Morgunblaðið - 27.05.1984, Blaðsíða 25

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 27. MAÍ1984
25
REYKJAVÍKURBRÉF
Laugardagur 26. maí
MorininbMiA/RAX.
hann hafði fengið að láni hjá frú Parsons, síðar
ritaði hann eftirfarandi úr henni i dagbók sína:
„í gamla daga (stóð þar), fyrir hina dýrðlegu
Byltingu var London ekki hin fagra borg sem við
þekkjum í dag. Hún var dimmur óhreinn eymdar-
staður, þar sem varla nokkur maður hafði nóg að
eta og þar sem hundruð og þúsundir fátaeklinga
höfðu ekki skó til að ganga í eða þak yfir höfuðið.
Börn, sem voru ekki eldri en þið, urðu að vinna 12
stundir á degi hverjum fyrir grimmlynda hús-
bændur, sem hýddu þau með svipum, ef þau unnu
of hægt og gáfu þeim ekkert annað að eta en gaml-
ar brauðskorpur og vatn. En í allri þessari ægilegu
fátækt voru örfá ákaflega stór og falleg hús og í
þeim bjuggu ríkir menn er höfðu allt að 30 þjónum
til að stjana undir sér. Þessir ríku menn voru kall-
aðir kapítalistar. Þeir voru feitir, ljótir menn, illi-
legir á svipinn, eins og sá, sem myndin er af á
blaðsíðunni hér á móti. Þið sjáið, að hann er klædd-
ur síðum, svörtum frakka, sem kallaður var lafa-
frakki og á höfðinu er hann með einkennilegan,
skínandi hatt, sem er eins og ofnrör og var kallaður
pípuhattur. Þannig var einkennisbúningur kapítal-
istánna og engir aðrir máttu klæðast honum. Kap-
ítalistarnir áttu allt í öllum heiminum og allir aðr-
ir voru þrælar þeirra. Þeir áttu allt landið, öll
húsin, allar verksmiðjurnar og alla peningana. Ef
einhver óhlýðnaðist þeim gátu þeir varpað honum í
fangelsi, eða þeir sviptu hann vinnunni og létu
hann deyja úr hungri. Þegar venjulegur maður tal-
aði við kapítalista varð hann að skríða og beygja
kné fyrir honum og ávarpa hann „herra“. Por-
sprakki kapítalistanna var kallaður konungur,
og...“
„Sagan byrjaði raunverulega um miðjan sjöunda
tug aldarinnar, á tímabili hreingerninganna miklu
(þ.e. hreinsana Stalíns), þegar hinum upprunalegu
leiðtogum Byltingarinnar var komið fyrir kattar-
nef í eitt skipti fyrir öll. Árið 1970 var enginn
þeirra eftir nema Stóri bróðir einn. Um það leyti
hafði grímunni verið svipt af hinum öllum og því
ljóstrað upp, að þeir væru svikarar og gagnbylt-
ingarseggir. Goldstein var flúinn og fór huldu
höfði. Enginn vissi hvar og af hinum höfðu fáeinir
horfið, en meirihlutinn verið tekinn af lífi eftir
opinber réttarhöld, sem vöktu feikilega athygli, en
við þau höfðu þeir játað glæpi sína. Meðal þeirra
sem eftir lifðu voru þrír menti er hétu Jones, Ar-
onson og Rutherford. Það hlaut að hafa verið árið
1965, sem þeir voru teknir höndum. Eins og oft átti
sér stað hurfu þeir í ár eða þar um bil, svo að
enginn vissi, hvort þeir voru lífs eða liðnir, en þá
höfðu þeir skyndiiega verið dregnir fyrir dómara
og látnir játa glæpi sína á venjulegan hátt. Þeir
höfðu játað að hafa haft samband við fjandmenn-
ina (sem höfðu einnig verið Evrasíumenn um það
leyti), stolið af opinberu fé, myrt ýmsa trúnaðar-
menn Flokksins, efnt til samblásturs gegn forystu
Stóra bróður, sem hafði hafizt fyrir Byltinguna og
unnið spellvirki, sem urðu hundruðum þúsunda að
bana. þegar þeir höfðu játað allt þetta, höfðu þeim
verið gefnar upp sakir, þeir verið teknir í flokkinn
á ný og þeim fengnar stöður sem voru í rauninni
ekkert annað en nafnið, þótt þær virtust mikilvæg-
ar.“
„Winston hafði það á tilfinningunni, þótt stað-
reyndir og dagsetningar væru þegar farnar að ger-
ast óljósar, að hann hefði heyrt þeirra getið fyrr en
Stóra bróður, en þeir voru líka sekir skógarmenn,
sem enginn mátti hafa samneyti við, dæmdir með
algerri vissu til lífláts eftir eitt eða tvö ár. Enginn
slapp sem hafði einu sinni lent í höndum Hugsana-
lögreglunnar. Þeir voru aðeins hræ, sem biðu eftir
því að vera send í gröfina í annað sinn.“
„Sennilega höfðu játningarnar verið endursamd-
•ar hvað eftir annað uns upprunalegu staðreyndirn-
ar og dagsetningarnar skiptu engu máli. Fortíðin
var ekki aðeins breytingum háð, heldur tók hún
sífelldum stakkaskiptum. Hinn nærtæki hagnaður
af fölsun fortíðarinnar lá í augum uppi, en endan-
legur tilgangur var þoku hulinn."
