Morgunblaðið - 10.05.1984, Blaðsíða 42

wt HtA ot íninAfnrrwMT'í niaA iwurmoM
42
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 10. MAÍ 1984
Systir Shake-
speares dó ung
Bókmenntir
Jóhann Hjálmarsson
Virginia Woolf:
SÉRHERBERGI
Helga Kress þýddi.
Svart á hvítu 1983.
Það hefur dregist að vekja at-
hygli á Sérherbergi Virginiu
Woolf sem út kom fyrir jólin.
Bókin er ritgerð byggð á fyrir-
lestrum við tvo kvennaháskóla í
Cambridge haustið 1928. Þýðand-
inn, Helga Kress, kemst svo að
orði um ritgerðina:
„Því það eru kenningar Virginiu
Woolf um konur og bókmenntir,
um andlegt frelsi og skilyrði list-
rænnar sköpunar, sem framar
öðru gera Sérherbergi að sígildu
verki og skipa því á bekk með öðr-
um helstu ritum um skáldskapar-
fræði. Með kenningum sínum um
samband bókmenntalegra kven-
lýsinga og raunveruleika, um við-
tökur kvennabókmennta og
óhjákvæmileg áhrif þeirra á
verkin sjálf, og ekki síst með
kenningunum um sérstaka kven-
lega hefð í bókmenntum er Virg-
inia Woolf langt á undan sínum
tíma. Með þeim lagði hún grund-
völl að þeim miklu kvennabók-
menntarannsóknum sem nú eru
stundaðar víða um heim.“
Langt orð kvennabókmennta-
rannsóknir. Og eilítið villandi með
það í huga að Virginia Woolf fjall-
ar töluvert um karlabókmenntir í
ritgerð sinni.
Helga Kress bendir á að frá-
sagnarháttur Virginiu Woolf ein-
kennist af þeirri aðferð sem kölluð
hefur verið stream of conscious-
ness: „Hugmyndir eru látnar ráða
ferðinni fremur en atburðarás.

plotur
Siguröur Sverrisson
Traustari en nokkru sinni
Simple Minds
Sparkle In The Rain
Virgin/ Steinar þf
Þótt Simple Minds hafi ekki
mikið verið hampað hér á landi
er sveitin „stórt númer" I Bret-
landi. Eitt áþreifanlegasta dæm-
ið um „stærð“ hennar þar var að
finna fyrir nokkru er uppselt var
á 7 tónleika flokksins í röð í
Hammersmith í Odeon í London.
Eymsli í hálsi söngvarans, Jim
Kerr, urðu þess þó valdandi að
slá varð öllum tónleikunum á
frest.
Simple Minds er fimm manna
úrvalssveit frá Skotlandi. Auk
Kerr söngvara eru það þeir
Charles Burchill/gítar, Derek
Forbes/bassi, Mel Gaynor/-
trommur og Michael McNeil/-
hljómborð, sem skipa sveitina.
Hver um sig fær á hljóðfæri sitt
í meðallagi vel.
Simple Minds hefur um árabil
skemmt Bretum, jafnt sunnan
sem norðan skosku landamær-
anna með tónlist sinni og ekki
leikur vafi á að þessi nýjasta
plata þeirra, Sparkle In the
Rain, á eftir að fylgja í fótspor
forvera sinna hvað það varðar.
Reyndar hef ég ekki fylgst svo
örgrannt með ferli Simple
Minds, en þó heyrt ávæning af
nokkrum fyrri plötum þeirra. Ef
marka má þá reynslu hefur tón-
listin breyst nokkuð, og er orðin
mun „léttari" á þessari plötu án
þess þó nokkru sinni að álpast
inn á svið skallapoppsins eða í
námunda við það.
Sparkle In The Rain geymir
gnótt góðra laga. Besta lagið er
tvímælalaust Up On The Cat
Walk, en Book of Brilliant
Things, Waterfront og The Kick
Inside of Me koma þar skammt á
eftir. Heildarsvipur plötunnar er
afar sterkur en helsti gallinn
kannski sá, að lögin eru nokkuð
keimlík. Hann kemur þó ekki í
veg fyrir að lög Simple Minds
raði sér á bekk með sveitum á
borð við Echo and the Bunny-
men, U2 og fleiri sveita, sem
standa fremstar í flokki í ný-
sköpunardeild breska popp-
heimsins.
