Morgunblaðið - 18.05.1984, Blaðsíða 18

18
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 18. MAÍ 1984
Umræður á Alþingi f gær um skýrslu utanríkisráðherra:
Fimmfalt fleiri kjarnorkuvopn
fari úr umferð en sett verði upp
— sagði utanríkisráðherra m.a. um kjarn-
orkuvopn Vesturveldanna í Evrópu
Skýrsla utanríkisráðherra var til umræðu í sameinuðu þingi í gær. Auk
Geirs Ilallgrímssonar utanríkisráðherra, tóku til máls Svavar Gestsson
formaður Alþýðubandalagsins, Kjartan Jóhannsson formaður Alþýðu-
flokksins, Steingrímur Hermannsson forsætisráðherra, Guðrún Agn-
arsdóttir Kvennalista, Páll Pétursson Framsóknarflokki, Gunnar G.
Schram Sjálfstæðisflokki, Steingrímur Sigfússon Alþýðubandalagi og
Stefán Benediktsson Bandalagi jafnaðarmanna. Utanríkisráðherra svar-
aði síðan fyrirspurnum, en umræðum var festað um kl. 19 og voru þá
tveir eftir á mælendaskrá. í máli þingmanna og ráöherra kom fram, að
umræða þessi væri alltof seint á ferðinni. Hún þyrfti að fara fram á
miðjum vetri, þegar menn hefðu góðan tíma, en ekki í því óðagoti sem
ríkti nú í lok þingstarfa.
Utanríkisráðherra ræddi m. a. í
framsöguræðu sinni um vígbúnað
stórveldanna. Hann sagði í því til-
efni, að auðvitað væri það tilgang-
ur viðræðna um vígbúnaðartak-
markanir að ná samkomulagi um
gagnkvæma fækkun kjarnorku-
flauga eins og annarra vopna.
Hvorugum aðilanum þýddi að
vænta þess að geta með skilyrðum
skapað sér forskot áður en sezt
væri að samningagerð. Hann sagði
að vestræn ríki hefðu þó sýnt hug
sinn í þessu efni með því að ákveða,
samhliða uppsetningu hinna nýju
kjarnorkuflauga, að fækka um
2.400 þeim kjarnorkusprengjum
sem fyrir voru í Evrópu. Hann
sagði síðan: „Þetta þýðir verulega
fækkun kjarnorkuvopna Vestur-
veldanna í Evrópu þrátt fyrir upp-
setningu stýri- og Pershing-
eldflauga Bandaríkjamanna; tekin
verða úr umferð fimmfalt fleiri
kjarnorkuvopn en sett verða upp.
Og hér er um einhliða fækkun að
ræða án þess að nokkuð komi á
móti af hálfu gagnaðila."
Friðarhreyfingar og
fjölmiðlar sváfu
á verðinum
Utanríkisráðherra fjallaði síðan
um mótmælin við uppsetningu eld-
flauganna í vestrænum ríkjum.
Hann sagði: „Slík mótmæli eru
skiljanleg og gegna út af fyrir sig
engri furðu. Hitt er óskiljanlegt, að
friðarhreyfingar og fjölmiðlar
sváfu á verðinum og létu sig engu
skipta, þegar Sovétmenn settu áður
niður á fjórða hundrað SS-20 eld-
flaugar, hverja þeirra með þrem
kjarnoddum, sem unnt var að miða
á jafnmarga staði á Vesturlöndum.
Geir Hallgrímsson þakkaði í lok
ræðu sinnar samstarf við fulltrúa
þingflokkanna i utanríkismála-
nefnd, sem hann sagði að hefði ver-
ið mjög gott.
Næstur tók til máls Svavar
Gestsson formaður Alþýðubanda-
lagsins. Hann þakkaði utanríkis-
ráðherra skýrsluna og einnig
skýrslu um verktakastarfsemi á
Keflavíkurflugvelli. Hann sagði
síðan að honum fyndist skýrslan og
ræða ráðherra ákaflega einhliða.
