Morgunblaðið - 10.05.1984, Blaðsíða 34

NÍÖffdlítfbCÁÖÍÐ,' MWOTWDAÖUR ÍOF.'WAT »6»'
Ferðamál á íslandi — eftir Einar Þ. Guðjohnsen
KRÍSUVÍK
Nýlega kom sú frétt í Mbl., að tvö
fyrirtæki í heilsurækt, annað þýzkt
en hitt svissneskt, hefðu sýnt veru-
legan áhuga á að kaupa Krísuvík-
urskólann, sem verið hefur auður og
yfirgefinn árum saraan og því í
niðurníðslu. íslenzkir aðilar hafa
einnig sýnt skólanum áhuga en til-
boð þeirra ekki þótt nógu góð.
Hér virðist vera mál á ferðinni,
sem snert gæti ferðamálin, þvi að
hverjir ættu viðskiptavinir hinna
erlendu aðila fyrst og fremst að
vera aðrir en erlendir ferðamenn í
leit að heilsulindum og heilsubót.
Fljótt á litið virðist mér, að þarna
gætu verið girnileg tilboð, sem
vert væri að sinna. Hugsanlegt er,
að erlend heilsuræktarstarfsemi í
Krísuvík gæti bætt atvinnulífið og
aukið ferðamannastraum til
landsins án minnstu áhættu fyrir
okkur.
Oft er búið að ræða og skrifa um
hugsanlegar heilsulindir á al-
þjóðavísu hér á Islandi en lftið
orðið úr framkvæmdum, trúlega
mest vegna kostnaðar og áhættu.
Ég álít, að tilkoma erlendrar
heilsuræktarstöðvar í Krísuvík
mundi ekki skyggja neitt á starf-
semina í Hveragerði, þar sem
fyrst og fremst íslendingum er
sinnt og mikil áherzla er lögð á
mataræðið, né heldur á Bláa lónið,
þvert á móti örva alla slíka starf-
semi í landinu.
Þannig var t.d. stofnun Útivist-
ar á sínum tíma ekki neinn bana-
biti fyrir Ferðafélag íslands held-
ur miklu fremur uppörvandi, og
bæði félögin döfnuðu vel í hæfi-
legri samkeppni.
Þessi nýi áhugi á Krísuvík
minnir okkur á annað Krísuvík-
urævintýri sem hefði getað orðið
að veruleika en varð ekki. Fyrir
um það bil 10 árum var gerð hér
meiriháttar könnun á möguleikum
íslands sem ferðamannalands.
Könnun þessi var gerð á vegum
Sameinuðu þjóðanna, og okkur að
kostnaðarlausu að öðru leyti en
því, að þjónusta innlendra aðstoð-
armanna var greidd af íslenzka
ríkinu. Þess1'/ erlendu rannsókn-
araðilar, Checchi and Company,
sáu fyrir sér mikla möguleika í
Krísuvík. Gerðu þeir viðamiklar
áætlanir um hvernig að málum
skyldi þar staðið.
En hvernig var þessum áætlun-
um tekið hér heima? Menn brostu
góðlátlega og viturlega með sjálf-
um sér, málin voru litin sem hver
önnur óframkvæmanleg skýja-
borg. Þessi Checchi-áætlun var
lögð til hliðar, gersamlega án
nokkurra viðbragða eða athuga-
semda, svo óraunhæfar þóttu allar
„skýjaborgirnar".
f stuttu máli sagt var hugmynd-
in að reisa mjög svo sérstætt hótel
á gróðurlitlum og nú einskisnýt-
um hóli skammt frá Austurengja-
hver. Undir gleri og plastþökum
átti þar að vera suðrænn gróður
og heilsuræktar- og íþróttasvæði
af ýmsum tegundum inni og úti.
