Morgunblaðið - 18.05.1984, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 18. MAÍ 1984
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 18. MAÍ 1984
17
Útgefandi nlftifrifr hf. Árvakur, Reykjavík.
Framkvæmdastjóri Haraldur Sveinsson.
Ritstjórar Matthías Johannessen, Styrmir Gunnarsson.
AÓstoöarritstjóri Björn Bjarnason.
Fulltrúar ritstjóra Þorbjörn Guðmundsson, Björn Jóhannsson, Árni Jörgensen.
Fréttastjórar Freysteinn Jóhannsson, Magnús Finnsson, Sigtryggur Sigtryggsson, Ágúst Ingi Jónsson.
Auglýsingastjóri Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aöalstræti 6, sími 10100. Auglýsingar: Aö-
alstræti 6, sími 22480. Afgreiösla: Skelfunni 19, sími 83033. Áskrift-
argjald 250 kr. á mánuöi innanlands. í lausasölu 20 kr. eintakiö.
Vel þarf að vanda
ný kosningalög
Aborðum þingmanna liggur
nú greinargerð frá Jóni
Ragnari Stefánssyni, dósent í
stærðfræði við Verkfræði- og
raunvísindadeild Háskóla ís-
lands, þar sem sýnt er fram á
með stærðfræðilegum rökum að
reglur í frumvarpi að nýjum
kosningalögum um úthlutun
þingsæta innan hvers kjördæm-
is virði að vettugi það sjónarmið
að afl atkvæða skuli ráða niður-
stöðum kosninga. Segir Jón
Ragnar í greinargerð sinni að
„eindregið verði að ráða frá, að
slík úthlutunarregla verði stað-
fest“.
Jón Ragnar Stefánsson nefnir
þrjú meginatriði, sem flestir
munu fallast á að virða eigi við
úthlutun þingsæta í hlutfalls-
kosningum. Þessar reglur eru:
• Fái listi með tilteknum fjölda
atkvæða í kjördæmi einn þing-
mann kjörinn, á listi, sem hlýtur
meira en tvöfaldan þann fjölda
atkvæða í sama kjördæmi að fá
a.m.k. tvo þingmenn kjördæma-
kosna.
• Listi, sem fær hreinan meiri-
hluta atkvæða í kjördæmi, á að
fá meirihluta þingsæta, ef fjöldi
þingsæta er oddatala, en a.m.k.
helming, ef fjöldinn er jöfn tala.
• Sé þingsætum fjölgað fyrir
tiltekið kjördæmi, á enginn listi
að fá færri þingsæti efir fjölgun,
en hann hafði áður, miðað við
sömu úrslit.
Úthlutun þingsæta sam-
kvæmt reglu D’Hondts virðir öll
þessi skilyrði. Það gerir hins-
vegar regla „stærstu leifa" ekki.
Að mati Jóns Ragnars býður
frávik frá reglu D’Hondts heim
eftirfarandi óreglum:
• Tveir listar með færri at-
kvæði samanlagt en sá þriðji
geta fengið fleiri þingmenn
samanlagt en hann. Tveir litlir
flokkar eiga meiri möguleika en
einn stór. Jafnvel þótt einn stór
flokkur hlyti hreinan meirihluta
atkvæða er ekki víst að hann
fengi helming þingsæta.
• Miðað við hlutfallslega sömu
úrslit í tveimur kjördæmum,
sem kjósa mismarga þingmenn,
getur listi fengið þingmann í því
kjördæmi, sem kýs færri þing-
menn á þingi, þó að hann fái
engan þingmann kjörinn í því
kjördæmi, sem sendir fleiri
þingmenn á þing.
í frumvarpi að kosningalög-
um, óbreyttu, er áætlað að nota
reglu stærstu leifa við dthlutun
þriggja fjórðu hluta þingsæta.
Það getur valdið skekkju, sem
ýtir undir stofnun smáflokka.
Það gæti jafnvel verið hag-
kvæmara fyrir stóran flokk að
bjóða fram skiptur en samein-
aður.
Samkomulag það sem náðst
hefur milli fjögurra flokka um
breytingu á stjórnarskrá til að
draga úr misvægi atkvæða,
þann veg að það verði a.m.k.
ekki meira en það var eftir kjör-
dæmabreytingu 1959, er skref til
réttrar áttar. Ábendingar Jóns
Ragnars fela ekki í sér að hrófl-
að verði við samkomulags-
ákvæðum um breytingu á
stjórnarskrá. Þær ná aðeins til
kosningalagaatriða sem einfalt
er að breyta, ef um það næst
samstaða.
