Morgunblaðið - 23.05.1984, Blaðsíða 10

58
MORGUNBLAÐIÐ, MIDVIKUDAGUR 23. MAÍ 1984
Þjóðartekjur -
— eftir Björn
Steffensen
Fyrir nokkru var einhver sem
hafði af því áhyggjur að íslend-
ingar væru komnir í hóp fátækra
þjóða. Hér er eitthvað málum
blandið, því að ennþá erum við
þrátt fyrir alit í hópi 10—12 þjóða
heims sem hæstar hafa þjóðar-
tekjur á mann.
Til gamans set ég hér dálítinn
samanburð á okkur og nágranna-
þjóðunum, sem um leið eru meðal
ríkustu þjóða heims:
íuland
Kólkshifr. á KHK) íbúa ------------------ .189
Sjónvarp á 1000 íbúa .............——— 357
Simará IIMHIÍbúa------------------------- 444
Orkunolkun á íbúa í olíulonnum --------- 7,40
Ef miðað er við þennan saman-
burð erum við annað hvort rík eða
við erum „flottræflar“, nema
hvorttveggja sé. Ef við erum
svona rík, gætum við að meina-
lausu farið að draga svolítið við
okkur munaðinn. Ef hitt á við
okkur er tími til kominn að fara
að rétta sig af. Án alls gamans má
víst slá því föstu að við erum ekki
ráðdeildarfólk og því aldrei að vita
hvað uppá kemur, enda orðin svo
skuldug erlendis, vegna þess hve
mikið og lengi við höfum lifað um’
efni fram, að í óefni er komið. En
skuldirnar við útlönd gleypa ár-
iega upphæð sem annars gæti
gengið tii að hækka allt kaupgjald
í landinu um allt að 15%. Áuk
þessa eigum við í því sérstöðu
meðal ríkra þjóða að eiga allt
okkar undir gjafmildi náttúrunn-
ar, í stað háþróaðs iðnaðar ann-
arra ríkra þjóða. En einmitt þarna
krejjpir nú skórinn dálítið.
Arið 1983 var þjóðarframleiðsla
okkar sem næst 53 milljarðar
króna, og þjóðartekjur á mann um
7.700 dollarar, eða 225 þúsund krón-
ur.
Áreiðanlega þykir mörgum for-
vitnilegt að heyra að hagfræði-
stofnanir finna ekki þjóðartekjur
með þvi að skoða skattframtöl
manna, eða tekjur yfirleitt, heldur
eru þær fundnar að mestu með því
að telja saman alla þá útgjaldaiiði
sem þjóðin greiðir með tekjum
sínum og fást með því móti upp-
lýsingar sem álitnar eru traustari
en skattframtöl.
Ráðstöfunartekjurnar komu fram
í eftirfarandi útgjöldum:
milljónir
KinkaneysU------------------------ 35.470
SamnevHla------------------------- 6.K90
Kjármunamyndun -..................- 13.00
Kádstörunartekjur samt................ 55.300
Af ráðstöfunartekjunum var um
helmingur vegna viðskipta og
þjónustu af innlendum toga, eða
27.904 milljónir krona.
Hins vegar voru tekjur vegna
erlendra viðskipta eins og hér seg-
ir:
Norcgur Danmörk Svíþjóð Kngland
282 219 345 256
275 471 370 390
423 609 772 480
5,87 4,23 6,26 3,95
milljónir
Fyrir fisk og annan útílutnint! —-- IK.623
Tekjur af samgöngum --------------- 4.233
Tekjur af varnarlióinu------------— 2.156
Tekjur af feróamönnum--------------... 6K2
Tekjur af öóru ................... 1.762
(^jaldeyristekjur samt................. 27.456
Þetta er upphæðin sem við höfð-
um til umráða til að greiða fyrir
allar eriendar kröfur á okkur árið
1983. Það hefur þótt uggvænlegt
að fimmtungur eða jafnvel fjórð-
ungur gjaldeyristeknanna gangi
orðið til að greiöa afborganir og
vexti af erlendum lánum. Ef þetta
væri allt og sumt og við hefðum %
til Vó gjaldeyristeknanna til
frjálsrar ráðstöfunar væri ástand-
ið viðráðanlegra en það er í raun.
En það er eitthvað annað en svo
sé. Framleiðslugreinarnar í land-
inu, einkum sjávarútvegurinn,
þurfa ógrynni af erlendum til-
föngum til rekstrarins, og hafa
þessar vörur auðvitað samskonar
forgang um greiðslu eins og af-
borganir og vextir lána.
