Morgunblaðið - 23.05.1984, Blaðsíða 38

38
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 23. MAl 1984
Gott sumarlevfi
Greinarhöfundur staldrar vió á göngugötunni í hinum ævagamla bæ,
Sigtuna, sem er milli Stokkhólms og Uppsala. Það er greinilega heitt í
veóri.
— eftir Karl Ormsson
Það þykir e.t.v. ekki tiltökumál
að bregða sér út fyrir landstein-
ana nú til dags á tímum þotuald-
ar. Samt er það nú svo í mínum
augum töluverð fyrirhöfn og erfiði
að taka á sig ferðalag frá gamla
hólmanum. Það er ekki síst fjár-
hagslegur kostnaður fyrir utan
alla þá snúninga og andlega fyrir-
höfn, sem þarf að inna af hendi.
Ekki þarf að tíunda hvað kostar
að fljúga til Svíþjóðar. Það vita
flestir að er dýrt spaug, þó menn
hrindi sér nú samt út í þann
kostnað af bjartsýni einni saman
og jafnvel upp á krít.
Þó þessi pistill eigi fyrst og
fremst að innihalda ferðahugleið-
ingar um þessa Svíþjóðarferð
fyrir tæpu ári síðan, þá er ekki úr
vegi að minnast á ferðamátann og
aðstöðuna, sem boðið er upp á á
þessari flugleið. Ferðasagan hefst
á heldur ókristilegum tíma eða kl.
04 að nóttu, sem er ákaflega
óheppilegur tími fyrir börn og
jafnvel fullorðna, sem eru þó vanir
að risa árla úr rekkju. Flugleiðir
mættu gjarnan færa þennan
brottfarartíma fram á morguninn,
en ætli það verði fyrr en sam-
keppni er komin á þessa leið.
Eftir hafragrautinn var slegist
með töskurnar niður á Loftleiða-
hótelið og beðið eftir rútunni. Við
lentum í fyrstu rútunni, sem virt-
ist traust og nýleg. En hinir fyrstu
verða oft síðastir, því rútan bilaði
og ókum við því helming leiðar-
innar á hálfum hraða með tilheyr-
andi stoppum. Ekkert var því
verslað í fríhöfninni það sinnið.
Vegna seinkunarinnar urðum viðb
að sætta okkur við sæti aftast á
reyksvæðinu í vélinni. Við tylltum
okkur niður aftast í stéli á DC-8
þotunni og sátum þar eins og á
hrífuskafti. Að vísu sýndist okkur
þeir ekki hafa það mikið náðugra,
sem voru á reyklausa fletinum,
reykurinn dreifðist jafnt yfir
stórreykingamenn sem og aðra.
Forráðamönnum Flugleiða vil ég
benda á í þessu samhengi að
margir myndu hugsa með hlýju og
þakklæti til þeirra ef þeir settu
upp skilrúm milli reykingamanna
og þeirra, sem ekki vilja reyk.
Sýnist mér það vitlegri ráða-
breytni en að draga fólk í dilka
eftir efnahag. Að öðru leyti var
flugferðin ánægjuleg, flugfreyj-
urnar alúðlegar og kurteisar og
ekki öfundsverðar af starfi sínu.
Góður morgunverður var borinn
fram og boðið upp á áfengi og bjór
á eftir. Millilent var í Osló og vor-
um við Svíþjóðarfararnir áfram í
vélinni í hálfa klukkustund. Til
Arlanda-flugvallar komum við
tæpum fjórum tímum eftir að lagt
hafði verið frá Keflavík.
Það voru þreyttir ferðalangar,
sem stigu út úr vélinni, með höf-
uðverk vegna sígarettureyks,
þrýstingsbreytinga og svefnleysis.
Yfirhafnir okkar voru þungar,
þykkar og hlýjar enda búið að
vera kalt heima síðustu vikurnar.
Á Arlanda var hins vegar 35°C
hiti og við litum út eins og norður-
heimskautabúar í þverhandar-
þykkum dökkleitum flíkum. Því-
líkur munur á veðurfari, því getur
enginn trúað nema að prófa sjálf-
ur. Á flugvellinum tók dóttir
okkar, tengdasonur og nafni litli á
móti okkur. Við blautsvitnuðum á
örskammri stundu af sólinni og
hitanum. Því næst var ekið til
Uppsala, sem er um 40 km frá Ar-
landa í norðurátt. Þar biðu okkar
góðar veitingar og voru þær vel
þegnar.
Eftir að hafa verið í svitakófi í
nokkra tíma eftir komuna til Upp-
sala, létum við það verða okkar
fyrsta verk að kaupa föt, sem
hæfðu loftslaginu. Það var eins og
að losna undan þungu fargi að
losa sig við íslensku fötin og klæða
sig í léttan, ljósan sumarfatnað og
þar með hrista af sér drunga hinn-
ar íslensku veðráttu. Þvílfkur létt-
ir, því er varla hægt að lýsa með
orðum. Á götum úti var fólk allt
léttklætt, flestir búnir að ná sér í
sæmilega brúnku þótt ekki væri
nema miður júní og sumarið rétt
að byrja. Varla þarf að nefna það
hversu dekrað var við okkur á all-
an hátt.