Það er skylda þingheims að
vanda vel skipan mála, er varða
reiknireglur í kosningum til Al-
þingis. í því efni á réttsýnin ein
en ekki flokkahagsmunir að
ráða ferð. Þingmenn, sem eru á
kaupi allt árið, þurfa ekki — og
eiga ekki — að flýta sér svo frá
þingstörfum að bitni á starfs-
gæðum í afgreiðslu hinna mik-
ilvægari mála. Tveggja til
þriggja vikna lenging þings, til
að færa kosningalög til betra
horfs, er sjálfsagður hlutur.
Hugmynd þingflokksformanns
sjálfstæðismanna, Ólafs G. Ein-
arssonar, um stutt þinghlé nú og
síðan fárra vikna sumarþing, er
gengi endanlega frá málum af
þessu tagi, er einnig athyglis-
verð.
Morgunblaðið hvetur þing-
heim til að vanda vel vinnu-
brögð við setningu nýrra laga
um kosningar til Alþingis.
Nauðgunarmál
rædd á þingi
Miklar umræður hafa farið
fram að undanförnu um
nauðgunarmál og meðferð
þeirra, bæði á Alþingi og utan
þess. í umræðum þessum og í
þingsályktunartillögu, sem
þingmenn samtaka um Kvenna-
lista hafa flutt á Alþingi hafa
komið fram þau sjónarmið, að
ýmsu sé ábótavant um meðferð
nauðgunarmála. Þannig segir í
greinargerð fyrrnefndrar þings-
ályktunartillögu, að líklegt megi
telja, að fjölmörg nauðgunar-
brot séu ekki kærð vegna þess,
að „konur treysti sér ekki til að
ganga í gegnum þá niðurlæg-
ingu, sem fylgir kæru og rann-
sókn málsins".
f tillögu þingmanna Kvenna-
listans og í umræðum á opinber-
um vettvang! hefur verið bent á
það, að eðlilegt sé, að rannsókn-
arlögreglumaður sá sem yfir-
heyri brotaþola sé kona, að
læknir sá sem skoði brotaþola sé
kona og brotaþola sé tryggð
margvísleg aðstoð og ráðgjöf í
upphafi kærumáls.
Morgunblaðið vill taka undir
þessar ábendingar þingmanna
Kvennalistans og hvetja Alþingi
til þess að samþykkja þessa
þingsályktunartillögu, og
stjórnvöld til þess að fylgja
henni rækilega eftir.
Flugmenn Flugleiða:
Við munum beita öll-
um vopnum lögleg-
um sem tiltæk eru
Björn Guðmundsson, formaður samninganefndar, Jóhannes Áskelsson, einn samninganefndarmanna, og Frosti Bjarna-
son, formaður Félags íslenskra atvinnuflugmanna. MorgunblaAið/KEE.
Flugmenn Flugleiða og kjaradeila
þeirra við Flugleiðir hafa verið mjög í
sviðsljósinu að undanfórnu, ekki síst
eftir að Matthías Bjarnason samgöngu-
ráðherra mælti f fyrradag fyrir laga-
frumvarpi sem bannar verkfall það sem
þeir höfðu boðað í dag, en frumvarpið
varð að lögum f fyrrakvöld. Blaðamaður
Morgunblaðsins fór í heimsókn í húsa-
kynni FÍA f gær, þar sem hann hitti að
máli þá Frosta Bjarnason, formann FÍA,
og samninganefndarmennina Björn
Guðmundsson og Jóhannes Áskelsson
og ræddu þeir þar sjónarmið sín og svör-
uðu spurningum blm.
— Frosti, hvað felst f þessum orð-
um þínum, „verst fyrir Flugleiðir,"
sem þú lést falla þegar lagasetningin
var orðin að staðreynd?
„Lagasetning eykur ekki vinnugleði
fólks og er ekki heilsusamleg. Ég hef
alltaf álitið að það væri megin-
markmið hjá þeim sem stjórna fyrir-
tækjum, að hafa starfsfólkið ánægt.
Starfsfólk sem vinnur undir lögum,
getur ekki verið ánægt," sagði Frosti.
— Eruð þið með þessu að segja að
Flugleiðir hafi óskað eftir þessari
lagasetningu, þó svo að Flugleiða-
menn hafi lýst því yfir það hafi þeir
ekki gert?
„Já, við erum að segja það,“ segir
Frosti, „það hefur skinið í gegn allan
tímann, að Flugleiðir hafa reiknað
með lagasetningu."
