Morgunblaðið - 20.07.1984, Síða 12

12
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 20. JÚLÍ1984
fNtovgw Útgefandi nfrlðfriftí hf. Árvakur, Reykjavík.
Framkvæmdastjóri Haraldur Sveinsson.
Ritstjórar Matthías Johannessen, Styrmir Gunnarsson.
Aöstoöarritstjóri Björn Bjarnason.
Fulltrúar ritstjóra Þorbjörn Guömundsson,
Björn Jóhannsson, Árni Jörgensen.
Fréttastjórar Freysteinn Jóhannsson, Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson, Ágúst Ingi Jónsson.
Auglýsingastjóri Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aðalstræti 6, sími 10100. Auglýsingar: Aö- alstræti 6, sími 22480. Afgreiösla: Skeifunni 19, sími 83033. Áskrift-
argjald 275 kr. á mánuöi innanlands. í lausasölu 25 kr. eintakið.
Jónsson
Ég gerði það sem
ég taldi réttast
— segir Niels-Uwe Liiding, skip-
stjóri á Elizu Heeren
Ragnar
Idag er Ragnar Jónsson
til moldar borinn. Allt
hefur sinn tíma og ekki
komizt hjá því að slíkur
velgerðamaður fólksins í
landinu, og þá ekki sízt
Iistamanna, taki hnakk
sinn og hest og hverfi til
nýrra ævintýra. íslenzka
þjóðin getur ekki setið að
honum til eilífðar, það viss-
um við öll. En við eigum
lífsstarf hans og það er
bezta viðmiðun, sem hugs-
azt getur, þegar horft er
fram á leið og fjallað um
skapandi störf listar og at-
hafna. Enginn fléttaði eins
vel saman í starfi sínu og
lífsviðhorfum aleflingu
andans og athöfn þarfa, svo
að vitnað sé í listaskáldið
góða, enda við hæfi. Enginn
vissi betur en Ragnar í
Smára, hvílík nauðsyn er
að tryggja listamanninum
frelsi og aðstöðu til að
stunda list sína og athafna-
manninum frjálsræði til að
reka fyrirtæki sitt þjóðinni
til heilla og blessunar. Á
þetta minntist hann sjálf-
ur, enda grundvöllur lífs-
skoðunar hans. Sjálfur var
hann sá framkvæmdamað-
ur í sögu okkar sem unnið
hefur mest stórvirki í þágu
lista og bókmennta og þeg-
ar tíundaður verður hlutur
athafnamanna í list og
menningu þjóðarinnar
verður nafn hans efst á
blaði. Hann var listvinur
án samanburðar og lagði
áherzlu á frjálsræði í lífi og
starfi eins og Þorsteinn
Pálsson, formaður Sjálf-
stæðisflokksins, minnist á
hér í blaðinu í dag. Stór-
hugur Ragnars og örlæti
voru listamönnum — og þá
ekki sízt ungum fullhugum
— örvun og hvatning, olía á
þann eld, sem dreifir
neistaflugi sköpunargleð-
innar.
Tómas Guðmundsson
sagði einhverju sinni, að
hann teldi að Ragnar
Jónsson hlyti að vera fædd-
ur með þá vissu í hjarta að
vera kominn í þennan heim
vegna annarra manna en
sjálfs sín; kominn til að
fórna lífi og kröftum fyrir
vini sína, þjóð sína og þær
hugsjónir, sem voru ástríða
hans. Á þessum tímamót-
um er hollt að minnast
þessara orða. En það er
ekki síður ástæða til að
minna á kvíða Páls ísólfs-
sonar þegar hann sagði, að
menn þyrðu ekki að hugsa
þá hugsun til enda, að
Ragnar Jónsson ætti eftir
að falla frá. „Hvað gerðist
þá? Eitt er víst að þá kæmi
ekki maður í manns stað.