Lykillinn að velgengninni
Marillion
Fugazi
EMI/Fálkinn
Marillion er tvímælalaust sú
sveit, sem verið hefur á hvað
hraðastri uppleið í þyngri kanti
breskrar tónlistar undanfarið
ár. Framabrölt sveitarinnar var
rækilega staðfest í vinsælda-
kosningu Sounds fyrir 1983, sem
birt var í byrjun þessa árs. Efsta
sætið féll Marillion nefnilega í
skaut og 1984 hófst því á sama
hátt og 1983 skildi við.
Marillion er iðulega líkt við
Genesis og það hreint ekki að
ástæðulausu. Tónlistin lýtur um
margt sömu lögmálum, þótt ekki
sé hún kannski svo keimlík á
yfirborðinu. Ofan á allt annað er
söngur Fish stundum býsna lík-
ur Phil Collins og svei mér ef
ekki á stundum Peter Gabriel.
Til þess að uppfræða fólk er
rétt að geta þess, að Marillion er
sveit fimm manna, sem ekki
kalla ailt ömmu sína í hljóð-
færaleik. Eru nefnilega hver öð-
rum betri. Fish kallar söngvar-
inn sig, Steve Rothery leikur á
gítar, Mark Kelly á hljómborð,
Pete Trewavas á bassa og Ian
Mosiey á trommur.
Fugazi er önnur breiðskífa
Marillion og fylgir í kjölfar A
Script for a Jester’s Tear. Ef
marka má þá plötu er Fugazi
rökrétt framhald. Lög Marillion
eru fæst hver grípandi í byrjun,
kannski a Punch and Judy und-
anskildu, en vinna jafnt og þétt
á. Lög eins og Assassin og Jig-
saw eru t.d. dæmi um slíkt. Þessi
þrjú lög eru öll á fyrri hlið plöt-
unnar, sem er auðmeltanlegri.
Síðari hliðin er dálítið þung-
lamaleg, en vinnur sig vel upp í
lokin í titillaginu Fugazi.
Þótt lögin hjá Marillion séu
óneitanlega lengri en maður á að
venjast verða þau aldrei leiði-
gjörn, þökk sé frábærum hljóð-
færaleik. Menn undrast kannski
hvað það er sem orsakar vin-
sældir Marillion. Ég held að
skýringin á þeim sé afar svipuð
og þegar Genesis varð vinsæl
sveit. Frábær hljóðfæraleikur og
lög eru lykillinn að velgengninni.
Hljóm-
plótur
Finnbogi Marinósson
Aldrei verið betri?
Virginia Woolf
Setningar eru í sífellu brotnar upp
og sjónarhornum breytt, og þann-
ig eru málin oft séð frá mörgum
hliðum í einu.“ Skilgreiningin er
nýtileg, en ég hef ekki áður séð
fyrrnefnda aðferð orðaða í sam-
bandi við ritgerðir, hún gildir
fyrst og fremst um prósaskáld-
skap vissra höfunda. Sérherbergi
er síður en svo dæmigert fyrir
stream of consciousness. Virginia
Woolf iðkar að vísu flæðistíl, kem-
ur víða við í ritgerðinni. En alltaf
er hún rökvís og á valdi kenningar-
innar fremur en tilfinninganna.
Virginia Woolf var gáfuð kona
og vissi nokkurn veginn hvað hún
söng. Henni sárnaði niðurlæging
kvenna og ætlaði sér að vekja kon-
ur til umhugsunar. Eiginlega þyk-
ir henni verst að ekki skuli vera til
neinn Shakespeare í kvenlíki. Sí
og æ talar hún um systur Shake-
speares sem dó ung og hvað úr
henni hefði getað orðið við betri
aðstæður. Hún vill að konur eign-
ist sérherbergi og hafi hugrekki til
að skrifa nákvæmlega það sem
þær hugsa og verði þannig jafnok-
ar Shakespeares. Að því ber að
vinna að mati Virginiu Woolf að
hver kona hafi tækifæri til að
þroskast.