— Hvað segið þið um lögin sem slík
— hvernig líst ykkur á innihald
þeirra og þann gerðardóm sem hefur
verið ákveðinn ti) þess að úrskurða
um kjör ykkar?
Björn: „Okkur lfst illa á hann, en
við höfum svarað þvf játandi að við
munum fara að þessum lögum, en ég
bara spyr — hvað er að fara að lög-
um?“
— Ertu þar með að segja að þið
munið í auknum mæli beita þeim
skæruhernaði sem þið hafið gert, frá
þvf að þið aflýstuð fyrra verkfallinu?
Það er Jóhannes sem verður fyrir
svörum, og segir hann: „Við höfum
ekki beitt neinum skæruhernaði. við
höfum einungis farið eftir samning-
um, og ef það er kallað skæruhernað-
ur að fara eftir samningum, þá er það
eitthvað einkennileg túlkun." Frosti
bætir hér við: „Sannleikurinn ér sá að
það að vinna eftir samningum, dugir
Flugleiðum einfaldlega ekki, og hefur
ekki gert lengi. Þeir þurfa alltaf að fá
svolítið meira, til þess að vélarnar
geti flogið." Jóhannes hefur orðið á
nýjan leik og hann segir: „Menn verða
einfaldlega að gera sér það ljóst, að
Flugleiðir hafa á undanförnum árum
rekið Norður-Atlantshafsflugið á
undanþágum og velvilja og lipurð
flugmanna. Svo nefna þeir það skæru-
hernað og skemmdarverk, þegar unn-
ið er samkvæmt gildandi samning-
um*
Vantar a.m.k. tvær
áhafnir á DC-8
Björn segir um þetta: „Við erum á
undanförnum tveimur árum búnir að
vara Flugleiðir við vegna þess hve
gróft vanmat ríkir hjá þeim um
áhafnaþörf hjá Flugleiðum fyrir DC-8
á sumaráætlun. Nú síðast um miðjan
mars létum við þá vita bréflega um
þessa afstöðu okkar og til hvaða ráða
við munum grípa vegna þessa. Við
teljum, að útilokað sé að framkvæma
sumaráætlun félagsins á eðlilegan
hátt og innan marka kjarasamninga
FÍA og Flugleiða." 1 máli flugmann-
anna kemur fram að þeir telja að
a.m.k. tvær áhafnir vanti á DC-8-vél-
arnar, til þess að allt sé með eðli-
legum hætti. Segjast þeir munu taka
sína umsömdu hvild mánaðarlega og
sumarleyfi á sumarorlofstíma. For-
stjóri og stjóm Flugleiða geti þvf
sjálfum sér um kennt, þegar upp komi
erfiðleikar vegna áhafnaskorts á
E>C-8-flugvélum á komandi sumar-
áætlun. Þegar áhafnaskrá Flugleiða
fyrir Ameríkuflugið frá 16. þessa
mánaðar til mánaðamóta er skoðuð
kemur i ljós að f sex tilvikum er ekki
um neina varamenn á skrá að ræða,
en það segja flugmennirnir vera
vegna þess að engir menn séu til í
slíkt í þessum tilvikum. Stefnir alit í
það, að a.m.k. eitt flug vestur um haf
falli niður af þessum sökum nú um
helgina, og þeir benda á að ekkert
megi út af bera, til þess að þau verði
ekki fleiri.
— Nú segið þið að Norður-Atlants-
hafsflugið hafi verið rekið á undan-
þágum og velvild og lipurð ykkar.
Hafa velvildin og lipurðin ekki verið
gagnkvæm, þannig að Flugleiðir hafi
launað ykkur í sömu mynt?
„Nei, ég kannast ekki við það,“
segja þeir einum rómi, „við höfum
ekki notið neins annars en þess sem
samningar okkar kveða á um. Velvild-
in og lipurðin hafa því verið einhliða."
Meginorsök þess
hvernig komið er, er
stjórnunarvandamál
Flugleiða
— Nú er það ekki alveg ný bóla, að
lagasetning komi í veg fyrir að boðað
verkfall í ykkar stétt skelli á, en lög
þau sem samþykkt voru á Alþingi i
fyrrakvöld eru þau sjöttu f röðinni f
flugmannadeilum frá því 1960. Hvers
vegna, að ykkar mati, eru málin kom-
in í þennan hnút enn á ný?
