Alþýðublaðið - 21.10.1931, Blaðsíða 2

fl
ALfíÐUBLA ÐIÐ
Meðan selstöðuverzlanirnar út-
lendu voru enin í mestum blöma
hér á landi, var ein aðal-mótbár-
an gegn þeim, að þær héldu uppi
lánsverzluninni, „héldu bændium
á s.kuldaklafanum“, eins og pað j
var oft orðað. Því var haldið
fram, og vafalaust með réttu, að
þegar alt væri tekið út í reikn- !
ing, vissi aldrei neinn hvað hann j
ætti, og að lánsverzlunin værj j
Prándur í götu þess, að al- !
menningur gæti eignast nokkuð. j
Þegar kaupfélögin risu upp, þá j
var eitt hlutverkið, að þeim var j
ætlað að afnema lánsverzlunina.
En það hefir farið á aðra leið.
Meiri hluti kaupfélaganna rekur
nú sams konar eða jafnvel enn
þá víðtækari lánsverzlun en sel-
stöðuverzlanirnar gömlu gerðu,
og víða viðhafa kaupfélagsstjór-
ar nákvæmlega sömu kaupkúg- j
unina og kosningakúgunina og ;
'S&lstöðukaupmennirnir gömlu. i
Þess er sikylt að geta, að það j
eru langt frá því allir kaupfé- j
lagsstjórar, er hér eiga hlut að j
máli — þeir eru meira að segja j
líklegast fleiri, sem ekki eru J
ko'sninga- né kaupkúgunar-menn i
— en alveg hið samía mátti segja !
um selstöðuverzlana-faktorana. i
„Tíminn" hefir nú fyrir noíkkru J
hátíðlega tilkynt, að kaupfélög- j
in ætli á þessu hausti ekki að f
flytja inn nema brýnustu nauð- j
synjar, sem er siama og að segja,
að skuldaverzlun kaupfélaganna
sé nú komin svo langt fram úr
öllu hófi, að í stað þess að það J
séu félagsmeðlimirnir, sem ráði
félaginu,- á nú félagið (éða öllu
heldur kaupfélagsstjórinn) að
ráða því, hvaða varning félags-
menn kaupi.
Svohljóðandi símskeyti barst
blaðinu í gær af Austurlandi:
Kaupfélagið á Reyðarfirði
greiðir núna í sláturtíðinni þetta
kaup: Karlmönnum 60—80 aura
um timann, kvenfólki 35—45 j
aura. Að eins gegn vöruúttekt.
Ekkert verkamannafélag er á
Reyðarfirði.
fiaíubanJauar í Giaspw.
1. þ. m. var haldin kröfuganga
i Glasgow, og tóku 50 þúsundir
manna þátt í henni. Mótmæltu
menn launalækkunum og lækkun
atvinnuleysisstyrkja. Nokkrir
kröfugöngumenn brutu rúður í
matvöruverzlun og tóku mátvör-
ur, en þetta varð til þess að lög-f
reglulið var kvatt á vettvang.
Lenti alt í bardaga og særðist
fjöldi tnanna. Einn af þingmönn-
um jafnaðarmanna, McGowen, hef-
ir verið ákærður fyrir að hafa
hvatt kröfugöngumenn til upp-
hlaups.
Fjármálaráðherrann
I útvarpÍBB.
„Kreppurnar eru eins og
oindarnir; enginn veit
hvadan pœr koma eða
hvert pœr fara.“
Ásgeir Ásgeirsison.