„Hann hugleiddi nú eins og svo oft áður, hvort
hann væri orðinn vitskertur, kannski vitfirringur
væri aðeins eins manns minnihluti. (Sbr. geð-
veikrahælin í Sovétríkjúnum.) Einu sinni hafði það
verið talið tákn vitfirringar ef menn trúðu því, að
jörðin gengi umhverfis sólina; í dag að trúa því, að
fortíðin væri ekki breytingum undirorpin. Hann
gæti verið eini maðurinn er væri þeirrar skoðunar
og væri hann sá eini, þá var hann vitskertur, en
hann gerði sér ekki mikla rellu út af hugleiðingum
sínum um, að hann kynni að vera vitfirringur —
hið ægilega var það, að hann kynni einnig að hafa á
röngu að standa."
„Hann tók upp mannkynssögu barnanna og virti
fyrir sér myndina af Stóra bróður, sem birt var
fremst í henni. Dávalusaugu hans horfðust í augu
við Winston. Það var eins og eitthvert ægivald
legðist á mann — eitthvað sem þröngvaði sér inn
fyrir höfuðkúpu manns, lemdi á heilanum, skelfdi
mann frá skoðunum sínum, teldi hann á að hafna
vitnisburði skilningarvita sinna. Um það er lyki
mundi Flokkurinn láta boð út ganga um það, að
tveir og tveir væru fimm og menn mundu leggja
trúnað á það. Það var óhjákvæmilegt, að því yrði
haldið fram fyrr eða síðar — rökvísi aðstöðu þeirra
krafðist þess. Lífsspeki þeirra neitaði því ekki að-
eins með þögninni, að til væri gildi reynslunnar,
heldur yfirleitt að til væri ytri raunveruleiki. Heil-
brigð skynsemi var hin versta af öllum trúarvillum
og það ægilega var ekki að þeir gátu drepið menn
fyrir að vera á annarri skoðun, heldur hitt, að verið
gat, að þeir hefðu á réttu að standa því hvernig.
getum við raunverulega vitað, að tveir og tveir séu
fjórir? Eða að þyngdarlögmálið sé ekki vitleysa?
Eða, að fortíðin sé óumbreytileg? Ef bæði fortíðin
og hinn ytri heimur eru aðeins til í huga manns og
ef hægt er að hafa hemil á huganum — hvað þá?“
„ENSOS, sem spratt upp af hinni fyrri sósíalista-
hreyfíngu og tileinkaði sér orðfæri hennar, hefur
raunverulega framkvæmt meginatriði stefnuskrár
sósíalista með þeim afleiðingum, sem sjá mátti
fyrir og stefnt var að, að ójöfnuður er orðinn var-
anlegt ástand."
ENSOS var einmitt hin sósíalíska stefna í Eyjahafi
Winstons og merkilegt er, að Orwell skuli einmitt
hafa notað þetta orð, Eyjahaf eða Gúlag öðru nafni,
löngu áður en Solzhenitsyn upplýsti, hvernig
ástandið í þrælabúðunum er þar um slóðir, en sem
kunnugt er, þá er 1984 fyrst gefið út á frummálinu
1949 og skrifað árið áður.