Ég held það sé tæplega hægt að
finna dásamlegri bæ hvað snertir
rólegheit og verndað umhverfi.
Borgin eða bærinn, þó hann telji
um 150 þús. íbúa, var með öllu
laus við stress og stórborgar-
skarkala. Við vorum svo bless-
unarlega laus við allt poppgaul og
annan glymskratta, sem trekkir
upp sál og taugar heima þannig að
menn forheimskast. Við fundum
það svo glöggt hvað við hvíldumst
vel við að koma svona í algjörlega
nýtt og rólegt umhverfi.
Ég notaði tímann í leiðinni og
kynnti mér sérsvið innan starfs
míns, sem snýr að framköllun á
sjúkrahúsum. í þeim efnum sem
og öðrum sviðum sjúkrahúsrekstr-
ar eru Svíar til mikillar fyrir-
myndar. í Uppsala er eitt stærsta
og fullkomnasta sjúkrahús á
Norðurlöndum ef ekki Evrópu.
Það snerti okkur mikið að sjá
hversu börnin eru vernduð frá
bílaumferðinni í íbúðarhverfunum
og það hlýtur að skerpa öryggis-
kennd foreldranna að þurfa ekki
að vera hrædd í hvert skipti sem
börnin hlaupa út í leiki. Bílar geta
ekki ekið upp að útidyrum fjölbýl-
ishúsanna a.m.k. í því hverfi, sem
við kynntumst þar sem allt er girt
af og læst með hliðum, sem ekki
eru opnuð nema menn greiði svok.
lyklagjald 100.- kr. sænskar.
Veðurfarið þennan rúma mán-
uð, sem við vorum í Uppsölum var
með slíkum ágætum að það skipti
engu máli hvort maður var inni
eða úti. Þó var nú þægilegt yfir
hádaginn að sitja í forsælunni og
vita af hitanum úti fyrir. Mér er
það óskiljanlegt hvers vegna
ferðaskrifstofurnar hérna nota
ekki meir þennan möguleika, þeg-
ar nóg er af alls konar húsnæði,
sem stendur autt árið um kring.
Það er hægt að finna sér svo mikla
afþreyingu með því að skoða bygg-
ingar, söfn, náttúruminjar, ná-
grannabæi fyrir utan ýmiss konar
aktivitet svo sem t.d. að baða sig í
hinum fjölmörgu vötnum. Vert er
að nefna sérstaklega Gamla-Upp-
sala með sínar stóru konunga-
grafir, þær stærstu, sem til eru á
Norðurlöndum frá víkingatíma.
Þar var helsti blótstaður Svía í
heiðni og þar var Svíaríki stofnað.
Ýmsar merkar byggingar og
stofnanir prýða Uppsala, sem
verður 700 ára árið 1986, svo sem
hin fræga dómkirkja frá 13. öld,
háskólinn, stofnaður 1474, Upp-
salahöllin, Akademiska sjúkra-
húsið, lyfjafræði- og land-
búnaðarháskóli, sem eru einir
sinnar tegundar í Svíþjóð. í land-
búnaðarháskólanum eru m.a.
kenndar dýralækningar. Sú grein
er svo umsetin, að næstum von-
laust þykir fyrir útlendinga að
sækja þar um inngöngu. í gegnum
borgina rennur skipageng á, sem
gengur í gríðarstórt vatn, sem
heitir Meláren. Hægt er að fara
með skemmtibáti frá Uppsölum og
alla leið til Stokkhólms og jafnvel
lengra ef óskað er.
Akademiska sjúkrahúsið er 280
ára gamalt og þar starfa alls u.þ.b.
8000 manns. Bærinn hefur engan
stóriðnað nema ef nefna mætti
lyfjaiðnaðinn, sem er í nánum
tengslum við lyfjafræðiháskólann.
í bænum er eitt stærsta lyfjafyr-
irtæki Svíþjóðar, Pharmasía,
óvenju gróskumikið og arðvænlegt
firma.
Flestir hafa lifibrauð sitt í
gegnum sveitarfélagið, háskólann,
sjúkrahúsið og önnur smáþjón-
ustufyrirtæki. Þetta hófsama
„Ég held það sé tæplega
hægt að finna dásam-
legri bæ hvaö snertir ró-
legheit og verndaö um-
hverfi. Borgin eða bær-
inn, þó hann telji um
150 þús. íbúa, var meö
öllu laus viö stress og
stórborgarskarkala. Viö
vorum svo blessunar-
lega laus viö allt popp-
gaul og annan glym-
skratta, sem trekkir upp
sál og taugar heima
þannig aö menn for-
heimskast.“
atvinnulíf hefur gert borgina al-
veg lausa við mengun. Mér var
sagt að stundum bærist loftmeng-
un frá rússnesku verksmiðjuborg-
unum við Eystrasaltið, en þann
tíma sem við stoppuðum var him-
ininn alltaf heiðskír og blár og
ekki til þessi móða, sem svo oft
einkennir Mið-Evrópu.
