Morgunblaðið - 11.04.1984, Blaðsíða 20

68
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 11. APRÍL 1984
Fiskveiðisteftia
í sjálfheldu
— eftir Halldór
Hermannsson,
ísafirði
Um leið og ég þakka fyrir þau
orð sem þeir fiskifræðingar
Hjálmar Vilhjálmsson og Ólafur
Karvel Pálsson beindu til mín í
Morgunblaðinu 24. mars sl. vil ég í
fáeinum orðum minnast á nokkur
atriði sem mér eru efst í huga eft-
ir lestur greina þeirra. Ég verð þó
að segja, að ekki var þar um mikl-
ar opinberanir að ræða.
Þáttur Ólafs
Karvels Pálssonar
Þegar Ólafur Karvel svarar
grein minni „Svipull er sjávarafli"
ferst honum það ekki betur úr
hendi en svo, að hann þarf að slíta
setningar í sundur.
T.d. tekur hann setninguna „ef
menn ætla að stjórna fiskveiðum
af einhverju viti, verður að gera
það í takt við náttúruöflin í sjón-
um“, og skilur eftir framhald setn-
ingarinnar, „en ekki með því að
draga tölur upp úr töfrahatti".
Þessi seinni helmingur setningar-
innar féll ekki inn í spekina hjá
fiskifræðingnum, þarna var senni-
lega komið við kaun.
Hinsvegar er vart annað á Ólafi
Karvel að heyra, en hann viður-
kenni að skýrslur þeirra um stærð
fiskistofna og spár hafi lítt staðist
og auðvelt sé að vera vitur eftir á.
Þetta var einmitt það sem ég
var að segja í Morgunblaðinu þ.
17. mars. sl.
Ólafur Karvel segir m.a. að hin
árlega skýrsla Hafrannsókna-
stofnunarinnar um ástand nytja-
stofna og aflahorfur hafi leyst úr
læðingi miklar talnarunur hjá
mörgum mætum manninum til
sönnunar því, að spádómar fiski-
fræðinga hafi aldrei gengið eftir
og muni svo sem aldrei gera. Þess-
ar talnarunur, sem Ólafur Karvel
er að vísa til, eru allar frá þeim
sjálfum komnar og það sem ég
birti í grein minni er aðeins hluti
úr prómilli af öllu því talnafarg-
ani, sem frá þessari stofnun hefur
komið, og allar hafa þær sýnt sig
þegar frá hefur liðið að vera al-
gjörlega marklausar og „dregnar
upp úr töfrahatti".
Ekki er nú alltaf með öllu ljóst
hvað ólafur Karvel er að fara í
grein sinni, en þar að kemur þó að
hann segir að „fiskifræðingum er
vissulega mæta vel ljóst að mat
þeirra á stærð þorskstofnsins hef-
ur iðulega brugðist“, og vísar síð-
an í hinar margumtöluðu skýrslur
Hafrannsóknastofnunarinnar til
frekari skýringar. Hann veit sem
er að það eru ekki mjög margir
sem hafa umræddar skýrslur und-
ir höndum. Og hvílik lesning. Þar
stendur ekki steinn yfir steini í
ljósi reynslunnar, tómt fálm í
myrkri.
Hver skapaði ýsuna
Ólafi Karvel verður nokkuð tlð-
rætt um aukinn ýsuafla og vill
þakka það stækkun möskva 1977 í
155 mm og segir í lok þess greinar-
stúfs: „Vaxandi ýsuafla síðustu
árin má rekja til betri nýtingar
stofnsins í kjölfar stærri möskva
og einnig til góðrar nýliðunar árin
1973 og 1976.“
Við eigum sem sagt stóra 11 ára
og 8 ára ýsustofna í sjónum og það
er fiskifræðingum okkar að þakka.
Þá vitum við það. Ef einhverntíma
kemur góður afli á land þá mun
það í framtíðinni verða fiskifræð-
ingunum að þakka. Ef illa fiskast
þá hafa sjómenn drepið allan fisk,
ef vel veiðist þá er það vegna frið-
unaraðgerða. Hvað láta menn
lengi bjóða sér slíkan málflutn-
ing? Fyrr má nú reyna að réttlæta
starf sitt, en þurfa að þakka sér
það sem náttúran lætur af hendi
rakna. „Miklir menn erum við
Hrólfur minn.“
Guðni Þorsteinsson, fiskifræð-
ingur, er ekki alveg eins viss og
Ólafur Karvel um ágæti hins stóra
möskva hvað víðvíkur ýsuveiðum.