Björn, formaður samninganefndar
flugmanna, verður fyrir svörum og
segir hann: „Við viljum meina, að
ástæða þess hvernig komið er fyrir
málum nú, sé fyrst og fremst stjórn-
unarvandamál hjá Flugieiðum. Þetta
stjórnunarvandamál lýsir sér t.d. f þvf
að það er skortur á gagnkvæmu
trausti á milli flugmannahópsins og
stjórnenda Flugleiða. Forstjóri fé-
lagsins, Sigurður Helgason, eins og
svo oft áður, brá sér til útlanda um
það leyti sem fleyið var að lenda upp á
skeri og skildi það eftir í höndunum á
öðrum. Flugleiðir treystu þvf að um
leið og um lögin væri beðið, þá fengj-
ust þau. Þetta gerði það að verkum, að
þeir reyndu aldrei af neinni alvöru að
ná samkomulagi við okkur. Matthías
Bjarnason, samgönguráðherra, hélt
með okkur fund og við höfum rök-
studdan grun fyrir því, að hann hafi
eftir þann fund haft samband við for-
stjóra Flugleiða og farið þess á leit að
haft yrði samband við FIA, hvað Sig-
urður gerði daginn eftir. Malflutning-
ur forstjórans á fundi með okkur var
síðan fyrst og fremst í þá veru að
stjórnvöld myndu aldrei láta landið
verða samgöngulaust til lengdar, en
efnislega ræddi hann ekki við okkur
um lausn vandans."
— Nú hefur mörgum ofboðið að
menn með tekjur á við ykkar, 35 til 81
þúsund krónur í mánaðarlaun, skuli
gera þær launakröfur sem þið hafið
gert f þessum samningaviðræðum,
auk þess sem mörgum finnst það
harla einkennilegur málflutningur
þegar þið segið að skattar þeir sem
þið greiðið og greiðslur þær sem þið
innið af hendi f lífeyrissjóð ykkar séu
peningar sem eru ykkur óviðkomandi.
Það hefur verið bent á að flugstjóri
sem hefur yfir 80 þúsund krónur á
mánuði í laun, myndi hækka um tæp
verkamannalaun á mánuði, ef þið
gengjuö að ASl-VSl-samkomulaginu
óbreyttu — og þar á ég við þá hækkun
sem myndi endanlega koma til fram-
kvæmda á samningstímabilinu —
13,6%, sem yrði liölega 11 þúsund
króna hækkun á mánaðarlaun flug-
stjórans. Hvernig getið þið réttlætt
fyrir öðrum launþegum í landinu, það
sem þið eruð að fara fram á í launum?
Þetta er ekki kröfugerð
Fyrstur verður fyrir svörum Frosti,
og segir hann: „Það liggur ekkert
fyrir um það að peningar þeir sem við
greiðum í lífeyrissjóðinn komi nokk-
urn tíma f hendurnar á okkur. En í
millitíöinni er gengið í þessar krónur
sem við erum að greiða í lffeyrissjóð,
og það er af þessum krónum sem ríkið
lánar út til þess að fólk geti byggt yfir
sig íbúðir, en ríkið tekur meira en
40% af ráðstöfunartekjum þessa
sjóðs til þess að halda uppi lánakerfi
svo hægt sé að byggja hús á Islandi.
Þetta kemur okkur ekki beint til góða.
Auk þess eru þeir skattar sem við er-
um að borga m.a. til þess að geta
haldið uppi svo og svo mörgum börn-
um hjá tannlæknum f fríum tann-
lækningum, og haldið svo og svo
mörgum skólum opnum. Ef við hefð-
um dálftið lægri laun kæmi minna
fjármagn frá okkur f þessa sam-
neyslu. Þeir sem eru að býsnast hvað
mest yfir þvf nú, hvað laun okkar séu
ofboðsleg, yrðu bara þess í stað að
taka þyngri byrðar á sig sjálfir, ef
laun okkar væru verulega lægri, til
þess að geta haldið uppi þeirri sam-
neyslu sem nú er haldið uppi hér á
fslandi*
— En hvað segið þið um spursmál-
ið um það hvernig þið réttlætið kröfu-
gerð ykkar, miðað við það sem gerst
hefur í samningamálum hér undan-
farið?
Jóhannes svarar: „Þetta er ekki
kröfugerð, heldur umræðugrundvöli-
ur, sem við settum fram að beiðni
samninganefndar Flugleiða."
— Samt sem áður sagðir þú, Björn,
daginn eftir að slitnaði upp úr við-
ræðunum, að þið hefðuð ekki fallið frá
einni einustu af kröfum ykkar — og
þetta sagðir þú vegna frétta um að þið
hefðuð fallið frá kröfunni um að fá 13.
mánuðinn greiddan, ekki satt?
