Morgunblaðið - 04.05.1984, Blaðsíða 22

22
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 4. MAÍ 1984
Er þetta hægt, Matthías
- eftir Eirík
Rögnvaldsson
1.Inngangur
Maður heitir Matthías Johann-
essen, cand. mag. í íslenskum
fræðum og ritstjóri Morgunblaðs-
ins. Sl. laugardag birtir hann í
blaði sínu grein sem nefnist Við-
brögð frá íslandi, og á að vera svar
við grein Sigurðar Konráðssonar í
blaðinu daginn áður. Þar sem Sig-
urður er í Noregi getur dregist að
hann komi því við að svara fyrir
sig (sem hann er þó fullfær um);
en vegna þess að ég tel mig til
„samskoðunarmanna" hans, lang-
ar mig að svara grein Matthíasar
nokkrum orðum, því að þar er að
finna mjög ósanngjarnar aðdrótt-
anir í garð Sigurðar. Og fyrst ég
er byrjaður að skrifa á annað borð
ætla ég í seinni hluta greinarinnar
að fara nokkrum orðum um ýmis-
legt annað í greinum þeirra
Matthíasar og Sigurðar Konráðs-
sonar.
í upphafi vil ég taka skýrt fram
að ég er alls ekki andvígur aukinni
kennslu í ýmsum þáttum íslensks
máls — síður en svo. Og ég veit
ekki betur en íslenskir málfræð-
ingar, að Sigurði Konráðssyni
meðtöldum, séu sammála um
þetta, þótt þá greini eflaust á um
hvernig þessari kennslu skuli
háttað í smáatriðum. Ég get sem
sagt alls ekki lesið það út úr grein
Sigurðar að hann hafi neitt á móti
þingsályktunartillögunni um
aukna íslenskukennslu í sjáifu sér.
Það sem Sigurður er að gagnrýna
eru þær aðferðir sem flutnings-
menn (samkvæmt fréttum Morg-
unblaðsins, sem ritstjóri virðist
ekki telja nógu örugga heimild)
nota til að rökstyðja tillöguna.
Sigurður bendir m.a. á að aðeins
er vitnað til eins nafngreinds
málfræðings, Baidurs Jónssonar
dósents; og telur ástæðu til að ef-
ast um að rétt sé eftir honum haft.
Það segir e.t.v. sína sögu um
réttmæti þessara grunsemda Sig-
urðar að viðkomandi þingskjal var
prentaö upp; og í seinni gerðinni
(sem Sigurður hefur væntanlega
ekki séð, enda hefur hún ekki birst
í Morgunblaðinu svo að mér sé
kunnugt) er tilvitnun í orð Bald-
urs sleppt með öllu.
2. Um vísindaleg vinnubrögö
2.1. Vísindamennska Sigurðar
Matthías segir svo frá því hvers
vegna hann skrifar þessa grein;
„Ástæða þess, að ég taldi mér ekki
fært annað en stinga niður penna
vegna greinar Sigurðar Konráðs-
sonar er sú rangfærsla, að
„Matthías Johannessen virðist
boða að engar breytingar á málinu
séu æskilegar". ... Það er óvís-
indaleg staðhæfing að segja að
einhver maður virðist hafa ein-
hverja skoðun."
Þarna er ég algerlega á önd-
verðum meiði. Það er einmitt
háttur varkárra vísindamanna að
fullyrða ekki meira en þeir geta
Kiríkur Rögnvaldsson
fært örugg rök fyrir. Þegar við
notum sögnina aö virðast táknar
það að við erum að leggja eigið
mat á tiltekið atriði. Þetta mat
kann að vera rangt, en það er ekki
rangfærsla. í þessu tilviki túlkar
Sigurður orð Matthíasar á ákveð-
inn hátt. Sú túlkun kann að vera í
andstöðu við það sem Matthías
hefur meint, en hún verður ekki
dæmi um óvísindaleg vinnubrögð
fyrir það. Hefði Sigurður hins veg-
ar sagt; „Matthías Johannessen
boðar að engar breytingar á mál-
inu séu æskilegar" hefði mátt
gagnrýna fræðimennsku hans
harðlega, því að þetta segir
Matthías ekki berum orðum.