Ekki væri deilt „milligramm" á
starfshætti Bandaríkjanna „Það er
ekki kusk á hvítflibbanum þar,“
sagði hann. Hann ræddi mikið um
starfshætti íslenzkra aðalverktaka
og herstöðina í Keflavík. Kvað
hann þau peningaítök sem herinn
ætti orðið hérlendis, t. d. með 25%
eignarhlutdeild Sambands ísl. sam-
vinnufélaga í fslenzkum aðalverk-
tökum, þjóðinni hættuleg, einnig
þá staðreynd hversu margir fslend-
ingar nytu starfa hjá varnarliðinu.
Hann spurði síðan, hvort það gæti
nokkurun tíma orðið að herinn,
sem væri hættulegur menningu
þjóðarinnar og tungu, færi, 'þegar
stærstu valdaaðilar þjóðarinnar
væru orðnir svo háðir herstöðinni.
„Geir Hallgrímsson
kaþólskari en páfinn“
Formaður Alþýðubandalagsins
ræddi ennfremur um neitunarvald
Alþýðubandalagsins í síðustu ríkis-
stjórn varðandi utanríkismál og
sagði það nú komið í ljós að það
hefði verið af hinu góða. Eftir að
Alþýðubandalagið hefði farið úr
ríkisstjórn hefðu margvísleg út-
þensla átt sér stað á Keflavíkur-
flugvelli. Nefndi hann þar olíu-
geymana í Helguvík, flugstöðvar-
byggingu, koma ætti upp nýjum
radarstöðvum í tveimur eða þrem-
ur landsfjórðungum, heimiluð
hefði verið bygging níu sprengi-
heldra skýla á vellinum, sem síð-
asta ríkisstjórn hefði stöðvað eða
frestað. Þá væri ætlunin nú að
reisa þar neðanjarðarstjórnstöð.
Svavar deildi hart á stefnu nú-
verandi utanríkisráðherra. Hann
sagði að sér fyndist að Geir Hall-
grímsson væri kaþólskari en páf-
inn. Hann hefði til dæmis að sínu
mati stutt innrásina í Grenada
meir og betur en sjálfur Ronald
Reegan hefði treyst sér til.
Eins og Keflavík sé
nafli alheimsins.
Kjartan Jóhannsson formaður
Alþýðuflokksins, sem tók til máls á
eftir Svavari, sagði í upphafi ræð-
unnar, að hann væri orðinn leiður á
umræðum um utanríkismál sem
gengju út á að Keflavík væri nafli
alheimsins. Hann sagði að núver-
andi utanríkis- og öryggis-
málastefna okkar fslendinga hefði
tryggt okkur frið í langan tíma og
þeir sem töluðu um hlutleysi ættu
að gera sér grein fyrir þeirri stað-
reynd. Hann ræddi síðan ítarlega
um stöðu heimsmála, fátækt í
heiminum, hlutdeild íslendinga í
þróunaraðstoð o.fl. Varðandi
spennuna milli austurs og vesturs
sagði Kjartan, að þrýsta yrði Sov-
étmönnum til að setjast að samn-
ingaborði, en sýna yrði skilning og
lipurð til að samningar næðust.
Formaður Alþýðuflokksins sagði
varðandi öryggismál fslands, að
vegna legu iandsins væri. fsland
eftisóknarvert bæði í stríði og friði,
í friði til að fylgjast með en í stríði
til varna á mikilvægum flutninga-
leiðum. Því myndi hlutleysi fslands
aðeins auka á keppni og togstreitu.
Hann sagði síðan: Friður og öryggi
felst ekki í því að geta varið, heldur
varðveita. Um varnarstöðina á
Keflavíkurflugvelli sagði hann m.a.
að hún ætti ekki að líta út eins og
ruslahaugur. Það kvaðst hann vilja
að menn hefðu í huga þegar þeir
töluðu um framkvæmdir þar. Hann
sagði í lokin að Alþýðuflokkurinn
teldi núgildandi varnarsamstarf
sem íslenzka þjóðin tæki þátt í
hornstein utanríkisstefnu okkar.