Björn: „Þegar Flugleiðamenn
greindu frá þvf að við hefðum fallið
frá þeirri kröfu var það á þeirri for-
sendu að við vorum búnir að gera
Flugleiðum gagntilboð, sem hefði að-
eins kostað Flugleiðir 40% þess sem
upphaflegur óskalisti okkar var tal-
inn kosta. Við vildum sem sagt falla
frá kröfunni um 13. mánuðinn og
ASl-VSÍ-kauphækkununum, gegn þvf
að við fengjum hitt, en þessu var
hafnað. Flugleiðir höfðu sjálfir reikn-
að út að óskalisti okkar kostaði 40
milljónir á ársgrundvelli, auk þess
sem þeir höfðu reiknað út að ASl-
VSl-samkomuIagið kostaði þá 16
milljónir.“ Jóhannes bætir við: „Stétt-
arfélagið vildi bara fá að ráða hvernig
þessum 20 milljónum, sem Flugleiðir
hefðu orðið að greiða, yrði ráðstafað,
en Flugleiðir höfnuðu því alfarið.*
Seljum Flugleiöum 175
klukkustundir á mánuði
— Nú hafa Flugleiðir haldið því á
lofti að vinnutfmi ykkar væri mjög
stuttur, að þið þyrftuð ekki að fljúga
nema um 50 klukkustundir á mánuði,
sem jafngildi aftur um 100 vinnu-
stundum á mánuöi. Eruð þið sammála
þessum tölum, eða teljið þið að þær
séu hærri?
Björn segir: „Við seljum þeim 175
klukkustundir á mánuði, en þar af eru
innifaldar 85 flugstundir að sumri og
75 að vetri.*
— Þú segir að þið seljið þeim þenn-
an tfma — en er þetta sá tími sem þið
fljúgið og vinnið?
„Þeir hafa ráðstöfunarrétt yfir
okkar tíma, þennan tfma, en hvort
þeir nýta hann til fulls, eða ekki, það
kemur málinu ekkert við. Það er mjög
misjafnt hve mikið við fljúgum, en
það meðaltal sem Flugleiðir gefa
stenst einfaldlega ekki, vegna þess að
þeir taka sumarfrís- og vetrarfrístím-
ana inn í þetta lika*
Björn segir að flugmenn fái styttra
sumarfrí en lög gera ráð fyrir, en þeir
fái það að nokkru uppbætt með vetr-
arfríi.
Lesendum til upplýsingar skal þess
getið að flugmenn fá fyrstu 10 starfs-
ár sín 16 sumarfrísdaga, virka daga,
sem þeir taka á bilinu 2. maí til 30.
september, og frá 1. október til 30.
apríl fá þeir 20 virka frídaga. Næstu
10 árin hækkar þessi tala úr 36 í 37,
þannig að sumarfrísdagarnir verða 17
og eftir 20 ár í starfi fá flugmenn
samtals 43 virka daga í frf á árinu, 20
að sumrinu og 23 að vetrinum.
Eitt af atriðunum sem Flugleiðir
hafa ekki verið til viðræðu um í samn-
ingum við flugmenn, er endurskoðun
á dagpeningum, en flugmenn segja að
Flugleiðir brjóti samninga á þeim
með því að neita slíkri endurskoðun,
sem sé samningsbundin og átti endur-
skoðuninni að vera lokið fyrir 1. maí
sl. Dagpeningagreiðslum til flugm-
anna er nú háttað þannig að flugm-
enn fá greidda dagpeninga þegar þeir
fljúga til annarra landa, ef þeir eru í
förum lengur en 3 tíma. Þeir fá
greidda dagpeninga, sem svarar fjórð-
ungi af dagsgreiðslu, ef þeir eru 3 til 6
tíma, hálfa daggreiðslu ef þeir eru 6
til 12 tíma og fulla daggreiðslu fá þeir
ef ferðin er 12 tímar eða lengri.
— Það hefur komið fram í máli
beggja deiluaðila, að þið teljið ekki að
lausn sé komin f málinu, þótt laga-
setning sé fram komin. Verðið þið
ekki að halda áfram að semja?
Björn: „Við teljum að engin viðhlít-
andi lausn verði á þessu fundin, nema
samningaleiðin verði farin. Það er
sjálfsagt að ftreka það hér, að staöan
eins og hún er núna, er ekki eingöngu
á ábyrgð okkar flugmanna, heldur
einnig og ekki síður á ábyrgð Flug-
leiða*
— Nú finnið þið, að það andar ekki
beinlínis hlýju í ykkar garð þessa dag-
ana frá launþegum, að nú ekki sé tal-
að um frá farþegum Flugleiða. Verðið
þið ekki að fara að leita annarra bar-
áttuaðferða í kjarabaráttu ykkar, en
þeirra sem þið beitið ávallt, þ.e. hæga-
gangsaðgerða, sem fyrst og fremst
bitna á þvf fólki sem veitir ykkur at-
vinnuna, og þar á ég ekki við Flugleið-
ir, heldur farþega Flugleiða?