Einu tókum við sérstaklega eftir
í sambandi við fjölmiðla, að það
tíðkast ekki hinar linnulausu hót-
anir og stríðsyfirlýsingar frá
opinberum stofnunum til almenn-
ings, svo sem auglýsingar um lok-
anir, eindaga skulda, sektir og
annan ófögnuð, sem gerir tak-
markað gagn hvort eð er. Urmull
er af hótelum í miðbænum og
nokkuð af litlum veitingastöðum,
þótt e.t.v. hefðu fleiri mátt vera
opnir.
Okkur varð líka starsýnt á gróð-
urinn, hvað hann er gróskumikill
og snöggur í vexti upp úr þessum
leirkennda, harða jarðvegi, sem
virðist svo ófrjósamur við fyrstu
sýn. íbúðarhúsin eru ákaflega ein-
föld, smekkleg og praktísk og í öll-
um görðum voru epla-, peru- og
kirsuberjatré. Við fórum einu
sinni í jarðaberjatínslu og fylltum
koppa og kirnur á svipstundu.
Jarðvegurinn gefur svo stóra upp-
skeru á hvern fermetra að við
trúðum varla okkar eigin augum.
Vöruverði var í hóf stillt og til-
boðsverð í hverri viku á alls konar
vöru. Mjög hagstætt var að kaupa
rafmagnstæki miðað við verðlag
heima. Aldrei sáum við drukkið
fólk á götu úti og eru þó tvær
áfengisútsölur með stuttu millibili
í miðbænum. Bjór að styrkleika
4,5% er seldur í þessum útsölum
og var ekki að sjá að slíkt væri til
vandræða. Hjálpsemi og kurteisi
afgreiðslufólks er mjög lofsverð,
gagnstætt því sem ég hef kynnst
víða annars staðar m.a. hér á
landi.
Tilgangur minn með grein þess-
ari er m.a. að benda fólki á þennan
viðkunnanlega bæ. Vissulega gæti
ég hugsað sem svo að best væri að
sitja sjálfur að þessum rólega og
skemmtilega stað aðeins lengur.
En það er ekki aðeins á Mallorca
eða Costa del Sol, sem sólar nýtur
dögum saman, mið-Svíþjóð getur
líka verið hrein sólarparadís á
sama hátt og fyrrnefndir staðir.
Okkur brá við að heyra að Upp-
salir væru vinabær Hafnarfjarð-
ar, þar sem aldrei hefur verið
minnst á það einu orði í fjölmiðl-
um hér. Það er synd að bærinn
skuli ekki kynntur meir suður í
Hafnarfirði og frekari samskipt-
um komið á. Það er svo greinilegt
að Uppsalir hafa margt upp á að
bjóða, sem getur verið gagnlegt og
fræðandi fyrir okkur íslendinga.
Við þóttum nú ekkert of viljug
að flengjast út um allar jarðir, þar
sem við erum þeirrar skoðunar að
maður eigi að nota tækifærið, er
við vorum fjarri íslenska tryll-
ingssamfélaginu og skoða nánasta
umhverfi, hvílast og búa okkur
undir langan og stundum strang-
an vetur. Við fórum t.d. í
skemmtilegar skógargönguferðir,
og þaö er út af fyrir sig allt önnur
upplifun en að skynja náttúruna
hér á landi.
í sex vikur vorum við í „sælurík-
inu“ og hitinn var oftast sá sami
allan tímann, eða milli 30—35°C.
Þegar við hjónin og yngsti dreng-
urinn okkar, Ormur, fórum í loftið
á Arlanda, var auðvitað heiðskírt
og 32°C hiti. Það var erfið stund
að skilja við sitt fólk, en allt gott
tekur enda. Síðan var flogið beint
heim í rigninguna, úrfellið og
kuldann á gamla hólmann, sem að
margra dómi er á mörkum hins
byggilega heims. Og þótt segja
megi að heima sé þest, þá var
þetta framandi land, borg og veð-
ur okkur ógleymanlegt.
Karl Ormsson er raftækjarörður
við Borgarspítalann.
Greinarhöfundur ásamt syni sínum, Orra, t.v., og dóttursyni, nafna sínum, t.h., á gangi í botaniska garðinum í Uppsölum. Myndin til hægri: Gamli
borgarkjarninn frá miðöldum stendur þétt utan um dómkirkjuna.