„Friður í skjóli ótta“
Næstur talaði forsætisráðherra,
Steingrímur Hermannsson, og
gerði grein fyrir stefnu Framsókn-
arflokksins í utanríkismálum.
Hann sagði frið í Vestur-Evrópu
því miður byggjast á herstöðvum,
„friður í skjóli ótta“, sagði hann,
„en við erum ekki tilbúnir að
breyta því jafnvægi sem við búum
Geir Hallgrímsson.
Kjartan Jóhannsson
Steingrímur Hermannsson
við í okkar heimshluta". Vegna
ræðu Svavars Gestssonar sagði
forsætisráðherra m.a., að engar
óskir lægju nú á borði ríkisstjórn-
arinnar varðandi framkvæmdir á
Keflavíkurflugvelli. Hann sagði
síðan: „Það er nú eingöngu verið að
framkvæma það sem fyrrverandi
utanríkisráðherra samþykkti," og
tilgreindi síðan Helguvíkurfram-
kvæmdir og flugskýli á vellinum.
Hann kvaðst vísa algjörlega á bug
þvi að um aukin umsvif varnarliðs-
ins væri að ræða og kvaðst fagna
því að framkvæmdir væru hafnar
við nýja flugstöðvarbyggingu, en
auðvitað mætti endalaust deila um
stærð hennar.
Ástand þingmála eins
og utanríkismála
Guðrún Agnarsdóttir frá
Kvennalista varði fyrri hluta ræðu
sinnar til að gagnrýna harðlega
vinnubrögð Alþingis, sem hún
sagðist alls ekki sætta sig við.
Stjórnarliðar létu eins og þeir ættu
níu líf, málum væri rutt í gegn
fyrir jói og nú fyrir þingslit að vori
og þingmenn stæðu í orrahríð og
deilum innbyrðis og út á við á sama
tíma. Hún sagði að líkja mætti
ástandi þingmála við utanríkismál.
Guðrún Agnarsdóttir
Stefán Benediktsson
Svavar Gestsson
Við værum þó svo heppin að hér-
lendis væru vopn okkar orð á með-
an aðrar þjóðir berðust með vopn-
um. Guðrún fjallaði síðan um
skýrslu utanríkisráðherra. Hún
gerði grein fyrir afstöðu Kvenna-
lista, sagði hann á móti herstöðinni
á Keflavíkurflugvelli, eins og öllum
öðrum herstöðvum í heiminum. I
lok ræðu sinnar las hún upp úr
stefnuskrá Kvennalistans um utan-
ríkismál.
Páll Pétursson formaður þing-
flokks Framsóknarflokksins gerði
þvínæst grein fyrir skýrslu um
norrænt samstarf árið 1983, sem
lögð var fram samhliða skýrslu
utanríkisráðherra. Hann upplýsti í
lok ræðunnar að næsta þing Norð-
urlandaráðs verður haldið á íslandi
í marsmánuði á næsta ári.
Gunnar G. Schram þingmaður
Sjálfstæðisflokksins ræddi nokkuð
um afvopnunarsamstarf, sem hann
sagðist telja að íslendingar gætu
sinnt meira og betur. Hann ræddi
einnig aðstoð við þróunarlöndin,
hvalveiðimál o.fi.
Sérkennileg heims-
mynd utanríkisráðherra
Steingrímur Sigfússon þingmað-
ur Alþýðubandalagsins sagði
skýrslu utanríkisráðherra lýsa
sérkennilegri heimsmynd utanrík-
isráðherra. Halda mætti að aðeins
væri einn sökudólgur, hvergi væri
minnst á aðgerðir Bandaríkjanna í
heiminum eða þær fordæmdar.