Björn: „Við reyndum aðra leið. Við
reyndum að fara samningaleiðina við
Flugleiðir án milligöngu sáttasemj-
ara, en þvi var hafnað. Við höfum því
enga aðra leið, því miður, nema
náttúrlega að sitja sitt hvoru megin
við borðið og tala saman, en það vilja
þeir ekki heldur núna. Við teljum að
það sé auðvitað eina rétta leiðin að
ræðast við í bróðerni í þeirri von að
hægt sé að ná samkomulagi.*
Hefur í Fór með sér
gífurlegar seinkanir
og jafnvei niðurfell-
ingu ferða
— Hverjar afleiðingar teljið þið að
það muni hafa fyrir Flugleiðir, að þið
hyggist, nú þegar háannatíminn er að
hefjast, starfa fullkomlega sam-
kvæmt handbók flugvélanna, sem er
auðvitað ekkert annað en fara sér
hægt við störfin?
Björn: „Við teljum að það muni
hafa í för með sér gífurlegar seinkan-
ir, og jafnvel niðurfellingu ferða. Það
á eftir að hafa afskaplega truflandi
áhrif á ferðamannastrauminn til og
frá landinu og það hefur afskaplega
alvarlegar afleiðingar í för með sér
fyrir ferðamannaþjónustuna í land-
inu í heild, ef ekki verður samið við
flugmenn. Það verður ekki allt rakið
til þess að við störfum samkvæmt
handbók, heldur einnig til þess að við
erum undirmannaðir. Það má bók-
staflega enginn maður veikjast yfir
sumartimann, því það eru engir vara-
menn, sem geta hlaupið í skarðið.*
— Hvað gerist þá næst í málinu, að
ykkar mati?
Björn: „Við teljum að Flugleiðir
hafi kastað að okkur stríðshanska
með hrokafullum yfirlýsingum, svo
sem þeim að kalla okkur skæruliöa og
skemmdarverkamenn. Við teljum
okkur hafa verið neydda í stríð við
Flugleiðir, og við munum beita öllum
þeim vopnum löglegum, sem tiltæk
eru þar til orrustan er unnin.*
AB.
Innflutningur á kartöflum:
Landbúnaöarrádherra vill veita umsækjend-
um sameiginlega tímabundið innflutningsleyfi
Landbúnaðarráðherra hefur svarað
umsóknum nokkurra aðila sem sótt
hafa um leyfi til innflutnings á kart-
öflum. Svarið er á þá leið að landbún-
aðarráðuneytið telji sig ekki að svo
komnu máli vera í aðstöðu til að veita
mörgum aðilum innflutningsleyfi en
vilji hins vegar leysa þann vanda sem
nú er við að glíma með bráðabirgða-
lausn og veita umsækjendum tíma-
bundið, sameiginlegt innflutnings-
leyfi fyrir ákveðnu magni, með
ákveðnum skilyrðum.
Náist ekki samstaða hjá þessum
aðilum um þessa leið lýsir ráðu-
neytið yfir vilja til að greiða fyrir
að koma þeim kartöflum sem þegar
hafa verið keyptar til landins á
markað. Jón Helgason lanbúnaðar-
ráðherra agði aðspurður í samtali
við blm. Morgunblaðsins af þessu
tilefni að hann væri ekki með þessu
að fallast á að núgildandi kerfi
væri gallað heldur teldi hann nauð-
synlegt að nefnd sú sem hann skip-
aði til að athuga þessi mál fengi
tíma til að vinna. Fram kæmi í
bókun nefndarinnar að nauðsyn-
legt væri að taka mjög mörg atriði
til greina og þess vegna hefði hann
gert þetta til að þurfa ekki að gera
neinar grundvallarbreytingar á því
kerfi sem nú væri.
