-
vatnssýslum.
Margar minningar átti amma
um ferðafólkið sem kom við á
heimili foreldra hennar, og eflaust
var oft gaman í litlu baðstofunni á
Sigríðarstöðum er hlustað var á
frásagnir ferðalanganna.
Árið 1919 fluttist amma ásamt
foreldrum sínum og Eggert bróður
sínum að Ásbjarnarnesi, næsta
bæ við Sigríðarstaði. í Ásbjarn-
arnesi var þá stór og reisulegur
torfbær sem Ásgeir Jónsson frá
Þingeyrum lét reisa á árunum
1863—67. í rúmlega 40 ár bjuggu
systkinin í Nesi. Þau tengdust
órjúfanlegum tryggðaböndum við
jörðina og allt umhverfi hennar,
enda er hann fallegur fjallahring-
urinn í Ásbjarnarnesi og jörðin
stór og vel til þess fallin að stunda
þar sauðfjárbúskap eins og þau
gerðu alla tíð.
Strax á fyrstu búskaparárum
sínum í Nesi tóku systkinin til sín
fósturbörn og alls voru fimm börn
alin upp hjá þeim í Nesi að meira
eða minna leyti.
Börn og unglingar áttu alltaf
góðan vin og félaga þar sem amma
var. Hún miðlaði þeim af fróðleik
sínum og tók þau alvarlega. Til
hennar var hægt að leita með flest
það er vanda olli og glaðværð
hennar og bjartsýni greiddi úr öll-
um flækjum.
Amma var vinmörg og vinföst,
ég hygg líka að flestir þeir er
kynntust henni einhvern tíma á
lífsleiðinni hafi skynjað þá hlýju
og birtu er henni fylgdi alla tíð.
Þegar aldurinn tók að færast yfir
systkinin í Nesi fluttust þau til
Hvammstanga.
Eftir lát Eggerts bróður síns
fluttist svo amma til Hrefnu Pét-
ursdóttur, fósturdóttur sinnar og
nú fékk hún aftur að sinna því
hlutverki er henni var svo hug-
leikið.
Hún fékk að fylgjast með og
annast lítinn dreng sem óx og
dafnaði.
Síðustu ár æfi sinnar dvaldist
amma á ellideildinni við Sjúkra-
húsið á Hvammstanga. Þar hlaut
hún góða umönnun og jafnframt
fékk hún að dveljast í nálægð
sinna nánustu.
Þökk fyrir allt. Guð blessi minn-
ingu hennar.
Margrét Kdda
Birting
afmœlis- og
minningar-
greina
ATHYGLI skal vakin í því, að
afmælis- og minningargreinar
verða að berast blaöinu með góð-
um fyrirvara. Þannig verður
grein, sem birtast á í miðviku-
dagsblaði, að berast í síðasta lagi
fyrir hádegi á mánudag og hlið-
stætt með greinar aðra daga. í
minningargreinum skal hinn
látni ekki ávarpaður. I»ess skal
einnig getið, af marggefnu til-
efni, að frumort Ijóð um hinn
látna eru ekki birt á minningar-
orðasíðum Morgunblaðsins.
Handrit þurfa að vera vélrituð og
með góðu línubili.
„Sannleikurinn mun gjöra yð-
ur frjálsa", sagði Jesús, meistar-
inn mikli frá Nasaret við læri-
sveina sína. Þetta sama um kraft
Guðs, æðstu orku lífs í mannssál
og samfélagi manna tjáði Páll
postuli með orðunum: „Bókstaf-
urinn deyðir, en andinn lífgar."
Þar táknar bókstafurinn þá
fjötra og þann dauða og stöðnun
fordóma og fræðastagls, sem
víða verður trúarbrögðum villu-
braut.
Andinn er hins vegar sú lífs-
orka frjálsrar hugsunar og skyn-
semi, sem verður að njóta sín við
leit mannsandans á vegum vís-
inda, lista og mannréttinda, þar
sem vilji Guðs, hið góða fagra og
fullkomna nýtur mestrar hylli.
Jesús fann stefnu bókstafsins
hjá hinum stöðnuðu trúfræðing-
um sinnar samtíðar, Fariseum
og fræðimönnum. Og hann var-
aði lærisveina sína við að fylgja
þeim of fast, þrátt fyrir allan
þeirra lærdóm og virðuleika.
Lífsstefnu sannleiksandans
fann hann hins vegar til fyrir-
myndar og eftirbreytni hjá öll-
um þeim, sem létu kærleikann
ráða leit sinni og trúartakmarki.
Þannig yrðu þeir frjálsir og
hamingjusamir, hvort sem þeir
nefndust Kanverjar eða Sam-
verjar, tollheimtumenn eða
rómverskir hundraðshöfðingjar.
Aumingja Fariseunum ofbauð
slíkt frjálslyndi og svo er enn.
Snúum okkur svo í átt til sam-
tíðar og sannleiksleitar eða ætti
að segja guðsdýrkunar sannleik-
ans á okkar eigin hversdags-
brautum.
