Morgunblaðið - 04.05.1984, Blaðsíða 24

<rS5J tfCI Um hímOAOTITRfl'í 010A.mvrtlOHOM
24 MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 4. MAÍ1984
Minning:
Sigurður Guðbrands
son í Borgarnesi
Fæddur 4. aprfl 1903
Dáinn 25. apríl 1984
„Hann er duglegur, gáfaður og
hefur sterka lund.“ Þetta vega-
nesti fékk Sigurður Guðbrandsson
með sér, þegar hann fór til náms í
Noregi, svo sem síðar verður
minnst á. Vitnisburðurinn var
kominn frá sr. Eiríki Albertssyni
á Hesti í Borgarfirði, en hann var
skólastjóri á Hvítárbakka, þegar
Sigurður var þar til náms. Þetta
er falleg einkunn, og við, sem
þekktum Sigurð og unnum með
honum, munum sammála um, að
þar var rétt sagt frá.
Sigurður Guðbrandsson var
fæddur í Litlu-Gröf í Borgar-
hreppi í Mýrasýslu. Faðir hans,
Guðbrandur Sigurðsson, fluttist
síðar að Hrafnkelsstöðum í
Hraunahreppi og var jafnan
kenndur við þann bæ. Kona hans,
móðir Sigurðar, var ólöf Gilsdótt-
ir frá Krossanesi á Mýrum Sig-
urðssonar.
Sigurður ólst upp hjá foreldrum
sínum og vann búi þeirra. Vetur-
inn 1921—1922 stundaði hann
nám við Alþýðuskólana á Hvítár-
bakka og lauk prófi úr eldri deild
vorið 1922. Eftir tveggja vetra
nám við Bændaskólann á Hvann-
eyri mun hafa vaknað hjá honum
löngun til meira náms í búfræði
og vorið 1927 fær hann vottorð hjá
Halldóri skólastjóra Vilhjálms-
syni vegna fyrirhugaðs náms í
mjólkurfræði. Frá vori 1926 til
vors 1928 vinnur hann heima.
Síðan liggur leiðin til Noregs.
Þar dvelur hann við verklegt nám
í Höjlands-mjólkurbúi við Sand-
nes í Suður-Noregi í eitt ár
(1928—1929) og fær þaðan þann
vitnisburð, að hann sé „vinnuglað-
ur og áreiðanlegur". Næsta náms-
ár (1929—1930) er hann áfram í
verklegu námi, þá við mjólkurbúið
Nærbö á Jaðrinum í Noregi. Þann
1. sept. 1930 byrjar hann bóklegt
nám í mjólkurfræði við Mjólk-
urskóla ríkisins í Þrándheimi og
útskrifast þaðan sem mjólkur-
fræðingur 30. júní 1931.
Þegar Sigurður kemur heim til
Íslands sama sumar (1931) sem vel
menntaður og áhugamikill mjólk-
urfræðingur stendur svo á, að
Kaupfélag Borgfirðinga var að
hefja stofnun mjólkursamlags
með byggingu í Borgarnesi. Var
byrjað að taka þar á móti mjólk
10. febr. 1932 og danskur mjólkur-
fræðingur ráðinn þar til forustu í
fyrstu. Sigurður var ráðinn starfs-
maður frá 10. sept. 1931, en tók við
stjórn mjólkursamlagsins 1. sept.
1933 og var óslitið mjólkurbús-
stjóri til 31. des. 1985 eða í rúm-
lega 42 ár, en alls starfsmaður
mjólkurbúsins í rúm 44 ár. Mun
enginn mjólkurbússtjóri hafa ver-
ið lengur í því starfi, hér á landi.
Þess má geta hér, að Mjólkursam-
lag Borgfirðinga var að nokkru
reist á starfi, sem hafið var um
1920, er nokkrir bændur stofnuðu
með sér félag til niðursuðu á
rjóma og síðar mjólk. Verksmiðja
þeirra starfaði fyrst á Beigalda í
Borgarhreppi og síðar í Borgar-
nesi. Hlutafélag þetta fékk nafnið
Mjólkurfélagið Mjöll og hús þess
og vélar urðu fyrsta undirstaða
undir Mjólkursamlagi Borgfirð-
inga.
Framleiðsla mjólkur í Borgar-
firði fór ört vaxandi strax eftir
stofnun mjólkursamlagsins og átti
Sigurður Guðbrandsson mikinn
þátt í því. Hann sótti fundi bænda
og hvatti þá til að fjölga kúnum.
