Morgunblaðið - 04.05.1984, Blaðsíða 23

MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 4. MAÍ 1984
23
48. Misti madr er lysti
morginji var þa borgar
styrks mundrida steindra
i styrs bradr regins væda
nytr gat sed asletlri
seimþÍGÍandi licia
grundu gylldis kíndar
t gomsparra ser fianri.
49. t’riar grtnifr vann þeima
þiod nytr haralldz brodnr
rauckstefnanda reifnis
« rikr bendingar slikar
aidr þrifhuassir þessir
þingdiarfs firar jnga
biort eru bauga snyrtis
brogd iarteígnir sogdu.
50. .Mas lct iardar eisu
allualldz fir hior giallda
slettig od þanu er salti
Brot úr Geisla
Einnig vil ég benda á, þótt það
sé minna mál, að það þykir góður
siður i Háskóla íslands nú á dög-
um (og hefur örugglega þótt líka í
tíð þeirra Alexanders og Halldórs)
að hafa beinar tilvitnanir ekki
einungis orðréttar, heldur líka
stafréttar. Þó setur Matthias z í
tilvitnanir i grein Sigurðar, sem
alltaf hefur s.
3. Um norsku og íslensku
Matthías segir í upphafi greinar
sinnar að tilgangur sinn sé að leið-
rétta ranghermi eftir sér höfð, en
hann muni ekki fjalla um grein
Sigurðar að öðru leyti. Þessu fer
hann þó ekki eftir, þvf að II. kafli
greinar hans fjallar einmitt um
grein Sigurðar „að öðru leyti". Ég
ætla nú að feta í þessi fótspor, og
minnast á önnur efnisatriði í
grein Matthíasar og einnig víkja
að greinargerðinni margnefndu.
Ef ég skil Matthías rétt (og nú
er ég að túlka orð hans, en ekki að
vitna orðrétt), þá telur hann að
íslendingar — svona upp til hópa
— geti lesið (og þá væntanlega
skilið) forníslenskar bókmenntir,
þótt Norðmenn þurfi að snúa sín-
um eigin bókmenntum, frá sama
tíma og á sama máli, á nútíma-
norsku til að skilja eitthvað í
þeim. Betur ef satt væri, en ég er
nú hræddur um að meðfylgjandi
brot úr Geisla (útg. Finns Jónsson-
ar í Den norsk-islandske Skjalde-
digtning A.I) vefjist fyrir flestum
nútímamönnum, þótt Matthias
telji „engum Islendingi vorkunn
að heyra þetta kvæði enn i dag“.
Auðvitað gengi mönnum eitthvað
betur ef kvæðið væri „þýtt" á
nútfmastafsetningu, en ýmislegt
held ég þó að færi fyrir ofan garð
og neðan hjá ólærðum eftir sem
áður.
Það neitar því auðvitað enginn
að norska hafi breyst meira en is-
lenska á sl. þúsund árum. Munur-
inn er þó miklu minni en flestir
íslendingar halda (eða a.m.k.
halda fram), og þetta kemur raun-
ar fram hjá Matthíasi í tilvitnun-
inni í Félaga orð. Það er meira en
lítið hæpið sem segir i greinar-
gerðinni margfrægu (og nú vitna
ég í þingskjal 514, en ekki Morg-
unblaðið): „ísland byggðist vegna
þess að hluti Norðmanna vildi
ekki lúta ofbeldi. Þeir tóku með
sér út hingað dýrmæta tungu sína,
efldu hana og ræktuðu, meðan hún
dó austan hafs.“ Breytingar þær
sem óneitanlega hafa orðið á ís-
lensku verða sem sagt til að efla
hana, en breytingar á norsku (þ.e.
tungu Norðmanna, hvað sem
menn vilja kalla hana) hafa valdið
dauða hennar. Það gæti nú orðið
strembið að færa málfræðileg rök
fyrir þessari mismunun.