Nefnd sú sem landbúnaðarráð-
herra skipaði til að fjalla um versl-
unarhætti með kartöflur hélt sinn
2. fund í gær og gerði bókun sem
ráðherra m.a. vitnaði til í bréfi
sínu. Nefndin segir störf sín á
frumstigi og því ekki mögulegt að
taka endanlega afstöðu til málsins
en bendir á nokkur atriði, meðal
annars að tryggt verði að íslensk
framleiðsla eigi forgang að mark-
aðnum og minnt á að ákveðnar
reglur gildi um meðferð og sölu á
kartöflum. Telja þeir æskilegt að
gerð verði breyting a stjórn
Grænmetisverslunarinnar í þá
veru að við stjórnina bætist a.m.k.
fulltrúar neytenda og matvöru-
kaupmanna. í niðurlagi bókunar-
innar segir að nefndin ráði ein-
dregið frá því að ráðist verði í að
ákveða skipulagsbreytingu á sölu-
kerfinu án þess að frekari umræða
og umfjöllun hafi farið fram og
lagabreytingar látnar bíða þess
tíma. I ályktun Framleiðsluráðs
landbúnaðarins sem afhent var
landbúnaðarráðherra í gær er ekki
tekin efnisleg afstaða til einstakra
umsókna um innflutning á meðan
nefnd landbúnaðarráðherra er enn
að störfum. Hinsvegar bendið ráðið
á ýmis atriði. Telur það m.a. að þau
heildsölufyrirtæki sem sótt hafi
um innflutningsleyfi hafi tæpast
þá vönduðu geymsluaðstöðu fyrir
kartöflur sem þurfi til að geta
þjónað öllu landinu I þessu efni.
Með samþykkt þeirra umsókna
væri ekki séð fyrir kartöflum fyrir
landið allt og rekstrargrundvelli
Grænmetisverslunar landbúnaðar-
ins hinsvegar stórlega raskað.
Framleiðsluráðið lýsti yfir vilja
sínum til að beita sér fyrir því að
Grænmetisverslunin keypti þær
kartöflur sem þegar hafa verið
keyptar til landsins, jafnframt þvl
sem ráðuneytið vari alla aðila við
því að flytja inn kartöflur án leyfis.
„Ég verð því miður að segja það
að þessi ákvörðun landbúnaðarráð-
herra lýsir átakanlegri skamm-
sýni,“ sagði Gísli V. Einarsson, for-
stjóri heildverslunarinnar, Eggert
Kristjánsson hf. í samtali við blm.
Morgunblaðsins í gærkvöldi þegar
álits hans á ákvörðun ráðherra var
leitað. „Þetta er kvótakerfi og
kvótakerfi er haftakerfi og ég er
alfarið á móti sllku. Þegar höfð er f
huga nýafstaðin undirskriftasöfn-
un Neytendasamtakanna, þar sem
yfir 20 þúsund manns skrifuðu
undir áskorun til stjórnvalda um
að gefa innflutning frjálsan á kart-
öflum og nýju grænmeti, þá er
þessi ákvörðun dæmigerð fyrir því
að stjórnvöld sinni ekki sjálfsögð-
um skyldum sínum í lýðræðisþjóð-
félagi. Þetta kvótafyrirkomulag er
ef til vill skýrasta viðurkenningin
hjá kerfisköllunum og aðstandend-
um Grænmetisverslunar landbún-
aðarins að þeir treysta Grænmetis-
versluninni ekki til að standa sig í
samkeppninni við þá aðila sem
verða að lifa á því að vera í sam-
keppni um hylli neytenda. Ég vona
að hér sé aðeins tim skammtíma-
lausn að ræða og að stjórnvöld beri
gæfu til að koma á því frelsi sem
neytendur hafa réttilega krafist og
þegar innlenda framleiðslan kemur
á markaðinn í haust þá verði þeim
heildverslunum sem þess óska gef-
inn kostur á að versla með innlend-
ar kartöflur og grænmeti. Annað
er hreinasta óhæfa,* sagði Gísli V.
Einarsson.
„Mér sýnist í fljótu bragði að hér
sé verið að reyna að stinga snuði
upp í okkur og ég sé ekki annað en
að hér sé verið að hunsa óskir 20
þúsund Reykvíkinga i þessu máli,“
sagði GIsli Blöndal fulltrúi fram-
kvæmdastj. Hagkaupa er til hans
var leitað. Auðvitað fögnum við öll-
um skrefum sem stigin eru, en
augljóst er að þetta skref er mjög
stutt. Ekkert er fengið með þvi að
koma upp öðru apparati við hliðina
á Grænmetisversluninni, innflutn-
ingurinn á að vera frjáls. Við ger-
um okkur fulla grein fyrir að
ákveðin vandkvæði eru á því vegna
innlendu framleiðslunnar en þar er
engann veginn um óyfirstíganleg
vandamál að ræða. Þá ætti dreifing
á innlendu framleiðslunni einnig
að vera frjáls,* sagði Gísli Blöndal.
