Morgunblaðið - 27.05.1984, Blaðsíða 24

24
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 27. MAÍ1984
píinrgmi Útgefandi hf. Árvakur, Reykjavik.
Framkvæmdastjóri Haraldur Sveinsson.
Ritstjórar Matthías Johannessen, Styrmir Gunnarsson.
Aöstoöarritstjóri Björn Bjarnason.
Fulltrúar ritstjóra Þorbjörn Guömundsson, Björn Jóhannsson, Árni Jörgensen.
Fréttastjórar Freysteinn Jóhannsson, Magnús Finnsson, Sigtryggur Sigtryggsson, Ágúst Ingi Jónsson.
Auglýsingastjóri Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aöalstræti 6, sími 10100. Auglýsingar: Aö-
alstræti 6, sími 22480. Afgreiösla: Skeifunni 19, sími 83033. Áskrift-
argjald 250 kr. á mánuöi innanlands. í lausasölu 20 kr. eintakiö.
Samstarf í
þágu friðar
Sjónvarpsþátturinn í tilefni
af 35 ára afmæli Atlants-
hafsbandalagsins sem tekinn
var upp og sendur út samtímis
í aðildarlöndunum á fimmtu-
dag og sýndur hér á landi á
föstudagskvöldið staðfesti enn
einu sinni að NATO er öflug-
asta friðarhreyfingin sem
komið hefur verið á fót frá
lyktum síðari heimsstyrjaldar-
innar og þótt lengra sé litið í
sögu mannkyns. Að sjálfsögðu
eru menn ekki á einu máli um
allt sem Atlantshafsbandalag-
ið hefur gert en í öllum að-
ildarlöndum þess er sú skoðun
yfirgnæfandi að skynsamlegri
kostur en varnarsamstarf þátt-
tökuríkjanna finnist ekki vilji
þau tryggja öryggi sitt og
sjálfstæði.
Nauðsynlegt er að hafa þessi
grundvallaratriði í huga þegar
litið er til alls kyns upphróp-
ana og auglýsingamennsku í
þágu friðar. Sovétstjórnin og
áróðursvél hennar hefur verið
iðin við það um langan aldur að
útmála leiðtogana í Kreml
hverjir svo sem þeir eru sem
helstu friðarhöfðingja heims-
ins. Nú þegar sovéski herinn
undir þeirra stjórn stundar út-
rýmingarstríð gegn afgönsku
þjóðinni hafa friðarbumburnar
verið barðar harkalegar í
Moskvu en oft áður í von um að
gnýrinn frá þeim yfirgnæfi
neyðarópin og sprengjudrun-
urnar frá Afganistan.
Þá er það síður en svo nýtt
að leiðtogar þeirra þjóða sem
telja sig jafnvel yfir aðrar
hafnar á siðferðilegum for-
sendum af því að þær eru ekki í
bandalagi við Bandaríkin eða
undir hlekkjum kommúnism-
ans láti til sín heyra á alþjóða-
vettvangi og segi að þeirra leið,
þriðja leiðin svonefnda, sé
greiðfærari til friðar en allt
annað sem áður hefur verið
reynt. Á fundum hlutlausra
ríkja utan hernaðarbandalaga
hefur verið samþykkt ógrynni
tillagna sem ganga í þessa átt
og sömu sögu er að segja um
hundruð ef ekki þúsundir al-
þjóðaráðstefna fyrr og síðar
svo að ekki sé minnst á allt
tillöguflóðið frá Sameinuðu
þjóðunum. Hitt er þó stað-
reynd að árangurinn er sjaldn-
ast í samræmi við auglýs-
ingaglamrið í fjölmiðlum.
I þessu ljósi verður að meta
yfirlýsingu sex þjóðarleiðtoga
um nauðsyn frystingu kjarn-
orkuvopna sem birt var í vik-
unni og ólafur R. Grímsson,
fyrrum alþingismaður, hefur
af alkunnri hógværð lýst yfir
að sé ekki aðeins samin af sér
heldur sé með henni brotið blað
í mannkynssögunni. Það kann|
kannski að marka þáttaskil að
þjóðarleiðtogar efni til jafn
mikillar auglýsingamennsku í
kringum slíka tillögu og nú var
gert, en að efni gengur tillagan
jafnvel skemur en til dæmis
Olof Palme, forsætisráðherra
Svíþjóðar, einn af sexmenning-
unum, hefur gert á öðrum
vettvangi.