Ég held líka að það sé óheppi-
lega valið hjá Matthíasi (í grein í
Morgunblaðinu 14. janúar sl., sem
vitnað er til í títtnefndri greinar-
gerð) að taka dæmi af breytingum
á norskum örnefnum, þegar hann
býsnast yfir að „enginn veit, hvað
Bærum eða Sem eða Skaugum
merkir, eða þau óteljandi orð önn-
ur sem afbakazt hafa með sama
hætti". Örnefni eru nefnilega ein-
olaafr bragar tolum *
yfir skiolldungr let iofra
oddhridar þar siþan
gordz af gulli vordu
grand alltari standa. s
51. Tsakn eru biort þau er
birtazst
brand el a girklawdi
inail limiz vjw þaí monnitm
niarg þafr haralldz arfi 4
fregn ek at allt ne aungir
innenndr megud finfia
dyrd olafs lúdr d»la
dag ræfrs konung hæfra. «'
52. Híadiz hialldr íb vidum
liunngr slykte vel þunngan
gunnar mær j geira
gaullpecina vqIIujii «
att meiri (og öðruvísi) breytingum
undirorpin en önnur orð, a.m.k.
samkvæmt kenningum Þórhalls
Vilmundarsonar, sem Matthías
vitnar til. Það þarf ekki að lesa
lengi í Grímni til að finna dæmi
um að íslensk örnefni hafi afbak-
ast og merking þeirra breyst eða
þau orðið óskiljanleg, eins og t.d.
fjallsheitið Lúdent, sem Finnur
Jónsson taldi óskiljanlegt, en
Þórhallur telur komið úr Lútandi.
Og breytingin Rjúkandi > Rjúkan,
sem Matthías vitnar til Þórhalls
um, hefur orðið bæði í Noregi og á
íslandi, skv. Grímni 2, 1983, bls.
109.
Það er líka dálítið skondið sem
segir í greinargerðinni að „Á 400
ára afmæli Guðbrandsbibliu er
ekki úr vegi að minnast þess hve
prentun Biblíunnar og boðun
kristinnar trúar á íslenzku stuðl-
aði að varðveizlu tungunnar".
Þetta er án efa rétt, en mætti þá
ekki um leið minnast þess hver
fyrstur þýddi Nýja testamentið á
íslensku, en sú þýðing er tekin
óbreytt upp í Guðbrandsbiblíu.
Það var nefnilega Oddur Gott-
skálksson, sem var norskur í föð-
urætt og alinn upp í Noregi, og í
samtímaheimildum (og lengi síð-
an) m.a.s. alltaf nefndur Oddur
norski. Norðmenn eiga því ekki
alllítinn þátt í varðveislu íslenskr-
ar tungu, og er maklegt að þess sé
minnst, í stað þess að núa þeim
því um nasir að mál þeirra hafi
flosnað upp, breyst í skrýtnar
mállýskur, dáið, orðið að skrípa-
myndum, afbakast, og fleira í
svipuðum dúr.
4. Lokaorð
Megintilgangur þessarar grein-
ar var að svara ósanngjörnum
árásum Matthíasar Johannessen á
Sigurð Konráðsson, en auk þess að
leggja nokkur orð í belg um mis-
munandi þróun norsku og ís-
lensku. Ég hef hins vegar ekki
fjallað að öðru leyti um greinar-
gerðina sem varð tilefni skrifa
Sigurðar, þótt margt fleira sé þar
að finna sem gera mætti athuga-
semdir við.
Að endingu vil ég árétta stuðn-
ing minn við aukna fslensku-
kennslu í skólakerfinu. En megin-
forsendur þess að slík kennsla geti
farið fram á sómasamlegan hátt
eru tvær. önnur er sú sem Sigurð-
ur Konráðsson nefnir í grein sinni,
þ.e. traustar rannsóknir á íslensku
nútímamáli; en hin er stórbætt
kjör og starfsaðstaða kennara,
eins og Helgi Hálfdanarson bendir
á í grein í Morgunblaðinu sl. laúg-
ardag. Að samþykkja tillögu eins
og þá sem nú liggur fyrir Alþingi
án þess að þessum grundvallarat-
riðum sé sinnt er því vísasti veg-
urinn til að örlög ályktunarinnar
verði hin sömu og annarrar um
svipað efni frá 1978: Henni verður
ekki framfylgt, vegna þess að for-
sendur framkvæmdarinnar eru
ekki fyrir hendi.
Kiríkur Rögnvaldsson er cand.
mag. í íslenskri málfræði og
stundakennari rið Háskóla ís-
lands.
Akranes:
Bílasala Hinriks á nýjum stað
BÍLASALA Hinriks á Akranesi var
opnuð á nýjum stað, Vallholti 5,
laugardaginn 28. aprfl sl. Hefur bfla-
salan þar til umráða 2.000 fermetra
lóð fyrir 40—50 bfla og í sal er inni-
aðstaða fyrir 5—6 bfla, auk þess sem
þar eru rúmgóð herbergi fyrir sölu-
menn.