Metum við sannleikann mikils
á frelsisvegum mannlífs og ger-
um við hönd hans æðsta til að
leiða og styðja að takmarki gró-
andi þjóðlífs? Látum „heittrúar-
fólkið" hafa sínar skoðanir um
heimsendi og helvíti og frelsun
handa einum af hverjum tíu
milljónum að dómi hins „góða
Guðs“, af því að drengurinn hans
dó á krossi fyrir þig!! Allir eru
frjálsir hér að hafa sína trú og
það, sem sannast reynist sam-
kvæmt lífsskoðun og þroskastigi.
En athugum, hvar við stönd-
um gagnvart sannleikanum á
mannlegan hátt í sambúð, sam-
starfi og samfélagsháttum.
Það byrjar vel. Orðin fögru:
„Sannleikurinn mun gjöra yður
frjálsa" eru meira að segja
greypt á hornstein Alþingishúss-
ins. Þau eru sem sagt táknið,
sem þjóðlíf íslands byggist á.
Hvorki meira né minna. Og svo
er- annað bæði rétt og gott. Allir
hafa frelsi til að hugsa, tala,
skrifa og hafa sínar skoðanir í
sannleiksleit lífsins, skulum við
segja. Síöan fer fram val á for-
ystuliði samfélagsins. Það val
nefnist kosningar og fer fram
eftir mikið jaml og fuður, froðu-
snakk og hávaða. En hvernig er
aðstaðan þar gegn sannleikanum
og hvers er kærleikurinn metinn
viö
gluggann
eftirsr. Arelíus Níelsson
sem takmark? Er ekki oft mest
gert til þess að blekkja og villa?
Oft með svo góðum árangri að
grunnur sannleikans bjargið
sjálft gleymist og óðar en varir
er allt byggt á foksandi skamm-
sýni, heimsku og kröfu. Flest er
gert til að teikna myndir bæði í
orði og athöfn af andstæðingum
og fylgismönnum. Fegra allt í
fari hinna síðarnefndu, en and-
stæðingar gerðir eins auðvirði-
legir og hlægilegir sem unnt er.
Væri ekki nær að vita og gæta
þess, að allir hafa sína kosti og
galla að dómi sannleikans.
Ollum skyldi því sannleikans
unna, samkvæmt yfirskriftinni í
Alþingishúsinu. Annars týnist
alltof margt, sem átti að gefa
okkur frelsi og frið í störfum og
frama.
Aldrei skal láta bókstafs-
blindu og fordóma flokksforyst-
unnar villa sannleiksást ein-
staklingsins af vegi.
Þið sem unnið ævintýrum
skálda og munið þau og skiljið
táknmál þeirra, kannizt vafa-
laust við „Töfraspegilinn" — eða
öllu heldur nornaspegilinn hans
Andersens.
Sá gripur hafði þá náttúru, að
allt gott og fallegt, sem í honum
speglaðist, afskræmdist eða
dróst saman og sýndist ekki
neitt. Nornin vildi nú komast
upp til himna og lofa Guði og
englunum að líta í spegilinn. En
þá varð spegillinn sjálfur svo
hræddur og titrandi, að hún
missti hann til jarðar, og hann
fór í þúsund mola. Víða flugu
brotin líkt og sandkorn I stormi.
Þau bárust í augu margra sem
örsmáar agnir og afmynduðu þá
allt fyrir þeim, samkvæmt eðli
þessa nornaspegils.
Nú spyr ég, og segi, þegar ég
hlusta á þingtíðindi og stjórn-
málafréttir í útvarpi eða les þær
í blöðum:
Hvernig er hægt að afskræma
allt, sem andstæðingur segir, svo
þar sjáist vart nokkuð satt og
gott?
Hvernig er á hinn bóginn
hægt að fegra allt, sem flokks-
forystan segir, svo svart verður
hvítt og hvítt verður svart, ef
það er þinn flokkur?
Hvers vegna er ekki báðum
leyft að njóta sín og velja svo úr
beggja megin það, sem er sann-
ast og bezt? Leyfa sannleikanum
að sigra.
Hvers vegna er svo ekkert
þakkað hversu gott, sem það er í
samfélagi nútímans, sem hefur
þó gjörbreytt flestu til hins
betra, svo að aldrei hefur íslenzk
þjóð verið betur kristin en nú?
Og þar eiga raunar allir flokkar
sinn hlut að máli, ef vel er valið
og íhugað. Sannleiksperlan fengi
að njóta sinnar birtu.
Og að síðustu: Frelsi til kosn-
inga er einn af ávöxtum sann-
leikans á vegi mannréttinda.
Hvers vegna er þá þeirri
stjórn, sem valin er hverju sinni
af meiri hluta ekki leyft að ráða
og njóta síns bezta, meðan hún
hefur sinn rétt?
Sé um mistök að ræða, ber að
víkja henni frá samkvæmt frelsi
sannleikans í næstu kosningum.
„Sannleikurinn mun gera yður
frjálsa." Notið frelsið til að
byggja upp með samstarfi, en
ekki til niðurrifs með sundrung,
vanþakklæti og lygi.
Rvík, 20/2 1984
Árelíus Níelsson
Hornsteinninn
og nornaspegillinn