Leo Tindemans, utanríkis-
ráðherra Belgíu, komst ein-
hvern veginn þannig að orði
um tillögu sexmenninganna í
sjónvarpsþættinum um 35 ára
afmæli NATO að auðvitað væri
hún þakkarverð en hver væri
ekki með friði og á móti kjarn-
orkuvopnum? Auðvitað kjósa
allir frið án kjarnorkuvopna en
það eru bara sumir sem finnst
nauðsynlegt að auglýsa sig sem
bjargvætti mannkyns með
þessa skoðun á vörunum.
ísland í
hermálanefnd
Adögunum gerðist það í
fyrsta sinn frá því á upp-
hafsárum Atlantshafsbanda-
lagsins að íslendingar neyttu
þess réttar síns að senda full-
trúa á fund hermálanefndar
bandalagsins. Að vísu var ekki
um fulla þátttöku að ræða en
Geir Hallgrímsson, utanríkis-
ráðherra, skýrði frá því á Al-
þingi að með þessu væri verið
að kanna hvaða leiðir séu best-
ar til að hefja virka þátttöku í
varnarsamstarfinu innan
NATO.
Athyglisvert er að fylgjast
með því að talsmenn þeirra
sem telja NATO óalandi og
óferjandi svo að ekki sé minnst
á varnarsamstarf íslands og
Bandaríkjanna hafa ekki
hreyft neinum andmælum við
þátttöku íslendinga í fundi
hermálanefndarinnar. Alþýðu-
bandalagsmenn hafa hins veg-
ar látið eins og hugmyndir um
óbyggða stjórnstöð á Kefla-
víkurflugvelli stofni heims-
friðnum í hættu og leiði örugg-
lega til kjarnorkuárásar á ís-
land, enda sé gert ráð fyrir að
menn geti lifað í 7 daga f stöð-
inni eftir slíka árás. Það fór
hins vegar fram hjá alþýðu-
bandalagsmönnum að í stjórn-
stöð Almannavarna í kjallara
Lögreglustöðvarinnar við
Hverfisgötu geta menn lifað í
14 daga við sömu aðstæður.
Andstæðingar íslenskra
landvarna hafa jafnan forðast
aðalatriðin og hamrað á auka-
atriðinum. Þetta hefur enn
sannast í upphrópunum Svav-
ars Gestssonar um stjórnstöð-
ina og heimssögulegum yfirlýs-
ingum Ólafs R. Grímssonar um
eigin friðarskerf.
Félag frjálshyggjumanna varð fimm
ára fyrir nokkru. I tilefni af því hélt
fálagið hóf og voru þar saman
komnir ýmsir af helztu forystu-
mönnum þeirrar hugsjónar, sem er
grundvöllur félagsins: frelsi ein-
staklingsins og þverrandi áhrif
ríkisvaldsins. Ekki verður um þetta hóf fjallað hér
eða afmælið að öðru leyti, en þó er vert að minna á
erindi, sem dr. Þór Whitehead flutti og fjallaði um
það, hvernig stalínisminn hefur náð tökum á Víet-
nam og bylting alræðisins hefur orðið útflutnings-
vara, m.a. til Kambódíu, sem kommúnistarnir í
Víetnam hafa nú lagt undir sig að mestu. Hálf
milljón Víetnama hefur verið seld í þrældóm til
Síberíu upp í skuldir við Sovétríkin og hafa áður
verið birtar myndir af þessum þrælabúðum hér í
blaðinu.
Á sinum tíma var öskrað og æpt um það, að
Morgunblaðið væri kaþólskara en páfinn, að það
væri jafnvel óhugnanlegra í afstöðu sinni til Víet-
namstríðsins en sjálfir fantarnir í Washington — á
sama hátt og æpt var um það áratugum saman, að
Morgunblaðið héldi uppi lygaáróðri um ástandið í
Sovétríkjunum, Stalín og stefnu hans og annarra
kommúnista þarílandi. Nú hefur það sannazt, að
Bandaríkin áttu í stríði við ofbeldissinnaða alræð-
isseggi í víetnamstyrjöldinni og engum dettur í
raun og veru í hug að bera blak af þeim nú um
stundir, ekki einu sinni Þjóðviljanum eða Palme.
Gagnrýni Morgunblaðsins á útþenslustefnu
Norður-Víetnama og stalínistanna þar er nú hvers
manns afstaða og „lygaáróður" blaðsins er orðinn
að sögulegri staðreynd eins og „rússagrýlan" á sín-
um tíma. Og nú er komið að Nigaragua, E1 Salva-
dor og öðrum fátækum ríkjum; enn er æpt á þá,
sem leyfa sér að bera fram varnaðarorð, þegar
reynt er að breyta fátækum löndum í þjóðarfang-
elsi, undir yfirskini sósíalisma með mannlegt and-
lit. Allir vita af biturri reynzlu, að þetta andlit er
einungis gríma.