Eigendur bílasölunnar eru hjón-
in Hinrik Haraldsson rakara-
meistari og Fjóla Bjarnadóttir.
Hinrik byrjaði að stunda bílasölu í
smáum stíl árið 1973 en smám
saman hefur starfsemin aukist og
að sögn Hinriks taldi hann nú
tíma til kominn að kaupa framtíð-
arstað fyrir fyrirtækið. „Ég tel að
nú sé í fyrsta skipti boðið upp á 1.
flokks aðstöðu fyrir bílasölu á
Akranesi og að hún sé sambærileg
við það bezta, sem gerist í Reykja-
vík,“ sagði Hinrik.
Bílasala Hinriks verður opin
Morgunblaðið/ Jón (íunnlaugsson
Hinrik Haraldsson (t.h.), eigandi Bflasölu Hinriks, og Eðvarð Árnason sölu-
maður.
alla virka daga kl. 10—20, á laug- dögum kl. 13—17. Sölumaður er
ardögum kl. 10—19 og á sunnu- Eðvarð Árnason.
Musica Nova:
Pólsk sam-
tímatónlist
BLÁSARAKVINTETT Reykjavíkur
mun halda tónleika laugardaginn 5.
maí á Kjarvalsstöðum á vegum Musica
Nova.
Flutt verur pólsk samtímatónlist.
Á efnisskránni eru verk m.a. eftir
Tadeusz Szeligowski, Tadeusz Baird
og Wlodzimierz Kotonski. Blásara-
kvintett Reykjavíkur skipa, Bernard
Wilkinson, flauta, Daði Kolbeinsson,
óbó, Einar Jóhannesson, klarinett,
Hafsteinn Guðmundsson, fagott og
Joseph Ognibene, horn.
Tónleikarnir á laugardag hefjast
kl. 17.00 og aðgöngumiðar verða
seldir við innganginn.
Garðabær:
Tónleikar í
Kirkjuhvoli
AÐRIR vortónleikar Tónlistarskóla
Garðabæjar verða haldnir í safnaðar-
heimilinu Kirkjuhvoli í kvöld, fóstu-
daginn 4. maí, kl. 20.30.
Þar koma fram nemendur á efri
stigum skólans, og leika á píanó,
fiðlur, selló, gftar, klarinett og horn,
bæði einleik og samleik. Meðal höf-
unda má nefna Bach, Schubert,
Chopin, Debussy, Bartók og Rach-
maninoff. Tónleikarnir fara fram í
nýjum tónleikasal safnaðarheimilis-
ins Kirkjuhvols.
Kirkjur á
landsbyggðinni
Messur á
sunnudaginn
BLÖNDUÓSKIRKJA: Ferming-
arguðsþjónusta á sunnudaginn
kl. 10.30. Organisti Solveig Sö-
vik. Sóknarprestur.
KIRKJUHVOLSPRESTAKALL:
Lokafundur sunnudagaskólans
í Hábæjarkirkju á sunnudag-
inn kl. 10.30. Fermingarguðs-
þjónusta í Kálfholtskirkju kl.
14. Sr. Auður Eir Vilhjálms-
dóttir sóknarprestur.
VÍKURPRESTAKALL: Vorferð
Kirkjuskólans f Vík verður á
morgun, laugardag. Brottför
frá Víkurskóla kl. 9.30. Fjöl-
skylduguðsþjónusta í Víkur-
kirkju á sunnudaginn kl. 14.
Kirkjuskólanum slitið. Loka-
hóf unglingastarfsins verður í
Víkurskóla nk. mánudagskvöld
kl. 20. Sóknarprestur.
HUGSAÐU
þig tvisvar um áður en
þú kaupir gufugieypi.
Flestir gufugleypar eru
eins, en Blomberg E 601
gufugleypirinn getur
sparað þér mikla orku á
köldum vetrarmánuðum
Með einu handtaki er
hæcrt að breyta loftblæs-
trinum frá útblæstri í
hringrás um kolasíu.
Hafðu þetta hugfast,
þegar þú kaupir
gufugleypi.
Og það er 2ja ára f
ábyrgð á
Blomberg, taktu V
eftir því.
Blomberq
- Stílhrein hágæða heimilistæki.
EINAR FARESTVEIT & CO. HF.
BERGSTADASTRÆTI I0A Sími 16995