Vissulega er Sérherbergi fróðleg
bók aflestrar og full af ýmsum
skarpskyggnum athugasemdum
um skáld og skáldskap. Hún er
fallega gefin út af Svart á hvítu og
þýðingin er einkar lipur og meira
að segja skáldleg á köflum.
Jóhann Hjálmarsson
Manfred Mann’s Earth Band
Live, Budapest
Fálkinn
Sumir þola ekki rokk og hlusta
bara á sígilda tónlist. Og öfugt.
En þeir sem hlusta á þá sígildu
eiga oft erfitt með að kyngja því
að poppið geti líka verið sígilt.
Til dæmis er til fjöldinn allur af
sígildum dægurlögum sem menn
keppast við að gera góð skil, hver
á sinn hátt. (Já og stundum eru
þessar perlur útsettar fyrir at-
vinnulausar sinfóníuhljómsveit-
ir.) Stundum tekst þetta vel og
stundum ekki. En ég er ekki frá
því að þegar best tekst til þá fer
flutningurinn fram á hljómleik-
um eða eins og sagt er á útlensk-
unni „live“.
Annars getur þetta verið jafn
tvíeggja og hvað annað og í
þessu tilfelli nægir að benda á
nýútkomna hljómleikaplötu Dire
Straits. Sígildri perlu eins og
„Sultans of swing" er þar nauðg-
að af höfundunum sjálfum. Það
sama er ekki hægt að segja um
meðferðina sem Manfred Mann
og félagar gefa lögunum sem
John Cale
Caribbean sunset
Fálkinn
John Cale er fæddur Welsh og
er töluvert lærður í klassískum
tónfræðum. Samt átti það ekki
að liggja fyrir honum að ganga
hinn klassíska veg því fyrst á
sínum ferli gekk hann til liðs við
Lou Reed og „Velvet Under-
ground".
Tónlistin sem „Velvet Und-
erground" spilaði þótti ákaflega
sérstök og ekki á allra færi að
hafa gaman af. En í dag þykir
hún vera ein af þeim merkilegri
og virt sem slík. John Cale yfir-
gaf „VU“ árið 1968 og 1971 gaf
hann út plötuna „Church of
Anthrax" sem náði töluverðum
vinsældum. Síðan hefur hann
gefið út nokkrar plötur auk þess
sem hann hefur stjórnað upptök-
um hjá Patti Smith og Iggy Pop.
þeir spila á nýútkominni hljóm-
leikaplötu sinni, „Budapest".
Á plötunni spila þeir átta lög
og eru „Davy’s on the road
again“ og „Blinded by the light“
sjálfsagt einna kunnust. Önnur
lög sem einhver ætti að kannast
við eru „Redemption Song“ eftir
Bob Marley, „Mighty Quinn" eft-
ir Bob Dylan og „Spirits in the
night“ og „For you“ eftir B.
Springsteen. Annars skiptir það
ekki mestu máli hvað flokkurinn
er að spila heldur hvernig hann
gerir það. í þetta skipti er ekki
undan neinu að kvarta. Allur
flutningur er til sóma og ekki
spillir fyrir að áheyrendurnir í
Ungverjalandi virðast vera vel
með á nótunum og hafa góð
áhrif á hljómsveitina.
Einhver skaut því að mér fyrir
nokkru að Manfred Mann hlyti
að vera löngu dauður og hljóm-
sveitin líka. Sá sem þetta sagði
hafði aldeilis ekki rétt fyrir sér.
Hljómsveitin hefur sjálfsagt
aldrei verið betri og til vitnis eru
tvær hljómplötur. Nýútkomin
hljómleikaplata og stúdíóplata
frá því í fyrra.
Fyrir nokkru kom út sólóplata
frá honum sem hann kallar
„Caribbean sunset" og geymir
hún 9 lög. Tónlistin er nýbylgja
eins og hún hefði getað gerst
best árið 1977 og þar á eftir. Gít-
ar er látinn hljóma framarlega
en lögin eru samt melódísk. En
sem slík kemur þessi plata sex
árum of seint. Hún veitti mér
ekkert sem ég hef ekki heyrt ein-
hverstaðar annarstaðar og dró
enga athygli að sér. Hinsvegar
gætu gamlir aðdáendur „Velvet"
haft gaman af plötunni svo lengi
sem þeir hafi farið á mis við
tónlist síðustu ára.