Annað dæmi má nefna, þar sem
Matthías beinlínis gerir athuga-
semdir við að Sigurður sýni vís-
indalega varkárni. Sigurður segir
að undir orð Matthíasar um nauð-
syn þess að standa vörð um tung-
una geti „áreiðanlega margir tek-
ið“. Matthíasi finnst orðið margir
„einkennilegt á þessum stað“ —
hefði sennilega talið eðlilegra að
þarna stæði allir. En slíkt getur
varkár vísindamaður ekki sagt,
nema að undangenginni könnun á
viðhorfum allra íslendinga til
verndunar málsins. Og miðað við
hvað málvöndunarmenn gera oft
mikið úr kæruleysi almennings og
slóðaskap um málfar sitt, mætti
draga í efa að orðið allir ætti
þarna rétt á sér.
2.2. Vísindamennska
Matthíasar
Á hinn bóginn er því miður sitt-
hvað í grein Matthíasar sjálfs
dæmi um óvísindaleg vinnubrögð.
Þar er einkum um að ræða ásak-
anir á hendur Sigurði fyrir að
skrifa um það sem hann hafi ekki
lesið. Matthías segir: „Ég leyfi
mér einnig að gagnrýna Sigurð
Konráðsson fyrir að skrifa ádeilu-
grein um greinargerð, sem hann
segist sjálfur ekki hafa lesið. Það
eru óvísindaleg vinnubrögð." Síðar
bætir Matthías við, eftir að hafa
vitnað í grein Sigurðar: „Svo kveð-
ur sá að orði, sem hefur lýst því
yfir, að hann hafi ekki lesið grein-
argerðina (!).“ Og að lokum: „Á
dauða mínum átti ég von, en ekki
því, að ég þyrfti að svara grein
eftir mann, sem er að skrifa um
efni sem hann hefur ekki lesið."
Ja, ljótt er ef satt er. Vísinda-
mannsheiður Sigurðar er þarna
greinilega rokinn út í veður og
vind — eða hvað? Hvað hefur
Matthías Johannessen fyrir sér í
því að Sigurður sé að skrifa um
það sem hann hefur ekki lesið? Jú,
hann þurfti ekki að leita lengi að
sönnun þess, að því er hann sjálf-
ur segir; því að „í upphafi greinar
sinnar gefur Sigurður Konráðsson
svofellda lýsingu á sjálfum sér:“,
segir Matthías, og takið nú eftir
orðum Sigurðar: „Rétt þykir að
fram komi strax að ofangreind
frétt Mbl. er það eina sem ég hef
haft aðgang að við samningu þess-
arar greinar, þ.e. ég hef ekki séð
greinargerðina í því formi sem
hún var lögð fram á Alþingi."
Fréttin sem Sigurður er þarna að
tala um birtist, eins og hann tekur
fram, í Morgunblaðinu 30. mars
sl.; í henni er sagt frá þingsáiykt-
unartillögu um kennslu í fram-
burði og málvöndun, sem þá var
verið að leggja fram, tillagan sjálf
birt, svo og meginhluti greinar-
gerðarinnar. Seinna í grein Sig-
urðar segir: „Við skulum nú koma
að því litla sem er að finna frá
flutningsmönnunum sjálfum í
frétt Mbl. af greinargerðinni." Og
í lok greinar sinnar segir Sigurð-
ur: „Við höfum nú skoðað greinar-
gerð þingmannanna dálítið, eða
öllu heldur þann hluta greinar-
gerðarinnar sem Mbl. birti í frétt.