Mjólkurvörur reyndust mjög vel
frá mjólkurbúinu í Borgarnesi og
miðað við stærð var það ódýrt í
rekstri. Þessi nýja búgrein í Borg-
arfirði reyndist bændum hagfelld.
Fyrsta ár samlagsins var innvegin
mjólk þar um 274 þús. kg en fjórða
árið (1935) var framleiðslan orðin
um 898 þús. kg, hafði rúmlega þre-
faldast.
Að frumkvæði Sigurðar var árið
1947 stofnað Samband nautgripa-
ræktarfélaga í Borgarfirði og var
hann um langt árabil formaður
þess. Það hafði mikil og góð áhrif
varðandi kynbótastarf nautgripa í
héraðinu. Hann var einnig fyrsti
formaður Félags íslenskra mjólk-
urfræðinga.
Sigurður gekk heill að verki.
Mjólkurbúið átti hug hans allan í
starfi. Hann hugaði nokkuð að
laxamálum yfir veiðitímann og
átti létt með að tala um stjórnmál,
einkum nálægt kosningum. Þótti
hann furðu glöggskyggn á úrslit
þeirra dagana fyrir talningu.
Sumarfrí mun hann hafa tekið
tvisvar á ævinni. Hinsvegar mun
mörgum bændum í Borgarfirði
það minnisstætt, þegar verkföll
voru hjá mjólkurfræðingum, með-
al annars starfsmönnum hans, þá
lagði hann nótt við dag í vinnu til
þess að bjarga mjólk frá skemmd-
um, því að hann einn mátti þá
sinna slíkum störfum sem mjólk-
urbússtjóri.
Sigurður var í stjórn Sparisjóðs
Mýrasýslu 1950—1981, þar af
formaður frá 1968, og lagði sig
mjög fram um sanngirni og fram-
sýni í peningamálum héraðsins,
sem voru mjög á valdi sparisjóðs-
ins, enda var hann hagsýnn og
töluglöggur maður umfram flesta
aöra.
Sigurður kvæntist 21. apríl 1934
Sesselju Kristínu Fjeldsted. Hún
var fædd 7. nóv. 1900, dóttir
merkishjónanna í Ferjukoti,
Elísabetar Árnadóttur og Sigurð-
ar Fjeldsted Andréssonar frá
Hvítárvöllum.
Þau Sigurður og Sesselja flutt-
ust til Reykjavíkur á miðju ári
1976 og bjuggu í Efstaíandi í
Fossvogi, en 1978 fluttu þau til
dóttur sinnar Ingibjargar og fjöl-
skyldu hennar í Hæðarbyggð 13.
Var þar vel um þau annast og að
þeim hlúð síðustu æviárin, svo og
af börnum þeirra öllum.
Fyrir hjónaband átti Sesseija
son, Sigurð Fjeldsted, hann er
fæddur 8. apríl 1931 og gekk Sig-
urður Guðbrandsson honum í
föðurstað á þann hátt, sem best
varð á kosið. Fyrri kona Sigurðar
var Þórunn Árnason og á hann
með henni tvö börn. Seinni kona
hans er Hrafnhildur Gunnars-
dóttir. Sigurður er viðskiptafræð-
ingur í Reykjavík.
Börn þeirra Sigurðar og Sess-
elju eru þessi: Ólöf f. 30. júlí 1934,
gift Skúla Br. Steinþórssyni flug-
stjóra. Þau búa í Garðabæ og eiga
3 börn; Elísabet f. 15. sept. 1935,
gift Birni E. Péturssyni verkfræð-
ingi. Þau búa í Reykjavík og eiga 3
börn; Ingibjörg (Stella) f. 7. maí
1944, gift Pétri Jónssyni skrif-
stofumanni hjá SÍS. Þau búa í
Garðabæ og eiga 3 börn.
Barnabörnin eru því alls 11 og
voru mjög hænd að afa sínum,
enda var Sigurður mjög barngóð-
ur. Mest og innilegast var sam-
bandið eðlilega í Hæðarbyggð 13.
Drengirnir þrír voru oft í heim-
sókn hjá afa og ömmu eftir að þau
fluttu þangað og sá minnsti
þeirra, sem er 3 ára gamall, hafði
sér það til huggunar, að afi væri
hjá Guði.
Sesselja andaðist 5. apríl 1983,
og var því ekki nema rúmt ár á
milli þeirra hjóna.