Að lokum skulum við taka þessa lýsingu George
Orwells á alræðisríki kommúnismans: „Að þessu
athuguðu má sjá fyrir sér, ef maður þekkir hana
ekki nú þegar, hina almennu byggingu þjóðskipu-
lags Eyjaálfu. A tindi pýramídans er Stóri bróðir. Stóri
bróðir er óskeikull og almáttugur, sérhvert afrek, vel-
gengni eða sigur. Allar vísindalegar uppgötvanir, öll
þekking, öll vizka, öll dyggð — allt á þetta rætur
sínar að rekja til forystu hans eða innblásturs. Eng-
inn hefur nokkru sinni séð Stóra bróður. Hann er
andlit sem blasir við ofan á húsveggjum, rödd sem
bergmálar frá firðtjaldinu. Nokkurn veginn má telja
öruggt, að hann sé eilífur og nú þegar greinir menn
mjög á um hvenær hann fæddist. Stóri bróðir er það
gerfi, sem Flokkurinn kýs að sýna sig í fyrir heimin-
um. Starf hans er að orka sem brennidepill kærleika,
ótta og virðingar, en það eru tilfinningar, sem auð-
veldara er að bera í brjósti gagnvart einstaklingi
en kerfi. Fyrir neðan Stóra bróður kemur Innsti
hringurinn, en í honum eru um 6 milljónir, eða
tæplega tveir af hundraði íbúa Eyjaálfu. Fyrir neð-
an innsta hringinn kemur Ytri hringur, en hann
mætti nefna hendur ríkisins, ef innsti hringurinn
er heiiinn. Síðan kemur svo fáfróður fjöldinn, sem
venjulega er nefndur „prólar“, en þeir eru um 85%
íbúanna. í fyrri merkingu eru „prólarnir" lágstétt,
því að þrælarnir frá löndunum við miðbik jarðar,
sem eigendaskipti verða sífellt að, eru ekki óbreyt-
anlegur eða nauðsynlegur hluti kerfisins."
Eyjaálfan - Ríki
kommúnismans
Enginn þarf að velkjast í vafa um við hvað er átt
í skáldsögu George Orwells 1984, þegar litið er á
framangreindar tilvitnanir. Það er að sjálfsögðu
deginum ljósara. Þeir, sem reyna að beina athygl-
inni frá staðreynd þessa grundvallarrits og raunar
pólitískri biblíu lýðræðis- og frjálshyggjumanna,
eru í raun og veru klaufskir blekkingarmeistarar,
sem eru eins og leikbrúður í hendi einhvers Stóra
bróður, strengjabrúður, sem er stjórnað með sýni-
legum strengjum. Svo skörp og hárnákvæm er
framtíðarsýn Orwells, að hann sér jafnvel fyrir
flotaæfingar Sovétríkjanna á Norður-Atlantshafi
nú nýlega. Hann spáir því, að Sovétríkin eigi eftir
að koma sér upp mikiili flotastöð á þessu hafi, þar
sem úir og grúir a^atómsprengjum í ósýnilegum
kafbátum undirdjúpanna*, enda er það orðin'sögu-
leg staðreynd, því miður, að Ísland er eitt þeirra
ríkja, sem á landamæri að Sovétríkjunum. Það er
ógnvænleg aðvörun í þessum orðum George
Orwells í skáldsögu hans 1984 — orð, sem íslend-
ingar skyldu aldrei gleyma í friðarbaráttu sinni:
„Þegar hann var kominn inn í íbúð sína gekk hann
hvatlega fram hjá firðtjaldinu og settist aftur við
borðið. Hann strauk auma blettinn í hnakkanum.
Nú heyrðist ekki lengur tónlist frá firðtjaldinu.
Þess í stað las stuttaraleg hermannsrödd — með
hrottalegri gleði — lýsingu á vopnabúnaði hins nýja
Flotvirkis, sem hafði fyrir skemmstu verið lagt við
akkeri milli íslands og Færeyja."
Svo magnaður er uggur þessarar bókar, svo mik-
ið erindi á hún við okkur og svo óhugnanleg eru
varnaðarorð hennar.
* (sjá grein á næstu opnu þar sem fjallað er
um herstöðvar sovézka hersins á Kola-skaga:
„Mestu hernaðarumsvif í víðri veröld — norð-
ur af íslandi“.)
„í gamla daga
(stóð þar), fyrir
hina dýrðlegu
Byltingu var
London ekki hin
fagra borg sem
við þekkjum í
dag. Hún var
dimmur óhreinn
eymdarstaður,
þar sem varla
nokkur maður
hafði nóg að eta
og þar sem
hundruð og þús-
undir fátækl-
inga höfðu ekki
skó til að ganga
í eða þak yfir
höfuðið. Börn,
sem voru ekki
eldri en þið,
urðu að vinna 12
stundir á degi
hverjum fyriis
grimmlynda
húsbændur, sem
hýddu þau með
svipum, ef þau
unnu of hægt og
gáfu þeim ekk-
ert annað að eta
en gamlar
brauðskorpur
og vatn."