Forgangsgreióslur voru árið 1983
þessar:
milljónir
Rekstrarvörur (þar í olía)------------7.K00
Frajft_______________________________ 1-420
Afborganir lána----——.............. 4.04K
Vextir af lánum ......................3.405
Forgangsgreióslur samt............ 16.673
Ef við nú drögum þessar kr.
16.673 milljónir frá heildargjald-
eyristekjunum sem voru, eins og
áður segir, kr. 27.456 milljónir,
voru eftir kr. 10.783 milljónir til
allra annarra nota, þ.e. til að
greiða fyrir allar erlendar neyslu-
vörur og fjárfestingarvörur m.m.
Æðis
legir
þjóðarskuldir
Þessar greiðslur voru hinsvegar
árið 1983:
milljónir
Neysluvörur_________________ 7.190
Feróakostnaóur........... 1.660
Ýmis kostnaóur---------------... 2.470
Fjárfestingarvörur___________ 5.606
Neysiuvörur o.fl. samt—------ 16.926
Ef við leggjum saman þessar tvær
tölur:
Forgangsgreiðslur............ 16.673
Neysluvörur o.fl............ 16.926
verður útkoman............... 33.599
sem er heildargjaldeyrisnotkun
okkar árið 1983, en það eru 6.000
milljónir umfram þær 27.456
milljónir sem við áttum í gjaldeyri
vegna sölu úr landi á vörum og
þjónustu. En þessi mismunur, kr.
6.000 milljónir, var einmitt upp-
hæðin sem tekin var að láni er-
lendis árið 1983.'
í framanskráðu yfirliti, þar sem
ég hefi eftir bestu getu reynt að
færa hagtöiur sem fyrir liggja í
sem einfaldastan búning, kemur
fram svo að ekki verður um villst,
að við siglum hraðbyri til bón-
bjarga. Einkum vekur sú óþægi-
lega staðreynd athygli að af öllum
þeim fjármunum sem við höfðum
til ráðstöfunar í fyrra af andvirði
útfluttra vara og þjónustu, sem
samtals námu 27.456 milljónum
króna, var 3/s í raun ráðstafað
fyrirfram, þar sem bundnar
greiðslur vegna tilfanga fyrir at-
vinnuvegina og samningsbundnar
greiðslur vegna afborgana og
vaxta af erlendum lánum, námu
samtals 16.673 milljónum króna.
Eftir voru því hvorki % né 4/s,
heldur aðeins % þess gjaldeyris er
við höfðum til ráðstöfunar, eða að-
eins 10.783 milljónir, sem hrökk
skammt til að greiða fyrir allar
neysluvörur, ásamt fjárfest-
ingarvörum, ferðakostnaði m.m.
En til þess að standa undir öllum
erlendum kröfum árið 1983 hefð-
um við þurft að eiga gjaldeyri að
upphæð 33.599 millj. í stað þess að
við áttum aðeins 27.456 milljónir.
Þess vegna 6.000 milljóna lántak-
an til að brúa bilið.
Hér vaknar því alvarleg spurn-
ing: Hvernig getum við komist af
með óbundna gjaldeyrinn sem
varla nær 10.000 milljónum króna
í ár til að greiða það sem árið 1983
gleypti 16.926 milljónum króna, án
Björn Steffensen
„Eins og áður segir gæti
kaupgjald í landinu ver-
ið 15% hærra ef ekki
væru greiðslurnar vegna
erlendu skuldanna, eins
og þessar greiðslur voru
árið 1983, og bæta má
við að fyrir hverjar
1.000 milljónir sem
þessar greiðslur hækka,
lækkar raungildi ráð-
stöfunarfjár launafólks
um nærri 2%.“
þess að bæta við erlendum iánum?
Þessu er ríkisstjórnin nýbúin að
svara: „Það er ekki hægt.“ Og þess
vegna hefur hún ákveðið að bæta
svo sem 1.000 milljónum við þær
erlendu lántökur sem áður var bú-
ið að ákveða. En þetta verður að
vera hægt og er hægt. Var ekki
einmitt þetta eitt aðal stefnumál
ríkisstjórnarinnar? Kaupgetunni
verður að halda í samræmi við af-
rakstur vinnunnar. Ef öfl í þjóð-
félaginu skekkja það samræmi, á
ríkisstjómin að snúast á móti því
með sínum stjórnunartækjum:
skattheimtu eða breyttu gengi
gjaldmiðils, eftir því sem við á.