Erindi dr. Þórs fjallaði að vísu ekki um þessi
atriði, heldur önnur sem leiða hugann að því, sem
hér hefur verið sagt. Hann rakti þróunina og niður-
stöðurnar eru ofbeldi, blóð og tár; niðurstöður af
kommúnisma í reynd, hvar sem hann hefur náð
tökum og hvort sem hann gengur undir nafninu
stalínismi, maóismi eða bara marxismi.
í erindi Indriða G. Þorsteinssonar rithöfundar
var m.a. bent á, hvernig kommúnistar hafa reynt
að breyta grundvallarboðskap í skáldsögu George
Orwells, 1984, á þann veg, að skáldsagan fjalli ekki
um alræði kommúnismans, heldur tölvuskerma-
byltingu í vestrænum lýðræðisríkjum! Á þessu hef-
ur mjög borið upp á síðkastið, eins og þeir vita, sem
bezt hafa fylgzt með fjölmiðlum. Þessi tilraun til
blekkingar er að vísu brosleg í aðra röndina, en þó
alvarleg áminning til lýðræðissinna um að vera vel
á verði og láta ekki alræðishyggjumenn breyta
merkingu orða eins og frelsi og lýðræði sér í hag,
heldur einnig öðrum þáttum þjóðlífsins — og þá
ekki sízt bókmenntum, sem hafa haft meiri áhrif á
þróun mannlegrar hugsunar á undangenginni öld
en nokkurt tæki annað.
1984
Skáldsaga George Orwells, 1984, var skrifuð um
alræði kommúnismans, stalínismann, sótt i við-
blasandi atburði og reynslu höfundar sjálfs i Spán-
arstyrjöldinni. í bókinni er allt þetta augljóst, þó
að blekkingum sé nú beitt og verður á það minnzt
hér á eftir. En fyrst skulum við óska afmælisbarn-
inu, Félagi frjálshyggjumanna, til hamingju með
áfangann og þann árangur, sem félagið hefur náð á
stuttum ferli sínum.
Það er rétt, sem Hannes H. Gissurarson hefur
sagt, að nú er svo komið, að enginn hefur áhuga á
deilum milli marxista og lýðræðissinna, heldur
mun athyglinni verða beint að þeim ágreiningi,
sem verður innan raða frjálshyggjumanna, svo
mjög sem þeim hefur orðið ágengt og svo mikla
athygli, sem störf þeirra og stefna hafa vakið, ekki
sízt meðal ungs fólks.
Tímaritið Frelsið er einn af ávöxtum þessarar
baráttu og áður en vikið verður nánar að Orwell er
ástæða til að vitna í upphafsorð þess, eða aðfaraorð
fyrsta heftis 1980, en í þessi orð vitnaði Eyjólfur
Konráð Jónsson alþingismaður, sem flutti aðalhá-
tíðarræðu kvöldsins. I stefnuyfirlýsingu Frelsisins
segir m.a.: „Sú er sannfæring frjálshyggjumanna,
að því hníga öll rök og reynslan sýnir það einnig, að
frelsið sé skilyrði fyrir þroska einstaklingsins og
vexti atvinnulífsins. Einstaklingsfrelsi innan
marka laga og siðferðis verður Ieiðarljósið í því
tímariti, sem nú hefur göngu sína. Þetta leiðarljós
getur slokknað, ef ekki er að gáð. Hættur steðja nú
að hinum frjálsu þjóðum að innan og utan. Hættan
að utan felst í hernaðarmætti alræðisherranna.
Hún dylst að vísu fáum. En margir sjá ekki hætt-
una að innan — af síauknum rikisafskiptum síð-
ustu áratuga. þeir skilja það ekki, að án atvinnu-
frelsis er einstaklingsfrelsið nafnið tómt.
Verkefni íslenzkra frjálshyggjumanna eru mörg
næstu árin. Leggja ber hinum nýju frelsishreyfing-
um í alræðisríkjunum siðferðilegt lið, hrekja goð-
sagnir samhyggjumanna eða sósíalista um skipu-
lag séreignar, einkaframtaks og atvinnufrelsis og
tröllasögur þeirra um iðnvæðingu — sem er íslend-
ingum lífsnauðsynleg — berjast fyrir lýðræði í
verkalýðs- og samvinnufélögunum, en gegn mis-
notkun valds þessara fjöldasamtaka og benda á
færar leiðir út úr þeim ógöngum, sem islenzka
þjóðin hefur ratað í... Og enn er það, að tímarit er
næstum því ómissandi, ef ná á tilgangi félagsins,
sem er að safna og miðla upplýsingum um frjáls-
hyggju og andstæðu hennar, samhyggjuna, í hinum
þremur gerðum hennar, lýðræðis-samhyggju sósí-
alista, byltingar-samhyggju kommúnista og þjóð-
ernis-samhyggju fasista.