Fryrir nokkru var það tilkynt
í útvarpinu, að Ásgeir Ásgieirsson
fjármálaráðherra ætlaði að flytja
erindi um kreppuna. Líkaði mörg-
um þetta vel íög biðu jafnval
með óþreyju eftir því að heyra
þennan fjármáliaspeking Fram-
sóknarfliokksins talau m þetta mál,
sem nú er mesta alvörumálið. En
svo fór, að flestir urðu fyrir ai-
gerðum vonbrigðum. Fjármála-
ráðherrann hóf ræðu sína með
því, að hann myndi ekki tala
neitt um kreppuna hér á landi,
(en í stað þiess fór hiann víða um
lönd án þess þó að tala svo skýrt
mál að nokkur skildi hvað hann
ætti við. Margar „gullvægar setn-
ingar“(!) sagði hann þó, t. d. að
„kreppan befði skollið ofan á
spegilsléttan flöt amerískrar vel-
gengni og vakið marga hringi
út frá sér“(!). Hann kvað krepp-
urnar vera eins og vindana;
„enginn yeit hvaðan þær koma
eða hvert þær fara.“
Það er áreiðanlegt, að þessi
kreppuræða fjármálaráðherrans
verður lengi í minnum höfð. —
Hún ber svo áþreifanlegan vott
trm andlegt máttleysi, eða þá,
ef því er til að dreifa, ósvifni í
því að blekkja fólk og blinda,
því að svo virðist sem fjármála-
ráðherrann væri iað reyna að
telja fólki trú um, að kreppur
auðvaldsþjóðfélagsins væru ráð-
stafianir æðri valda — kæmu öf-
an af himnum. Væri auðvitað
gott fyrir þá, sem ábyrgð bera á
kreppumi og hörmungum núver-
andi skipulags, ef þeim tækist að
telja fólki trú um, að hörmung-
arnar væru ráðstafanir drottins,
sem enginn jarðneskur maður
gæti aðgert.
En menning og uppfræðsla er
meiri en svo að það takist. Menn
vita, að kreppurnar stafa af rang-
látu og vitlausu skipulagi.
**
Leskaflar.
Nauðsynliegt er, að kaflar á
lipru og góðu máli séu valdir
handa börnum til endursagnar,
þegar þau eru að byrja stílagerð.
Nú er nýkomm út bók með 130
lesköflum, er Hallgrímur Jóns-
son kennari hefir safnað og stíl-
fært. Eru þeir á vönduðu máli
og því vel . falnir til að vera
börnunum til fyrirmyndar um
gott málfar. Efni rnargra þeirra
er einníg heppilegt til endursagn-
ar. G. R.
Kanpdella á Akureyri.
í gærkveldi var haldinn bæj- j
arstjórnarfundur á Akureyri.
Sóttu verkamenn fundinn afar-
vel, svo að áheyrendur munu hafia
verið á þriðja hundraði, og varð
að flytja fundinn í samkomusal
bæjarins, því að húsrúm var ekki
nóg í fundarsial bæjarstjórnarinn-
ar. Umræður urðu nokkuð snarp-
ar, en áheyrendur hlustuðu stilli-
lega á .
Erlingur Friðjónsson, sem er í
vatnsnefndinni, flutti tillögu um,
að greitt yrði taxtakaup verklýðs-
félagsins við vatnsveituvinnuna.
Var tilliaga hans samþykt. En
jafnframt kom fram önnur til-
laga frá meiri hluta vatnsnefnd-
arinnar um, að ekki verði látið
vinna að vatnsveitugreftrinum í
stundavinnu, heldur láti bæjar-
stjórnin vinna hann í ákvæðis-
ingsmietrann. Samþykti rneiri
hluti bæjarstjórnarinniar þá til-
lögu líka, og eru því siamþyktir
bæjarstjómarfundarins í gær
þær, að skurðgröfturinn sé látinn
í ákvæðisvinnu með þessum kjör-
um, en lagning pípnanna og ann-
að, sem ekki heyrir skurðgneftr-
inum til, sé greitt með taxta-
kaupi, kr. 1,25 á klst. — Verka-
mannafélagið hefir ekki gengið
að ákvæðisvinnutaxtanum, en
hefir aftur á móti lýst yfir þvi,
að það myndi láta afskiftalaust,
I ef ákvæðisvinnan yrði greidd
j með kr. 2,50 fyrir lengdarmetra
j í sikurði, sem verður nokkuð
j hærra heldur en þótt siama kaup
j væri greitt fyrir teningsmetra. —
j Bæjarstjórnin kaus sérstaka
nefnd til að fjalla um kaupdeilu-
málið af hennar hálfu.