Platan fellur einfaldlega í
skugga þeirrar grósku sem er í
bresku poppi í dag þrátt fyrir að
á sinn hátt eigi hún það ekki
skilið. Upptökustjórn er í hönd-
um John sjálfs og hann skrifar
Brian Eno á eitt hljóðfærið.
Fellur í skuggann
Erlendar
bækur
Jóhanna Kristjónsdóttir
Fín stelpa eins og ég
Rosie Boycott:
A Nice Girl Like Me
Útg. Chatto & Windus 1984
Hvað skyldu hafa verið skrifað-
ar margar bækur um alkóhólisma
þó ekki væru taldar nema hin síð-
ustu ár. Lærðar frásagnir, nýjar
skilgreiningar, játningar og ég
veit ekki hvað. Og margt af því
ákaflega fróðlegt og margt sér-
staklega leiðinlegt aflestrar.
Þessi bók A Nice Girl Like Me
eftir Rosie Boycott er að mínu viti
einhver merkilegasta bók þessarar
gjörðar sem ég hef að minnsta
kosti lesið. Hér er sagt frá af svo
miklu hispursleysi og heiðarleika
og þó ekki gerð nein tilraun til að
velta sér upp úr vandamálunum
eins og stundum vill brenna við
hvort sem er hjá virkum eða
óvirkum alkóhólistum. Fyrir nú
utan að það er út af fyrir sig
ævintýri að lesa um þær upplifan-
ir og þá lífsreynslu sem Rosie Boy-
cott hefur gengið í gegnum á
rúmlega þrjátíu ára lífsferli sín-
um. Hún er þekkt blaðakona,
bresk. Gat sér mikinn orðstír er
hún ritstýrði Spare Rib, umdeildu
blaði málsvara kvennabaráttunn-
ar í Englandi, síðar ritaði hún
greinar í öll helstu blöð Bretlands,
bæði um kvenréttindi, ferðalög og
ótal mörg efni önnur. Hún var
ráðin til Kuwait að stýra kvenna-
blaði þar og hún hefur auk þess
séð um útgáfu á að minnsta kosti
einni eða tveimur bókum.
Og allt gerðist þetta meðan
stöðugt hallaði undan fæti í
drykkju og eiturlyfjum. Hún
flakkar um heiminn allan og lend-
ir í slagtogi með kyndugu fólki,
um hríð bjó hún með John Stein-
beck yngri og með honum fór hún
til Indlands að leita kraftaverka-
lækninga handa vini þeirra og síð-
an voru þau handtekin í Thailandi
og varpað í fangelsi fyrir að reyna
að smygla eiturlyfjum inn í land-
ið. En alltaf reis hún upp aftur og
alltaf taldi hún sér trú um að hún
hefði fulla stjórn á sinni drykkju,
og gæti bara hætt þegar henni
dytti I hug. Ekkert mál. Auðvitað
varð reyndin önnur og dvöl henn-
ar í Kuwait varð kannski til að
fylla mælinn — sem hefði sjálf-
sagt fyllst hvort sem er og hvar
sem hún hefði verið.
Hún leitar sér nú lækninga og
gengur í gegnum þann eld af mikl-
um kjarki, en haldin blygðunar-
kennd á háu stigi. Hún fjallar
réttilega um það, hversu miklu
meiri fordómar eru í garð kvenna
sem drekka en karla. Konur verða
aumkunarverð hrök, karlarnir
hljóta aðdáun og lengi örvun og
síðan meiri styrk þegar að því
kemur að reynt er að feta sig aftur
til eðlilegra lífshátta.
Þetta er bæði skemmtileg bók,
þótt það kunni að vera skrítið að
nota það orð um bók af þessu tagi,
og hún er umfram allt bæði upp-
lýsandi og á erindi til okkar. Það
væri ráð að hvetja íslenska útgef-
endur til að gefa henni gaum. Hún
á það fyllilega skilið.