Ástandið versnar með hverju ár-
inu, já með hverjum mánuði ef
þessu er haldið áfram. Það er ekki
nóg með að við séum að leggja á
börn okkar helsi sem hlýtur að
verða þeim ofraun að hrista af sér,
heidur erum við líka smám saman
að gera ástandið óviðráðanlegt
fyrir okkur sjálf. Eins og áður seg-
ir gæti kaupgjald í landinu verið
15% hærra ef ekki væru greiðsl-
urnar vegna erlendu skuldanna,
eins og þessar greiðslur voru árið
1983, og bæta má við að fyrir
hverjar 1.000 milljónir sem þessar
greiðslur hækka, lækkar raungildi
ráðstöfunarfjár launafólks um
nærri 2%. Og þannig hljóta kjörin
að halda áfram að versna ár frá
ári. Jafnvel það að fá lengdan
gjaldfrest er neyðarúrræði. Við
verðum að losna af klafanum sem
fyrst til að geta aftur farið að
bæta kjör atvinnuveganna og allra
landsmanna. En allar launahækk-
anir eins og nú er ástatt eru að
sjálfsögðu hrein fásinna, og furðu-
legt að farið skuli fram á slíkt.
Jafnframt er tímabært að fólk
fari almenn að temja sér heilbrigt
viðhorf gagnvart atvinnuvegunum
í landinu. Núllstefnu verður að
linna. Það verður að vera eftir-
sóknarvert að byggja upp nýjan
atvinnurekstur, annars verður það
ekki gert. Fólk verður að skilja að
vel rekin og efnahagslega sterk
fyrirtæki eru óhjákvæmileg und-
irstaða allrar velmegunar, enda
eru þjóðartekjur hæstar með þjóð-
um þar sem best er búið að at-
vinnurekstrinum. Það er heldur
engin tilviljun að háar þjóðartekj-
ur fara hvarvetna og undantekn-
ingarlaust saman við það þjóð-
skipulag þar sem einstaklingurinn
ræður yfir atvinnutækjunum,
þjóðskipulag sem við erum óðum
að fjarlægjast. Þetta verður að
breytast á þann hátt, að misvitrir
stjórnmálamenn hætti að hafa al-
ræðisvald um atvinnumálin, en
duglegir og framsýnir atorku- og
fagmenn á borð við þá Ingvar
Vilhjálmsson, Einar Guðfinnsson
og fleiri slíka fái aðstöðu til að
láta til sín taka, og verði ábyrgir
um fyrirtæki sín, eins og áður var
hér, og annars staðar á Vestur-
löndum tíðkast. Er ekki öllum
ljóst að allsnægtir „velferðarþjóð-
félagsins" á Vesturlöndum eru
ekkert annað en uppskeran af
blómaskeiði einkaframtaksins og
er óþekkt fyrirbæri utan þess hag-
kerfis?
Björn StelTensen er endurskoðandi
f Reykjavík.
framtíð ÓL
verðir myndu sérstaklega sjá til þess
að velferð um 10 þúsund íþrótta-
manna yrði sem mest.
í Newsweek kemur einnig fram að
Bandaríkjamenn hafi teygt sig langt
til að tryggja þátttöku Rússa í leik-
unum, og m.a. verið búnir að veita
leyfi fyrir því að beitiskipið Gruzia
fengi að leggjast að bryggju í höfn-
inni á Long Beach, en þar um borð
ætluðu Rússar að láta íþróttamenn
sína búa í stað ólympíuþorpsins.
Bandarískir og sovézkir íþróttafrömuðir:
Samstarf um að tryggja
Wa.shins'ton, 21. maí. AP.
Bandarískir og sovézkir ólympíu-
frömuðir urðu sammála á fundi í Laus-
anne í vikulok að vinna sameiginlega
að því að tryggja framtíð ólympíuleik-
anna. Verið er að semja sameiginlega
yfirlýsingu ólympíunefnda Sovétríkj-
anna og Bandaríkjanna af þessu til-
efni.
Hins vegar segir framkvæmda-
stjóri bandarísku ólympíunefndar-
innar að engar líkur séu á því að
Rússar breyti ákvörðun sinni um að
hætta við þátttöku í leikunum i Los
Angeles í sumar. Ennfremur að
Rússar muni líklegir til að hvetja
aðrar þjóðir að sniðganga leikana
þar í borg, en níu fylgiríki Sovétríkj-
anna hafa hætt við þátttöku.
, Yfirmaður lögreglunnar í Los
Angeles segir í viðtali við tímaritið
Newsweek að fullyrðingar Rússa um
ónóga vernd íþróttamanna í Los
Angeles væru „þvættingur", því 18
þúsund lögreglumenn og öryggis-
Litina séröu í málningarverslunum