Hann fjallaði síðan um veru varn-
arliðsins hérlendis, framkvæmdir
því tengdar, einnig spurði hann
utanríkisráðherra nokkurra spurn-
inga.
Stefán Benediktsson frá Banda-
lagi jafnaðarmanna tók þvínæst til
máls. Hann gerði m.a. að umræðu-
efni hluta af Brússel-sáttmálanum
varðandi NATO, sem koma fyrir í
skýrslunni og sagði að orðanna
hljóðan væri eins og þeir menn sem
sett hefðu það saman gerðu ekki
ráð fyrir neinum í heiminum utan
þessara blokka. Hann kvaðst álíta
að ef einhver utan þeirra kæmist
yfir kjarnorkuvopn myndi hann
ekki hafa fyrir því að spyrja þá
aðila álits áður en hann gripi til
þeirra. Stefán lýsti einnig m.a.
andstöðu Bandalagsins við flug-
stöðvarbygginguna og sagði til-
koma hennar gera orð stjórnarliða
um sparnað harla óraerkileg.
Hafréttarsamning-
urinn fyrir Alþingi
á komandi hausti
Utanríkisráðherra svaraði í lok
umræðnanna framkomnum spurn-
ingum. Þar kom m.a. fram, að
stefnt er að því að leggja hafréttar-
samninginn fyrir Alþingi til stað-
festingar á komandi hausti. Vegna
spurningar um afstöðu hans til
þess að viðskiptaráðuneytið verði
lagt niður sagði ráðherrann að
hann hefði ekki heyrt þá tillögu að
ráðuneytið ætti að leggja niður.
Aftur á móti væri hann sammála
þeirri hugmynd að utanríkisvið-
skiptin yrðu færð yfir í utanríkis-
ráðuneytið. Sérstök nefnd vinnur
nú að endurskoðun á stjórnarráðs-
lögunum og sagði ráðherrann að
beðið væri niöurstaðna hennar
hvað varðar tillögur hér að lútandi.
Vegna spurningar um afstöðu
hans til kjarnorkuvopnalausra
Norðurlanda, sagði utanríkisráð-
herra, að sér fyndist ekki raunsætt
að tala um kjarnorkuvopnalaus
Norðurlönd án þess að taka inn í þá
mynd stærra svæði, t. d. væri Kola-
skagi nærliggjandi og Vesturhluti
Sovétríkjanna þar sem kjarnorku-
vopn væru örugglega fyrir hendi.
Þá væri í raun nær að ræða um þau
svæði og önnur þar sem Norður-
löndin væru kjarnorkuvopnalaus.
Þá nefndi ráðherrann að með því
að hafa ákveðin svæði kjarnorku-
vopnalaus þýddi það einvörðungu
að öllum kjarnorkuvopnum yrði
komið fyrir á mun minna svæði í
heiminum.
Vegna ummæla formanns Al-
þýðubandalagsins um neitunarvald
Alþýðubandalagsins í síðustu ríkis-
8tjórn og aukning á framkvæmdum
með tilkomu þessarar ríkisstjórn-
ar, sagði utanríkisráðherra, að þess
valds hefði ekki gætt í raun í síð-
ustu ríkisstjórn, nema hvað varðar
stöðvun framkvæmda við nýja
flugstöð í tvö ár. Öll önnur atriði,
Helguvík, bygging neðanjarðar-
stöðvar, skýla o.fl. hefði verið búið
að samþykkja í stjórnartíð þeirrar
ríkisstjórnar. Þá benti hann Svav-
ari Gestssyni á, vegna yfirlýsinga
hans um vaxandi fjárstreymi til
framkvæmda á Keflavíkurflugvelli
nú, að sá vöxtur hefði verið mestur
í stjórnartíð hans sjálfs.
Utanríkisráðherra sagðist í lokin
taka undir orð þingmanna um að
æskilegt hefði verið að skýrslan
hefði komið fram fyrr.