Það var Sigurði mikið áhugaefni
eftir að hann komst á seinni hluta
æviskeiðsins að geta skilað mjólk-
urmálunum í hendur næsta
manns með fullum sóma. Var
hann þá minnugur þess, að þegar
hann tók við, voru margir hlutir á
frumstigi og starfið erfiðleikum
bundið. í þessu skyni fór Sigurður
nokkrum sinnum ti! annarra
landa, einkum Noregs, til þess að
kynna sér byggingar mjólkurbúa,
vélakost og vinnubrögð. Jafnframt
þokaðist áfram skilningur bænda
á því, að nýrra húsakynna væri
þörf.
Og á aðalfundi Kaupfélags
Borgfirðinga 1972 var stjórn fé-
lagsins gefin heimild til að „hefja
nú þegar undirbúning að byggingu
nýs mjólkursamlags í Borgar-
nesi“. Stjórn kaupfélagsins,
mjólkursamlagsstjóri og Teikni-
stofa Sambandsins unnu nú að
málinu með fullum hraða og 1.
nóv. 1975 tók Sigurður Guð-
brandsson fyrstu skóflustunguna
að þessu veglega húsi, sem stendur
nokkuð ofan við Borgarnes. Þar
með lauk hann ævistarfi sínu á
þann hátt, sem honum var hug-
leikið og hætti sem mjólkurbús-
stjóri í lok sama árs.
Fyrsta mjólkin var vegin inn í
hið nýja hús 15. maí 1981, en húsið
formlega vígt 24. ágúst sama ár og
var Sigurður Guðbrandsson þar
viðstaddur.
Sigurður Guðbrandsson var
einn af stofnendum Rotaryklúbbs
Borgarness 1952 og starfaði vel í
þeim félagsskap. Hann var einnig
félagi í Oddfellowreglunni, vígðist
i hana 1947.
Þau hjón voru gestrisin og gott
til þeirra að koma. Sigurður var
léttur á velli og glaður í lund.
Hann var raunhæfur í samræðum,
tillögugóður og velviljaður.
Bændastéttin átti hug hans og
hjarta og fyrir hana vann hann til
hinstu stundar. Frú Sesselja var
greind kona og skemmtileg í við-
ræðum. Ásgeir Pétursson fyrrver-
andi sýslumaður í Borgarnesi, vin-
ur þeirra hjóna, segir um hana í
afmælisgrein um Sigurð 4. apríl
1973 (Morgunblaðið); „Er hún
sönn hefðarkona, virðuleg og vin-
samleg, en hlédræg og kyrrlát, svo
sem fólk þeirra kosta er einatt."
Þessi orð vil ég gera að mínum um
leið og ég minnist þeirra hjóna
fyrir margar lærdómsríkar
ánægjustundir.
Guðmundur Jónsson
frá Hvanneyri
Genginn er til feðra sinna ágæt-
ur maður, sem okkur öllum vinum
hans er eftirsjá að. Sigurður Guð-
brandsson var fæddur í Litlu-Gröf
í Borgarhreppi 4. apríl 1903 og
fluttist með foreldrum sínum að
Hrafnkelsstöðum í Hraunhreppi.
Foreldrar Sigurðar voru mikil at-
gervishjón, þau Ólöf Gilsdóttir og
Guðbrandur Sigurðsson, þekktur
framkvæmda- og félagsmálamað-
ur á sinni tíð.
Sigurður ólst upp í stórum og
glöðum systkinahópi, sem öll urðu
manndómsfólk og góðir þjóðfé-
lagsþegnar. Snemma hefur Sig-
urður kynnst stórhug og fram-
faravilja foreldra sinna. Hrafn-
kelsstaðaheimilið var mikið
menningarheimili. Þar var búið
stórt og lærðist því fljótt að taka
til hendi, sem síðar kom vel í ljós
við ýmis mikilsverð störf sem hon-
um var trúað fyrir á langri og
gifturíkri starfsævi. Snemma
mótast hugur hans til átaka og
stærri verkefna.
1925 fer Sigurður í Bændaskól-
ann á Hvanneyri og lýkur þaðan
búfræðiprófi vorið 1927. Þar
kynntist hann mörgum áhuga-
mönnum um framfarir í búnað-
arháttum og dáði hann mjög
kennara sína og kraft og stjórn-
semi Halldórs Vilhjálmssonar
skólastjóra. Þá dáði Sigurður í
mín eyru ágætismennina Sigurð
búnaðarmálastjóra og Hans
Grönfeldt fyrrverandi skólastjóra
og mjólkurfræðing og taldi sig fá
mikla hvatningu frá þeim sem síð-
ar kemur fram.