Á sl. ári ritaði Guðni tvær greinar
í tímaritið „Ægi“. í 3. tbl. „Skýrsla
um möskvastærðartilraunir SV-
lands 1982“, og í 12. tbl. „Viðbrögð
fiska gagnvart botnvörpu". í
niðurlagi fyrri greinar skrifar
Guðni:
„Þó benda sterkar líkur til þess,
að 155 mm pokamöskvinn sé of
stór fyrir togbáta á SV-landi. Lík-
legt er talið, að oft sé svindlað á
möskvastærðinni, eins og áður
hefur verið drepið á. Vissulega
væri æskilegt að safna frekari
gögnum til þess að niðurstöður
verði marktækari. Einkum væri
áhugavert að veiða, þar sem ýsan
er smærri.
Ýmislegt bendir því til þess, að
heppilegt sé fyrir bátana að nota
135 mm möskva SV-lands. Erfitt
eða ógerlegt mun þó vera að leyfa
togbátum að hafa smærri riðil í
poka en togurum á sama veiði-
svæði. Þá vaknar sú spurning,
hvort ekki sé nauðsynlegt að gera
einnig athuganir á 135 mm riðli á
togurunum. Enn er sá möguleiki
fyrir hendi að leyfa 135 mm poka-
riðil á þeim veiðisvæðum, sem
togbátarnir mega veiða á en tog-
ararnir ekki.“
í seinni greininni er m.a. þessi
málsgrein:
Það fer að sjálfsögðu ekki á
milli mála, að töluvert af smáfiski
fer út um möskva boinvörpunnar.
Því miður er lítið vitað um það,
hvernig þessum fiski reiðir af.
Hallast margir að því, að ýsa geti
afhreistrast til ólífis við það að
synda í gegnum netið og á þetta
einnig við um önnur veiðarfæri,
sem gerð eru úr neti. Ekki hafa þó
verið gerðar neinar athuganir,
sem taka af öll tvímæli um þetta
atriði.
Það eru sem sagt ekki allir
fiskifræðingar á sama máli.
í 2. tbl. „Ægis“ 1984 skrifar
Halldór Halldórsson, skipstjóri,
stuttan pistil um stækkun möskv-
anna í trollum togbáta er veiðar
stunda á miðum út af Suður- og
Suðvesturlandi, en Halldór hefur
margra ára reynslu af togveiðum
á þessum slóðum. I þessum pistli
segir Halldór m.a.:
„Frá því togbátamenn er veiðar
stunda á miðum út af Suður- og
Suðvesturlandi voru skikkaðir til
að stækka möskvann í trollum sín-
um úr 135 mm í 155 mm, hefur
komið í ljós að ýsuafli btanna er
allt frá því að vera helmingi minni
og upp í það að vera þrisvar sinn-
um minni, ef veiði er treg. Þegar
möskvinn var stækkaður gaf Haf-
rannsóknastofnun það upp að ýsu-
aflinn mundi dragast saman um
30% fyrsta árið við þessar breyt-
ingar, en aukast síðan er frá liði.
Út frá þessum staðreyndum verð-
ur að draga þær ályktanir, að for-
sendur þær sem Hafrannsókna-
stofnunin gaf sér þegar ákveðið
var að stækka möskvann, séu al-
rangar. Einnig verður að hafa það
í huga að enginn smáþorskur
fyrirfinnst á þessum miðum árið
um kring og hefur ekki gert frá
ómunatíð. Vegna stærðar möskv-
ans fer allt að 60 sm löng ýsa í
gegnum þá og vitað er að allt að
80% af ýsunni, sem heldur sig á
svæðunum hér sunnanlands, er á
stærðarbilinu 50—60 sm að lengd
og gefur það auga leið að mikið
magn af góðri ýsu fer forgörðum
til stórtjóns fyrir fiskimenn og
þjóðina í heild. Fram til ársins
1974 var ýsa 50 sm og stærri verð-
lögð sem stór, en í dag er ýsa 52
sm og stærri verðlögð sem stór.
