Morgunblaðið - 27.06.1984, Síða 31

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 27. JÚNÍ 1984
71
Málefni aldraðra
Þórir S. Guðbergsson
Hvernig komast aldr-
aðir af með 10 þúsund
króna tekjur á mánuði?
Það er kunnara en frá þurfi að
segja, að fjöldi aldraðra hefur
engar aðrar tekjur en frá Trygg-
ingastofnun ríkisins. Fáir af
elstu kynslóðinni hafa greitt í
lífeyrissjóði og hafa því engin
eftirlaun. Hreinasta undur er að
sjá hvað margt af þessari kyn-
slóð spjara sig þrátt fyrir allt.
Meðan heilsan er í lagi tekst
mörgum með afburða nýtni og
sparsemi að komast af. En það
má engu muna. Ekkert má
bregða út af.
Lítum aðeins nánar á tekjur
frá almannatryggingum frá því í
maí sl.
Lífeyrir
Einstaklingar
Einfaldur lífeyrir
Tekjutrygging
Heimilisuppbót
Heimildaruppbót (25%)
Lífeyrir
Hjón:
3.378 kr 3.040 kr.
4.728 kr. 3.997 kr.
1.422 kr.
845 kr. 845 kr.
10.373 kr. 7.882 kr.
Tryggingastofnun ríkisins
hefur á undanförnum árum gefið
út upplýsingabæklinga til skýr-
ingar á þessum bótum og eru all-
ir hvattir til þess að kynna sér
þá. Kemur þar skýrt fram að
engar bætur er unnt að fá án
þess að sækja um þær, ekki held-
ur einfaldan lífeyri sem allir
eiga rétt á þegar þeir ná 67 ára
aldri. Stundum vex þetta mjög
Fjöldi lífeyrisþega
verður að greiða
60—70%af tekjum sín-
um í húsaleigu eða
kostnað við eigið hús-
næði þegar mikillar
endurnýjunar er þörf.
Leiti sami aðili til sér-
fræðings utan sjúkra-
samlags 4 sinnum í
mánuði þarf hann að
greiða 2.000 krónur til
viðbótar.
svo í augum aldraðs fólks og það
treystir sér hreint og beint ekki
til þess að „standa í stórræðum"
af því það kostar svona mikið
umstang. Þá er því til að svara
að bæði myndu starfsmenn
Tryggingastofnunar um land
allt vera reiðubúnir til þess að
aðstoða við útfyllingu umsókn-
areyðublaða svo og starfsmenn
félagsmálastofnana víðs vegar
um landið.
Einfaldan lífeyri geta sem
sagt allir fengið sem náð hafa 67
ára aldri og hafa átt lögheimili
hér á landi a.m.k. 3 almanaksár
frá 16-67 ára. Hjón fá 90% af
lífeyri tveggja einstaklinga.
Fulla tekjutryggingu getur sá
einn fengið sem ekki þiggur laun
annars staðar t.d. úr lífeyris-
sjóði. Þó skal bent á það hér til
áréttingar að einstaklingur getur
haft allt að 29.000 krónum á ári (
tekjur án þess að tekjutryggingin
skerðist eða 2.400 kr. á mánuði (
aðrar tekjur, og hjón geta samtals
haft um 40.700 kr. á ári án þess að
tekjutrygging þeirra skerðist eða
um 3.300 kr. á mánuði ( aðrar
tekjur.
Þess eru fjölmörg dæmi að
fólk haldi almennt að ekki sé
unnt að sækja um neina tekju-
tryggingu hafi menn laun ann-
ars staðar en frá almannatrygg-
ingum. Þetta er sem sagt ekki
rétt. Einstaklingur getur haft
laun allt að kr. 155.000 á
ársgrundvelli áður en tekju-
trygging fellur algjörlega niður.