Mikil félagsleg og atvinnuleg
umbrot urðu í íslensku þjóðlífi eft-
ir fyrri heimsstyrjöldina og mörgu
var kollvarpað í atvinnuháttum,
sem áður þótti fullgott. I landbún-
aði komu stórvirkar vélar —
Þúfnabanar og fyrstu traktorarn-
ir — ásamt útlendum áburði, sem
gjörbreyttu afköstum í allri tún-
rækt og kúabúin stækkuðu í ná-
grenni bestu markaðssvæðanna.
Mjólkurbúum var komið á stofn
(M.R. 1917), þau voru arftakar
gömlu rjómabúanna. Fyrstu árin
voru erlendir menn með fagþekk-
ingu stjórnendur þeirra. Ungir
menn voru hvattir til að nema
þessi fræði. Sigurður var einn af
þeim fyrstu, sem sigldu til Noregs
til mjólkurfræðináms og lauk góð-
um prófum í verklegum og bókleg-
um fögum frá Statens Mejeriskole
í Þrándheimi.
Sigurður kom heim frá námi
1931 og starfaði um tíma við
Mjólkurbú Ölfusinga, en réðst síð-
an til Mjólkursamlags Borgfirð-
inga. Hann tók skömmu síðar
(1932) við mjólkurbústjórastarfi
af Rasmundsen, dönskum kennara
og mjólkurfræðingi. 43 ár nutu
Borgfirðingar og Mýramenn for-
ystu hans í mjólkurmálum og
fjölda annarra, þó fá verði talin
hér. Hvatamaður ásamt öðrum
var hann um stofnun nautgripa-
ræktarfélaga og formaður þeirra
og framkvæmdastjóri um tugi ára.
Hann var og hvetjandi nýrra
búgreina og áhugamaður í lax-
veiðimálum.
Hann sat í sýslunefnd og í
stjórn Sparisjóðs Mýrasýslu um
langt árabil auk starfa í fjölmörg-
um nefndum og ráðum sem hlóð-
ust á hann.
Sigurður var ákaflega hjúasæll
og sýnir það meðal annars mann-
kosti hans. Við, sem nutum leið-
sagnar hans, eigum fjölmargar
góðar minningar um hæfni hans
og áhuga í starfi. Vart getur mild-
ari húsbónda.
Sigurður var opinn fyrir öllum
nýjungum, sem komu til greina til
að bæta hag umbjóðenda sinna,
enda sátu ávallt í fyrirrúmi vöru-
gæði framar öðru í framleiðsl-
unni. Þá má ekki ganga fram hjá
því, að vélakostur og tækni ásamt
bættum húsakynnum voru alltaf
hans stóru draumar, sem rættust
að síðustu þegar Sigurður lagði
hornstein að hinu glæsilega og
fullkomna Mjólkurbúi sem borg-
firskir bændur eiga nú og er vott-
ur framtaks Sigurðar Guðbrands-
sonar, þó svo að margir aðrir góðir
menn komi þar við sögu.
Sem félagi og vinur var Sigurð-
ur nærri einstakur. Glettni hans
og glaðværð var ávallt græskulaus
og særði engan, enda löðuðust að
honum menn með allskonar
vandamál, sem hann leysti úr á
sinn sérstæða hátt og gaf góð ráð.
Margt ungmennið fór upplits-
djarfara af hans fundi.
Sigurður var kvæntur Sesselju
Fjeldsted frá Ferjukoti. Þau áttu 4
börn: Sigurð, Ólöfu, Elísabetu og
Ingibjörgu, sem öll eru búsett á
stór-Reykjavíkursvæðinu. Barna-
börnin eru orðin mörg og voru öll
sólargeislar afa síns og ömmu.
Heimili Sesselju og Sigurðar bar
vott fegurðar og snyrtimennsku.
Þau voru höfðingjar heim að
sækja.
Við hjónin áttum því láni að
fagna að búa í nágrenni við þau í
10 ár með okkar stóra barnahóp
og betra nágrenni er vart að finna
enda ríkti hlýhugur og vinsemd til
okkar, sem við kunnum vel að
meta.
Starfsfólk hans og samferða-
menn þakka öll liðin ár og óska
honum velfarnaðar á nýjum
brautum hins óræða heims, þar
sem eftir trú okkar hver uppsker
svo sem niður var sáð. Við söknum
og blessum minningu þessa mæta
manns. Börnum hans og öðrum
ástvinum vottum við innilega
samúð.