Margvíslegar teikningar og fjár-
hagsáætlanir fygldu þessum
Krísuvíkurhugmyndum, en senni-
lega lásu þetta fáir. Svo draum-
órakennt þótti allt dæmið, að
Borgar SH sínum
mönnum út í hönd?
— eftir Hallgrím
Sveinsson
Sú umræða, sem fer nú fram á
Alþingi og úti í þjóðfélaginu um
rekstrar- og afurðalán landbúnað-
arins, hefur ekki komið á óvart í
sjálfu sér. Þessi umræða hefur
komið upp með jöfnu millibili
undanfarin ár og er það út af fyrir
sig ágætt og nauðsynlegt að ræða
þetta mál öðru hvoru, ekki síður
en önnur.
En sá tónn sem oft kemur fram
í umræðum þessum í garð vinnslu-
stöðva landbúnaðarins og sölufé-
laga bænda er vægast sagt ekki
alltaf viðkunnanlegur, svo ekki sé
meira fullyrt. Þeir, sem lítið
þekkja til, gætu freistast til að
halda að áðurnefndir aðilar séu
glæpafélög upp til hópa og verstu
óvinir bændastéttarinnar og haldi
þeim á einhverjum viðskipta-
legum klafa og guð má vita hvað.
Eyjólfur Konráð Jónsson, al-
þingismaður, fékk með miklu
harðfylgi samþykkta tillögu á Al-
þingi fyrir nokkrum árum sem
gekk út á að greiða rekstrar- og
afurðalán beint til bænda. Margir
töldu þessa tillögu af hinu góða og
þeirra á meðal sá sem hér heldur á
penna. Þegar nánar var að gáð,
kom í Ijós að mörg ljón voru á
veginum í framkvæmd málsins.
Er ekki vitað til að þetta sé nokk-
urs staðar komið til framkvæmda,
enda margir bændur mótfallnir
þessu, þar sem þetta kostar þá
bæði aukna skriffinnsku og fleiri
ferðir í kaupfélög og bankastofn-
anir.
Guðmundur H. Garðarsson er
nú þessa dagana fyrsti flutnings-
maður að tillögu á Alþingi um út-
tekt á rekstrar- og afurðalána-
kerfi atvinnuveganna. 1 umræðum
á þinginu, sem hafa orðið nokkrar,
hefur einkum komið fram áhugi
hjá mönnum um að athuga þessi
mál sérstaklega hjá landbúnaðin-
um. Minna hefur verið rætt um
aðra atvinnuvegi. Ég leyfi mér að
taka hér upp orðrétt nokkrar setn-
ingar úr Alþingistíðindum, sem
Guðm. H. Garðarsson lét frá sér
fara þann 13. marz sl. í umræðum
um málið. Honum fórust svo orð:
„En staða bænda er því miður orð-
in með þeim hætti, eins og kemur
fram í skýrslu þeirri sem fylgir
umræddri þingsáltill., að þegar
þeir skila sínum afurðum til slát-
urhúsa, sem eru í þessu tilfelli
sauðfé, eru þær lagðar inn á reikn-
ing bænda í flestum tilfellum. Það
tíðkast ennþá, sem við þekktum
hér fyrir hálfri öld á mölinni, að
stundum er látið nægja að bænd-
urnir taki síðan bara út úr sínum
reikningi en taki ekki við fjár-
munum um leið og afurðin er af-
hent sláturaðila.
Ég verð að segja frá mínum
sjónarhóli séð að þetta er furðuleg
framkvæmd og ég er sammála
þeim sjónarmiðum, sem hafa
komið fram frá hv. þm. Eyjólfi K.
Jónssyni, að auðvitað ber að
breyta þessu kerfi. Við krefjumst
þess að fá okkar vinnu greidda í
launum mánaðarlega. Ég tel að
það sé ekkert það kerfi sem rétt-
læti þetta fyrirkomulag sem er
hjá bændum, að til greina komi að
afhenda þeim einhverja seðla eða
úttektarnótu á mögulega úttekt í
einhverju ákveðnu verslunarfé-
lagi. Þetta eru úreltir viðskipta-
hættir sem ættu ekki að þekkjast
á því herrans ári 1984 á íslandi.