Jóhannes Gunnarsson varaformað-
ur Neytendasamtakanna sagði þeg-
ar rætt var við hann í gærkvöldi
um ákvörðun landbúnaðarráðh-
erra: „Því ber að fagna að þarna er
í fyrsta skipti öðrum aðila en
Grænmetisverslun landbúnaðarins
heimilaður innflutningur, en frá
sjónarhóli Neytendasamtakana er
fráleitt verið að fara eftir vilja
þeirra rúmlega 20 þúsund manna
sem óskuðu eftir því að einokun í
innflutningi á kartöflum og
grænmeti væri aflétt. Þetta er
mjög lítið skref í raun sem stigið er
og ófullnægjandi á allan hátt. Með
þessu fyrirkomulagi er verið að
halda hlut Grænmetisverslunar-
innar ótvírætt mjög fram yfir aðra
og tekið mun meira tillit til þeirra
sjónarmiða,* sagði Jóhannes Gunn-
arsson.
Á meðan beðið var ákvörðunar
landbúnaðarráðherra og kartöflu-
sendingar til einkaaðilanna biðu á
hafnarhakkanum eftir leyfum, tók
Grænmetisverslun landbúnaðarins
sína sendingu sem kom um svipað
leyti, heim í „Gullauga* og byrjaði
að dreifa í verslanir, allar nema
Hagkaup. „Við pöntuðum nýjar
kartöflur hjá grænmetisverslun-
inni klukkan hálf tíu í morgun en
var þá sagt að engar kartöflur
væru til. Sfðan varð ég var við að
þeim var dreift í búðir i dag, enda
hef ég rökstuddan grun um að
Grænmetisverslunin hafi vísvit-
andi sniðgengið okkur. Þetta tel ég
enn eitt dæmið um hversu stein-
runnið þetta kerfi er,“ sagði Gísli
Blöndal fulltrúi framkvæmda-
stjóra Hagkaupa í gærkvöldi.
Gunnlaugur Björnsson forstjóri
Grænmetisverslunarinnar sagði í
gærdag að í gærmorgun hefði verið
byrjað að dreifa 25 tonnum af nýj-
um kartöflum frá Israel og Egypta-
landi. Smásöluverðið taldi Gunn-
laugur að yrði um 32,40 kr. kílóið í
2,5 kg. pakkningu. Nú eru eftir um
200 tonn af finnsku kartöflunum,
og staðfesti Gunnlaugur það sem
Mbl. hafði fregnað hjá verslunar-
mönnum í gær að salan á þeim
hefði dottið mikið niður, sumir
sögðu reyndar að þær hreyfist
varla í búðum, fólk væri að bíða
eftir nýjum kartöflum.
Á vegum Hagkaupa er annar
farmur af kartöfíum á leiðinni til
landsins, og nú af nýjum kartöflum
frá Spáni og ísrael. Gísli Blöndal
hjá Hagkaupum sagði að smásölu-
verðið á kartöflunum frá Spáni
yrði 19,50 kr. kílóið og 24 kr. á þeim
sem kæmu frá ísrael. Við þetta
bættust að vísu einhver gjöld, svo
sem verðjöfnunargjald o.fl. sem
hann sagðist ekki hafa hugmynd
um hver væru en þau kæmu ofan á
þetta verð.
tr'
I geymslu
Eimskips
í FRÉTT Mbl. í gær um kartöflu-
sendingu til Eggerts Kristjáns-
sonar & Co. var ranghermt að
sendingin hefði verið flutt í
geymslur fyrirtækisins. Hún var
flutt í geymslur Eimskips, enda
átti eftir að tollafgreiða kartöfl-
urnar.
Tillaga til þingsályktunar:
„Takmörkun almanna-
fjár til tækifærisgjafa“
„Alþingi ályktar að fela ríkis-
stjórninni að setja reglur sem kveða
á um að takmarka notkun almanna-
fjár hjá stofnunum í eigu ríkisins til
tækifærisgjafa." Þannig hljóðar til-
laga til þingsályktunar sem Jóhanna
Sigurðardóttir (A), Guðrún Helga-
dóttir (Abl.), Eiður Guðnason (A) og
Krístín Halldórsdóttir (Kvl.) hafa
lagt fram á Alþingi.
1 greinargerð er vikið að gjöf „af
almannafé* til opinbers starfs-
manns „fyrir nokkur hundruð þús-
und króna", sem flutningsmenn
telja „fullkomlega óeðlilega og
óverjandi. Ekki sízt ber að for-
dæma slíkt", segir í greinargerð-
inni, „á sama tíma og rekstur rík-
isstofnana er fjármagnaður með
erlendum lántökum".