Hugsuðurinn heimskunni, Friedrich A. Hayek,
sýndi Félagi frjálshyggjumanna þá vinsemd að
gerast ráðgjafi (advisory editor) tímaritsins. hann
hefur skýrt nútímafrjálshyggju betur en flestir
aðrir. Frjálshyggjumenn fylgja honum þó ekki í
blindni fremur en neinum öðrum. Það band sem
bindur þá saman er ofið úr hugsjónum, en ekki
fylgispekt við einstaklinga. Varla þarf heldur að
minna á það, að frjálshyggjan getur aldrei orðið sér-
eign neins eins flokks og hlýtur takmarkið í hug-
myndabaráttunni reyndar aö vera að gera hana aö
sameign allra lýðræðisflokkanna... Mestu máli
skiptir að hætta þrætum, en hefja rökræður."
Harmsaga
Winstons
Og nú skulum við snúa okkur að því að sýna fram
á, hvers konar blekkingar það eru, þegar marxistar
halda því fram, að 1984 fjalli ekki um alræðisríki
kommúnismans, heldur tækniþróun í vestrænum
lýðræðisríkjum.
í sögunni segir m.a.: „Heimurinn úti fyrir var
kuldalegur, jafnvel þótt glugginn væri lokaður.
Vindhviður þeyttu ryki og pappírsslitrum hátt í
loft niðri á götunni og þótt sólin skini og himinninn
væri heiður og blár virtist hvergi um nein litbrigði
að ræða nema á auglýsingunum, er blöstu við hvert
sem litið var. Andlitið með yfirskeggið mikla litað-
ist um af hverju götuhorni. Eitt var á húsinu beint
á móti, Stóri bróðir hefur gætur á þér, stóð undir
myndinni, en augun á henni horfðust í augu við
Winston. Niðri við götu var önnur slík mynd, en
rifið var upp í eitt hornið á henni, svo að það slóst
til fyrir vindinum og sást þá endrum og eins þetta
eina orð ENSOS. í nokkurri fjarlægð kom þyrla
fljúgandi innan um húsin, nam svo staðar á fluginu
eins og fiskifluga, en skundaði svo leiðar sinnar.
Þetta var umferðarlögreglan, sem var að gægjast
inn í íbúðir manna, en það gerði ekki mikið til. Það
var Hugsanalögreglan, sem ástæða var til að
óttast.
Að baki Winstons var röddin í firðtjaldinu enn
að rausa um stangajárn og að farið hefði verið
fram úr níundu Þriggja-ára-áætluninni. Firðtjald-
ið var í senn við- og senditæki. Þaðnam hvert hljóð
frá Winston, ef hann hafði hærra en sem svaraði
lágum hvíslingum. Auk þess var líka hægt að sjá
hann meðan hann var innan sviðs málmþynnunn-
ar. Að sjálfsögðu var ekki hægt að vita, hvort hafð-
ar væru gætur á mönnum á einhverju vissu augna-
bliki. Enginn vissi, hversu oft eða hvenær Hugs-
analögreglan tók sambandið við hvert einstakt
firðtjald. Það var einnig hugsanlegur möguleiki, að
hafðar væru gætur á öllum mönnum samtímis.
Víst var að minnsta kosti, að hún gat sett sig í
samband við hvaða firðtjald sem var, hvenær sem
henni bauð svo við að horfa. Menn urðu að lifa —
lifðu raunar, af vana, sem var orðinn að eðlisávísun
— í þeirri sannfæringu, að lögreglan heyrði hvert
hljóð og fylgdist með öllum hreyfingum þeirra
nema þegar myrkt var.“
„Hugrenningarglæpum var ekki hægt að leyna
um alla eilífð. Það var hægt að leika lausum hala
nokkra hríð, árum saman jafnvel, en fyrr eða síðar
myndi lögreglan handsama hann."
„Þetta var frú Parsons, eiginkona nágrannans á
sömu hæð. (Flokkurinn kunni því ekki að notað
væri orðið „frú“ — til þess var ætlast, að menn
ávörpuðu hver annan „félagi“ — en gagnvart sum-
um konum notuðu menn þetta orð ósjálfrátt.)"
„Winston seildist niður og klóraði sér á fleiðrinu
á fætinum. Hann var farið að klæja í því aftur. Það
sem hugsanir hans snerust alltaf til aftur var að
ómögulegt var að vita, hvernig líf manna hafði
raunverulega verið fyrir Byltinguna. Hann dró upp
úr skúffu eintak af mannkynssögu fyrir börn, sem