Hitt er svo annað sem verður
nánar útskýrt síðar að viðkom-
andi aðilar þurfa að hafa fulla
eða óskerta tekjutryggingu til
þess að fá felld niður afnotagjöld
sfrna. Sá sem hefur skerta tekju-
tryggingu um eina krónu fær því
ekki niðurfelld ársfjórðungs-
gjöld síma!
Einstaklingur sem býr einn þ.e.
ekki í íbúð með öðrum eða nýtur
sameiginlegra hlunninda, t.d.
síma, sjónvarps, eldunaraðstöðu
o.s.frv. getur fengið heimilisupp-
bót þar sem það er hlutfallslega
dýrara að lifa og komast af fyrir
þann sem býr einn en þá sem
búa saman t.d. hjón, sambýlis-
fólk, systkini.
Einstaklingar eða hjón sem
þurfa á lyfjum að halda ævi-
langt, þurfa að vera undir lækn-
ismeðferð, eftirliti, búa við
hreyfihömlun og komast ekkert
nema i leigubifreiðum eða búa
við háa húsaleigu, geta sótt um
heimildaruppbót
Sá einstaklingur sem hefur allar
bætur frá almannatryggingum get-
ur því haft kr. 10.373 á mánuði og
hjón kr. 15.764.
Af þessum tekjum þarf síðan
að greiða húsaleigu eða
fasteignagjöld og viðhald. Húsa-
leiga fyrir 2ja herb. íbúð er al-
geng um kr. 6—8.000 á mán. Ef
við reiknum með kr. 7000 á mán-
uði þá á einstaklingurinn eftir
um kr. 3.300 til þess að lifa af!
Fjöldi lífeyrisþega verða að
greiða 60—80% af tekjum sínum
einungis í húsaleigu eða kostnað
við eigið húsnæði þegar gera
þarf sérstakt átak til þess að
endurnýja þök, glugga o.s.frv.
Þurfi viðkomandi síðan að
leita sérfræðings, sem ekki til-
heyrir sjúkrasamlagi, 4 sinnum
á mánuði þarf hann að greiða
um kr. 2.000 í viðbót fyrir utan
bifreiðakostnað og annað sem til
fellur eða yfir 20% af heildar-
tekjum sínum!
Er það nokkur furða þó að
sumir segi að það geti verið erf-
itt að vera aldraður á okkar dög-
um — í velferðarríkinu fslandi?
Margir þurfa að ganga þung
spor til félagsmálastofnana
sveitarfélaganna til þess að
sækja um húsaleigustyrki jafn-
vel þó að þeir eigi rétt á því.
Það er alvarlegt ástand í málefn-
um aldraðra þegar svo er komið að
fjöldi manns á bókstaflega erfitt
með að hafa til hnifs og skeiðar og
yfir 10% af öldruðum í höfuðborg-
inni eru á biðlista borgarinnar eftir
leigu- eða vistrými.
Er ekki þörf á því að stokka
spilin upp, horfa aðeins um öxl
meta reynslu liðinna ára og gera
svo nýjar áætlanir miðað við
þörfina eins og við metum.
Lægstu laun i landinu eiga að
vera kr. 12.600 — en elli- og ör-
orkulífeyrisþegar eiga að lifa af
10.300 krónum á mánuði!
Hugsuðir nútímans
Erlendar
bækur
lllugi Jökulsson
Alan Bullock & R.B. Woodings:
The Fontana Biographical Compan-
ion to Modern Thought.