Þegar ákveðið var að stækka
möskvann, var sú skoðun ríkjandi
að mest allur fiskur er slyppi
gegnum möskvana myndi lifa það
af og stór hluti af honum veiðast
þegar hann hefði náð réttri stærð,
t.d. hvað ýsuna varðaði þegar hún
væri orðin 57—59 sm. Ekki virðist
hafa verið tekið nægilegt tillit til
þess, að við það að fara í trollið og
borast síðan í gegnum möskvana
verður fiskurinn fyrir miklu
hnjaski. T.d. missir ýsan hreistur,
sem gerir það að verkum að stór
hluti þess magns sem sleppur
drepst engum til góða, en ýsa sem
er í kringum 50 sm er ágætis hrá-
efni til vinnslu."
Halídór Hermannsson
„Sjávarútvegurinn skal
enn um langa hríð vera til-
raunadýr í höndum fjár-
vana fiskifræðinga. Hætt
er nú við að tilraunadýrið
lifi ekki af þá meðhöndlun
þeirra öllu lengur. Hver
skyldi eiginlega meiningin
vera hjá hinum opinberu
stjórnunaraðilum að halda
Hafrannsóknastofnuninni
í fjárvana kreppu þannig
að hún er lítils megnug til
að vera ráðgefandi stofn-
un?“
Tilraunadýrið
ólafur Karvel telur að eitt af
meginverkefnum í starfsemi Haf-
rannsóknastofnunarinnar á næstu
árum sé að styrkja stofn-
stærðarrannsóknir til muna í því
skyni að skapa stjórn fiskveiða
traustari grundvöll. Hvort og
hvenær því markmiði verði náð er
háð ýmsum skilyrðum, svo sem
fjármagni til þess að standa þann-
ig að rannsóknum að árangurs sé
að vænta.
Það var og. Sjávarútvegurinn
skal enn um langa hríð vera til-
raunadýr í höndum fjárvana fiski-
fræðinga. Hætt er nú við að til-
raunadýrið lifi ekki af þá með-
höndlun þeirra öllu lengur. Hver
skyldi eiginlega vera meiningin
hjá hinum opinberu stjórnunarað-
ilum að halda Hafrannsókna-
stofnuninni í fjárvana kreppu
þannig að hún er lítils megnug til
að vera ráðgefandi stofnun? Svo
ætla þessir og hinir sömu stjórn-
unaraðilar að hafa, þessa skammt
á veg komnu og fjárvana ráðgef-
endur, að leiðarljósi við að stjórna
lífæð þjóðarinnar. Já, og halda sér
dauðahaldi í þetta hálmstrá.
Þar sem verið er að tala um
fjársvelti Hafrannsóknastofnun-
arinnar er ekki úr vegi að líta að-
eins á hvað þessari stofnun er ætl-
að til síns rekstrar. Samkvæmt
fjárlögum þessa árs er Hafrann-
sóknastofnuninni ætlaðar 93,2
milljónir króna í rekstrarfé. Þá er
allur stofnkostnaður ótalinn, en
hluti af útflutningsgjöldum sjáv-
arafurða rennur til stofnkostnað-
ar Hafrannsóknastofnunarinnar,
(s.s. skipakaup o.fl.) og er sú fjár-
hæð hluti af fiskverði. Þegar allt
kæmi saman má lauslega áætla að
hver sjómaður leggi stofnuninni
til sem svarar einum mánaðar-
launum á ári hverju. Gaman væri
að heyra hver sú upphæð er, sem
þessir herramenn telja að sér beri
úr sameiginlegum sjóðum þjóðar-
innar.
E.t.v. má halda því fram að þær
fjárhæðir, sem eytt er til haf-
rannsókna og fiskifræði, séu smá-
ar og vissulega verða þær léttvæg-
ar fundnar þegar hugsað er til
þeirra fjárhæða sem tapast hafa
vegna hinna óheppilegu áhrifa
sem þessi stofnun hefur haft á
stjórn fiskveiða.