Þarna kemur þrisvar fram hjá
Sigurði að hann fjalli aðeins um
þann hluta greinargerðarinnar
sem Morgunblaðið birti. Njáll lét
stundum segja sér tíðindi þrem
sinnum, en það dugir Matthíasi
greinilega ekki. Ef menn bera
saman grein Sigurðar, frétt Morg-
unblaðsins og þingskjalið með
greinargerðinni, fer heldur ekki á
milli mála að Sigurður minnist að-
eins á það sem fram kemur í
Morgunblaðinu. Sem sagt: Matthí-
as segir Sigurð skrifa um það sem
hann hefur ekki lesið, vegna þess
að hann hefur aðeins lesið frétt
Morgunblaðsins af tillögunni, en
ekki þingskjalið sjálft. Þetta tekur
Sigurður vandlega fram.
Og hvernig ber nú að skilja
ásakanir Matthíasar? Það hlýtur
að eiga að skilja þær sem ásakanir
á hendur Sigurði fyrir að styðjast
ekki við nógu traustar heimildir.
Og hverjar eru þessar heimildir?
Morgunblaðiö! Ég get ekki annað
en lesið það út úr grein Matthías-
ar að hann sé þarna að vara menn
við að treysta fréttum síns eigin
blaðs.
Annað dæmi: Matthías segir
Sigurð „býsnast yfir því, að ég
(þ.e. Matthías) hafi viljað „standa
vörð um tunguna““. Ég gat hvergi
fundið í grein Sigurðar að hann
býsnaðist yfir þessu. Fyrst
Matthías metur vísindaleg vinnu-
brögð svo mikils, ætti hann að til-
færa einhver dæmi til stuðnings
þessum orðum sínum.
Þriðja dæmi: Matthías segir
„Norðmenn hafa orðið að þýða
norsk skáld á þá „norsku", sem
Sigurður Konráðsson heldur fram
fullum fetum, að hafi „verið aðal-
tungumál Norðmanna í Noregi svo
langt aftur sem heimildir ná““.
Víst er það rétt að Sigurður held-
ur því fram að Norðmenn hafi
lengi talað norsku; en hér skiptir
ábendingarfornafnið þá megin-
máli. Sigurður heldur því sem sagt
hvergi fram að norskan sé söm og
hún var fyrir þúsund árum. Málið
hefur vissulega breyst, en það
heldur áfram að vera norska þrátt
fyrir það — rétt eins og íslenskan
er ennþá íslenska þrátt fyrir að
„Við tölum nefnilega ekki sömu ís-
lenzku í dag og áður ... “, eins og
Matthías tekur réttilega fram.
| E RA kæliskápar
V0RTILB0D!

HLJOMBÆR
•^lpÍlOIETII
HUOM*H£IMIUS*SKRIFSTOFUTÆKI
HVERFISGÖTU 103
SÍMI 25999
raöauglýsingar — raöauglýsingar — raöauglýsingar
---------------------
JÍFélagsstarf
Sjálfstœðisflokksins|
Akurnesingar
Fundur um bæjarmálefni veröur haldinn í Sjálfstæöishúsinu sunnu-
daginn 6. mai kl. 10.30. Bæjarfulltrúar Sjálfslæöisflokksins mæfa á
fundinn.
Sjáltstæöisfélögin á Akranesi.
Borgarnes — Mýrasýsla
Ungt sjálfstæöisfólk
Aöalfundur Egils, félags ungra sjálfstæöismanna í Mýrasýslu, veröur
haldinn í Sjálfstæöishúsinu viö Brákarbraut í Borgarnesi miövikudag-
Inn 9. maí kl. 21.00.
Dagskrá:
Aöalfundarstörf samkvæmf félagslögum.
Nýir félagar velkomnir.
Stjórnin.
Sauöárkrókur —
Bæjarmálaráö
Fundur veröur haldinn í bæjarmálaráöi Sjálfstæöisflokksins, mánu-
daginn 7. mai nk. kl. 20.30 í Sæborg.
Dagskrá:
1. Bæjarmálaefni.
2. Önnur mál.
Kaffiveitingar.
Stjórn bæjarmálaráðs