Ólafur Þórðarson
Kveðja frá Sparisjóði
Mýrasýslu
Hinn 25. apríl sl. barst okkur
Borgfirðingum sú frétt að Sigurð-
ur Guðbrandsson, fyrrverandi
mjólkurbústjóri, hefði látist þá
um morguninn. Ekki gátu það
heitið óvænt tíðindi, maðurinn ári
betur en áttræður og mjög þrotinn
að heilsu og kröftum. Ungur má
en gamall skal. Þó setti flesta
hljóða. Menn vissu sem var, að hér
var einn hinn mesti nytsemdar-
maður sinnar samtíðar í héraðinu
genginn til feðra sinna.
Sigurður var víðkunnur maður
fyrir forustustarf sitt í íslenskum
mjólkuriðnaði og á sínum tíma
orðlagður meðal neytenda sem
framleiðandi úrvals mjólkurvara,
sem þóttu skara fram úr að gæð-
um. Hitt vissu færri útífrá, en
heimamenn því betur, að hann var
um langt árabil viðriðinn stjórn
Sparisjóðs Mýrasýslu. Þar var
hann stjórnarmaður samfleytt frá
árinu 1950 til 1981, en stjórnarfor-
maður frá 1968. Þessar línur eiga
að vera hinsta kveðja þeirrar
stofnunar til hans.
Hér verður ekki reynt að rekja
ætt Sigurðar og uppruna, né ævi-
feril, enda munu aðrir verða til
þess, ef að líkum lætur. Þess skal
aðeins getið að rætur hans lágu
djúpt í borgfirskar bændaættir,
um Mýrar og fram til uppsveita,
kjarnmikla kynstofna, og þaðan
voru honum runnir fjölþættir eðl-
iskostir sem báru ávöxt í giftu-
sömu ævistarfi.
Til þeirra starfa, sem Sigurður
gegndi fyrir sparisjóðinn, var
hann frábærlega vel fallinn.
Bjartsýni hans og kjarkur héldust
í hendur við búvit og raunsæi.
Honum var því einstaklega ljúft
að geta með afli sparisjóðsins
stutt að framkvæmdum og fram-
faramálum í héraði, hvort heldur
var á vegum stofnana eða ein-
staklinga. Hvar sem hann hafði
mannaforráð bar hann einstaka
umhyggju fyrir hag og velferð
starfsmanna sinna og samverka-
manna, en slíkt stuðlar jafnan að
góðum starfsanda og um leið hag-
sæld fyrirtækisins. Hann var sér-
lega laginn að skapa ánægjulegt
andrúmsloft á stjórnarfundum
með sinni teprulausu en græsku-
lausu gamansemi og hlýju. Það
mun næsta fátítt eftir reynslu
þeirra sem þetta rita, að slíkar
stjórnir séu svo samhentar sem sá
hópur var, er Sigurður veitti for-
ustu um 13 ára skeið. Fór því þó
fjarri að hann samanstæði af
skoðanalausum jábræðrum. Trú-
mennska hans við stofnunina og
hag hennar og sparifjáreigenda
var óbrigðul, en hann vissi þó
manna best að ekki er nóg að
ávaxta féð einhvern veginn, því
þarf að beina þangað sem það
kemur að notum sem lyftistöng
framfara og betra mannlífs og það
er vandinn. Fjöldi héraðsmanna
leitaði til Sigurðar vegna starfs
hans við sparisjóðinn og þá af
honum hollráð, eða hafði hann að
trúnaðarmanni um fjármál sín, af
því að þeir reyndu hann að bú-
hyggindum og góðvild.
Sigurður var mikill hamingju-
maður. Hann átti ágæta og mik-
ilhæfa konu, góð börn sem gerðust
nýtir þegnar, en síðan komu
barnabörn og auðfundið var að
milli hans og þeirra lágu gagnveg-
ir góðrar vináttu, en kynsíóðabil
óþekkt. Kona Sigurðar, Sesselja
Fjeldsted, lést fyrir einu ári. Síð-
ustu æviárin bjuggu þau í ylríku
skjóli hjá yngstu dóttur sinni og
hennar fjölskyldu í Garðabæ. Sú
umhyggjusama hlýja og glaðværi
heimilisbragur sem þar ríkti gefur
fyrirheit um að mannkostir þeirra
hjóna verði trygg ættarfylgja.
Það réð og giftu Sigurðar að
hann var búinn góðum gáfum og
þreki, sem var arfur hans úr for-
eldrahúsum. Með þann arf fór
hann út í heiminn og bjó sig undir
brautryðjandastarf 1 héraði sínu.
Þar fékk hann verðugt viðnám
krafta sinna. Þessu aðalstarfi sínu
sinnti hann langa ævi á þann hátt
að úrslitum réð um vöxt og við-
gang mikilvægustu atvinnugrein-
ar héraðsins. Naut hann þegar í