Ekki alls fyrir löngu átti ég tal
við kunningja minn sem fæst við,
ásamt fleirum, að stjórna málum
bæjarfélags. Hann gat þess við
mig að ýmsar ráðgefandi nefndir
væru á snærum þeirra og kæmu
þeær nefndir með ýmsar tillögur
til bæjarstjórnar sem væru í eðli
sínu þannig að meta yrði þær í
ljósi þess hvort íbúum bæjarfé-
lagsins væri kleift efnahagslega,
að lifa við þær. Að sjálfsögðu
þætti það ekki tiltökumál að
hafna slíkum tillögum brjóti þær
alvarlega í bága við hagi manna,
svo fremi að ekki liggi augljós og
haldbær rök fyrir þeim.
Nú skulum við bera þetta saman
við Hafrannsóknastofnunina, sem
er samkvæmt margyfirlýstri
stefnu fiskifræðinga aðeins ráð-
gefandi stofnun, enda opinberlega
viðurkennd sem slík. En er þetta
nú svo í reynd. Þessu verður að
svara neitandi. Ráðgefandi stjórn-
unaraðilar hafa sjálfir búið sér til
vítahring í kringum Hafrann-
sóknastofnunina, sem þeir þora
með engu móti að fara inn fyrir af
hræðslu við almenningsálit, at-
kvæðatap, eða það sem oftst er til-
fellið, nær algjört þekkingarleysi
á sjávarútvegsmálum.
Vogun vinnur,
vogun tapar
í þessu landi verður ekki lifað
nema að tekin sé áhætta. Þessu
veiðimannaþjóðfélagi verður ekki
stýrt við fiskveiðar með grænfrið-
unga- og dýraverndunarstefnu
sem viðmiðun. Náttúrufræðilegir
eiginleikar hafsins eru ákaflega
sveiflukenndir bæði hvað veðurfar
og sjávarstrauma snertir og allt
lífríkið er háð þeim að meira eða
minna leyti, sem gerir það að
verkum að allir spádómar um
vistkerfi hafsins geta aldrei ræst.
Það er borin von að ætla sér að
kvótaskipta rúmum 200 þúsund
tonnum af þorski á þann flota sem
til er. Sífelldur söngur hefur verið
varðandi alltof stóran fiskveiði-
Verslunarskólinn og Kaupmannasamtökin:
Með námskeið í
auglýsingatækni
Fyrir skömmu stóðu Verslun-
arskóli íslands og Kaupmanna-
samtök íslands fyrir nýstárlegu
námskeiði í auglýsingatækni sem
nefnist almenningstengsl, sem er
þýðing á erlenda heitinu public re-
lation.
Að sögn Helga Baldurssonar
viðskiptafræðings, sem var leið-
beinandi á þessu námskeiði, var
meginmarkmiðið með námskeið-
inu að benda stjórnendum á nýj-
ar leiðir til að koma ímynd fyrir-
tækisins á framfæri á ódýran og
markvissan hátt. Það er allt of
mikið um það að stjórnendur
fyrirtækja einblíni á hinar
hefðbundnu auglýsingaleiðir sem
í mörgum tilfellum eru allt of
dýrar miðað við þann árangur
sem sóst er eftir. Með því að gera
sér grein fyrir þeim snertiflotum
sem fyrirtækið hefur gagnvart
hagsmunaaðilum koma upp ný
sjónarmið og hugmyndir um
leiðir til að koma fyrirtækinu og
þjónustu þess á framfæri án þess
að kostnaðurinn rjúki upp úr öllu
valdi.
1 lok námskeiðsins var fram-
kvæmt svonefnt hugarflug eða
„brainstorming". Þátttakendum
var skipt í hópa eftir atvinnu-
starfsemi. Hver hópur um sig
fékk síðan það verkefni að leita
ódýrra auglýsingaleiða eftir eðli
starfseminnar. Mæltist þetta vel
fyrir og kom fram fjöldi nýstár-
legra hugmynda, sem fyrirtækin
geta hagnýtt sér.
Munu Verslunarskólinn og
Kaupmannasamtökin standa
fyrir fleiri námskeiðum af þessu
tagi á næstunni, bæði hér í
Reykjavík og úti á landsbyggð-
inni.