Er kaupdeilan þannig óútkljáð.
Gatðurinii í október.
iii.
Rabarbara má ekki þekja áður
en frostið kemur. Hann „hvíl-
ist“ því að eins, að hann sé alveg
frosinn. Ef fólk vill gjarna fá
fleiri. rabarbara, er bezt fyrir það
að fá sér hnyðjur og setja þær
niður á haustin. Þá vex rabar-
barinn miklu betur heldur en ef
beð-ið er með að setja hann niður
til vorsins.
Ég hefi áður talað hér um
blauta mold eða rakasama og
hve slæm hún er fyrir sumar
jurtir; þetta á sérstaklega við um
rabarbara. Ef moldin í jörðinni
er súr af vatni eyðileggjast
hnyðjurnar miklu fljótar en þær
geta skotið frjóöngum eða vaxið.
Þess vegna verður að ræsa vatn-
inu úr garðinum, og það er lang-
bezt að gera á haustin. Ég tel, að
hér í okkar rakasama loftslagi
eyðileggist miklu fleiri jurtir af
vatni en af frosti.
A. C. H.
Úfvarp og Esperanto
Alþýðublaðinu hefir borist eftir
farandi:
Ot um alt land eru menn, sern
tilsagnarliaust hafa lagt ein-
hverja stund á Hspcranto-nám og
sem nú eiga kost á að hlusta á
útvarpskenslu. Öllum þesisum
mönnum gæti orðið mikil hjálp
að þótt ekki væri nema ein út-
varps-kenslustund í vikú í Espe-
ranto. Vill Alþýðublaðið því gera
svo vel og birta þessi tilmtdi frá
nokkrum Esperanto-nemendum í
Stykkishölmi:
„Vjlja félög Esperantista í
Reykjavík og Hafnarfirði reyna
að fcoma því til leiðar, ef hægt
er, að Esperanto-kenslu verði út-
varpað frá ríkisútvarpinu nú í
vetur?“
(Nöfnin.)
Hagnýting eldsneytis.
Á þessum vandræðatímum finst
mér rétt að benda á.eitt atriöi,
sem eingöngu stafiar af hugsunar-
leysi fólks, en sem hefir talsverða.
þýðingu fyrir fjárhag manna.
i Eins og gefur að skilja er notk-
un eldsneytis talsverður útgjalda-
jliður í okkar kalda landi, og þá
er það því hendi næst að athuga
niotkun eldiviðarins og hagnýt-
ingu alls þess, sem nota má til
eldsneytis. Nú er það svo, að
mikið af alls konar eldsneyti fer
hér forgörðum sökum hugsunar-
og hirðu-Ieysis, og má bezt sjá
það á sorphaugunum. Daglega.
eru þangað flutt af hreinsunar-
'mönnum bæajrins kynstrin öll af
hálfbrunnum kolum og öðru efni,
sem niota má til eldsneytis. öllu
er hugsunarlaust fleygt í sorp-
tunnurnar, án minstu athuguniar
um notagildi þess til brennsilu í
ofnum eða miðstöðvum.
Þetta er að eins bending ti'
manna um að taka þetta ekkí
lítilfjörlega mál til athugunar.
Hagnaðurinn er auðsær.
A. .v.
Staifsbók
í landafræði.
Hannibal Valdimarssion kennari
hefir samið starfsbók í landa-
fræði handa börnum og urigling-
um, og er bókin nýleiga komin út,
fjölrituð í vélritunarstofiu Péturs
G. Guðmundssonar. — Bókin
leggur ýmis konar spurningar og
verkefni fyrir börnin, sem kenn-
arinn ætti að leiðbeina þeim við
að leysa úr, eftir því, sem þörf