Fontana 1983
Þessi bók helst í hendur við aðra
sem Fontana-útgáfan á Englandi
hefur einnig gefið út fyrir stuttu:
The Fontana Dictionary of Mod-
ern Thought. Þar er fjallað, í al-
fræðibókarformi, um þær helstu
hugmyndir sem að verki eru í nú-
tímasamfélagi, en hér er athygl-
inni beint að mönnunum sem
fengu þær hugmyndir. Það eru ná-
lega 2.000 einstaklingar og um þá
skrifa rösklega 300 sérfræðingar
undir yfirstjórn ritstjóranna Bull-
ock og Woodings. Sjaldgæft er að
bækur af þessu tagi nái yfir meira
en fáein svið „nútíma hugsunar"
en hér er greinilega reynt að ná
tökum á sem flestum, og er ekki
annað að sjá en það hafi tekist
býsna vel. Hér eru rithöfundar,
leikhúsfrömuðir og kvikmynda-
gerðarmenn, leikarar, dansarar,
tónskáld og flytjendur, skemmti-
kraftar og dægurtónlistarmenn,
arkitektar, málarar og mynd-
höggvarar, hönnuðir af ýmsu tagi,
ljósmyndarar, sagnfræðingar af
öllum gerðum, heimspekingar,
trúarbragðaforkólfar, sálfræð-
ingar, kennslufræðingar, mál-
fræðingar, fjölmiðlamenn, mann-
fræðingar og félagsfræðingar,
kvenréttindabaráttumenn, glæpa-
fræðingar, stjórnmálamenn og
hershöfðingjar, lögfræðingar,
hagfræðingar, kaupsýslumenn,
landfræðingar, stærðfræðingar,
rökfræðingar, efna- og eðlisfræð-
ingar alls konar, stjörnufræð-
ingar, jarðfræðingar og líffræð-
ingar, læknar og verkfræðingar,
og loks tölvusérfræðingar. Þetta
er langur listi sem sýnir best
hversu fjölbreytt þessi bók er. Ég
er vitanlega ekki í stakk búinn til
að gagnrýna valið á „hugsuðun-
um“ af nokkru viti, en hreinn og
beinn fjöldi þeirra er slíkur, að
allir munu geta fundið hér nyt-
saman fróðleik sem ella þyrfti að
leita að á mörgum stöðum.
Að sjálfsögðu er fróðleikurinn
sem boðið er upp á um hvern
„hugsuð“ fyrir sig mjög ágrips-
kenndur — „ævisögurnar" eru
sjaldan meira en á að giska 400
orð — en þar sem ég hef vit á
sýnist mér að furðanlega vel hafi
tekist að þjappa saman aðalatrið-
unum um feril og verk hvers og
eins. Ritstjórarnir segja í formála
að þeir hafi ekki gert sér neinar
grillur um „hlutleysi" sérfræðinga
sinna 300, en þær skoðanir sem
látnar eru í ljósi eru mestanpart
hógværlega orðaðar og studdar
rökum eftir því sem pláss er til.
Og ef marka má umsagnirnar um
þá þrjá íslendinga sem er að finna
í þessari bók, þá er varla farið með
óþarflega mikið fleipur í henni yf-
irleitt. Þessir þrír íslendingar eru
Jón Helgason, prófessor, Sigurður
Nordal og Halldór Laxness, en um
þá alla skrifar B.S. Benedikz frá
háskólanum í Birmingham.
Þetta er í raun og veru fyrir-
myndar bók og algerlega ómiss-
andi fyrir alla þá sem vilja vera
fjölfróðir! Hún er mjög þykk en þó
handhæg — 867 blaðsíður í meðal-
stóru pappírskiljubroti — og
prentun, leturstærð, pappírsval og
þessar háttar hefur tekist með
ágætum. Nefna má og að aftast í
bókinni er „hugsuðunum" 2.000
skipt niður eftir starfssviðum
þeirra og auðveldar það mjög leit
lesenda að upplýsingum um
merkismenn á hverju sviði. Sjón-
arhorn höfundanna er, eins og
vænta mátti, nokkuð bundið við
hinn enskumælandi heim og þá
sem þar hafa haft áhrif, en öðrum
svæðum virðist þó sýnd fyllsta
sanngirni.
Þú svalar lestrarþörf dagsins
' sjöum Moggans!
Steinblóm
W Islenskur
» mwr • •• •
\ Kjorgripur