Þetta kalla ég ákveðna tegund átt-
hagafjötra."
Úndirritaður er nokkuð kunnug-
ur innviðum og starfsemi eins af
kaupfélögum þessa iands, Kaupfé-
lagi Dýrfirðinga, sem rekur fjöl-
breytta starfsemi bæði til sjós og
Iands. Ég verð að segja frá mínum
sjónarhóli séð, svo notað sé orða-
lag þingmannsins, að það er vægt
sagt dálítið undarlegt og kemur
manni í opna skjöldu að einn af
þingmönnum þjóðarinnar skuli
láta sér detta í hug átthagafjötra í
sambandi við rekstur áðurnefnds
kaupfélags. Ekki geri ég ráð fyrir
að K.D. sé neitt undanskilið í
málflutningi þingmannsins og
r leyfi mér því að koma hér með
smáinnlegg í málið.
Á haustdögum koma bændur
með dilka sína til frálags í
vinnslustöð kaupfélagsins eins og
gengur og gerist á landi hér. Ekki
er vitað til að nokkur neyði þá til
að leggja diika sína inn hjá K.D.
eða standi í vegi fyrir því að þeir
ráðstafi þeim á þann hátt sem
þeim sjálfum sýnist. Þeir gætu
þess vegna lagt þá inn í hvaða
vinnslustöð sem væri á Vestfjörð-
um eða selt þá til kynbóta á Falk-
landseyjum. Nú auðvitað fá bænd-
ur sínar innleggsnótur um leið og
afhending fer fram. Nema hvað?
Nú, nú, næsta skrefið er að afurðir
bændanna eru færðar í reikning.
Ekki er kunnugt annað en bændur
geti hvenær sem er gengið að sinni
inneign frá og með 15. okt., en þá
lýkur slátrun hér um slóðir. Einn
fimmta afurðaverðsins hefur ekki
verið hægt að greiða fyrr en af-
urðirnar eru seldar. Fullir banka-
vextir eru svo greiddir á allar inn-
eignir bænda hjá Kaupfélagi
Dýrfirðinga og að sjálfsögðu verða
menn að greiða vexti af skuldum.
f framhaldi af þessu má svo
segja að komi rúsínan í pylsuend-
anum. Þegar menn eru búnir að
eyða inneign sinni eftir ýmsum
leiðum, bæði með úttekt á vörum
eða peningum, allt eftir hentug-
leikum hvers og eins, þá fara sum-
„Æskilegast væri að
kaupfélagsstjórarnir
stæðu á tröppunum og
teldu seðla í mann-
skapinn um leið og dilk-
arnir renna í sláturhús-
in. En þvt miður er þetta
ekki svona í reynd og
varla framkvæman-
Iegt.“
ir að skulda, t.d. þeir sem standa í
byggingarframkvæmdum á jörð-
um sínum. Þessar skuldir geta
jafnvel numið nokkrum hundruð-
um þúsunda króna í sumum til-
fellum. Af þessum skuldum greiða
menn venjulega viðskiptavexti,
allt óverðtryggt. Og nú skal spurt
af fullri einurð. Er það heppilegra
fyrir bóndann að tölta í sparisjóð-
inn eða bankann, knékrjúpa fyrir
sparisjóðsstjóranum eða banka-
stjóranum og biðja um verðtryggt
lán til þess að geta svo farið til
kaupmannsins eða út í kaupfélag
til að kaupa sinar vörur? Nei, má
ég þá frekar biðja um hina aðferð-
ina. Og svo sannleikurinn sé allur
sagður í þessu máli, þá hefur það
borgað sig fyrir bóndann að
skulda sem allra mest í kaupfélag-
inu sínu til þessa og setja svo allt