Menn eins og Ragnar frá
Mundakoti fæðast aðeins
einu sinni." Nú er sú stund
runnin upp, að þjóðin verð-
ur að svara spurningum
Páls ísólfssonar, hvað nú
muni gerast. Við eigum
ekki betra veganesti þjóð-
inni til handa en það sem
Ragnar og hans líkar hafa
gefið henni. Og spurning-
unni á hún að svara með
því að ávaxta þetta pund,
rækta sinn innra mann,
rækta menningu sína og
takast á við framtíðina með
þeim vopnum, sem okkur
eru eiginlegust; þ.e. virð-
ingu fyrir manngildinu, og
frelsi einstaklingsins; ást á
tungu okkar og bókmennt-
um; aleflingu allra lista 1
landinu; og gleyma aldrei
að rækta þá menningu, sem
við hlutum í arf og er stolt
okkar og gleði. Ef við
strengjum þess heit við
líkbörur Ragnars í Smára
mun okkur vel farnast og
þá getum við vonazt til þess
að þjóðin verði farsæl af
sömu ástríðufullu þrá og
ólgaði í blóði hans frá æsku
til elli.
Veganesti Ragnars í
Smára var gott og heil-
næmt. Við minntumst þess
á áttræðisafmæli hans og
enn er ástæða til að vega í
þann knérunn. Foreldrar
Ragnars létu honum í té
kjarnmikið æskuumhverfi
og á heimili hans var
merkilegt menningarand-
rúm. Foreldrar hans, Guð-
rún Jóhannsdóttir og Jón
Einarsson, lögðu honum til
mikilvægan arf íslenzkrar
alþýðumenningar. Jón fað-
ir hans var í senn bóndi,
sjómaður og kaupmaður.
Hann þótti dugnaðarmaður
mikill, en gætinn til orðs og
æðis. Halldór Laxness vitn-
ar í grein sinni í Morgun-
blaðinu í dag í bréf frá
Ragnari, þar sem hann
minnist þess að móðir hans
hafi haft þann sið að gefa
alla mjólkina úr kúnum á
sunnudögum. Hann heyrði
móður sína segja: Þegar
maður er hamingjusamur
sjálfur, á maður að láta
aðra njóta þess með sér að
einhverju leyti. Það stækk-
ar manns eigin auð. Eftir
þessum orðum lifði hann
sjálfur.
Ragnar var mikill trú-
maður. Það veganesti fékk
hann einnig í foreldrahús-
um, gætti þess vel og sótti í
það kjarnmikil andleg fjör-
efni. Hann hugðist jafnvel
verða trúboði ungur að ár-
um, og raunar var hann
það í vissum skilningi.
Hann varð trúboði fegurra
mannlífs á íslandi; boðaði
list og menningu af þvílík-
um andans þrótti og sann-
færingu —
að jafnvel gamlir símastaurar syngja
í sólskininu og verða grænir aftur,
svo að notuð séu mynd-
hvörf til skýringar á
mannlífi.
Kristján Karlsson getur
þess í minningargrein sinni
um Ragnar, að hann hafi
stundum horfið mönnum,
þótt þeir þættust eiga brýn
erindi við hann. Hafi
ástæðan verið sú, að hann
vildi ekki flytja þeim vond-
ar fréttir. „Hann kom jafn-
skjótt og hann hafði góð
tíðindi að segja."
Þegar við heyrum Ragn-
ars Jónssonar getið, koma
okkur í hug góð tíðindi.
Sjálfur var hann íslenzku
þjóðinni slík tíðindi. Ævi
hans verður ávallt tengd
því bezta sem þjóðin á í fór-
um sínum, gleði hennar og
þrá til manneskjulegra af-
reka. í afmæliskveðju til
Ragnars hefur Halldór
Laxness komizt svo að orði,
að hlutverk peninga væri
að brúa bilið milli þess
manns, sem leikur á hljóð-
pípu og hins sem sýður
kæfu, „þannig að þú spilar
á hljóðpípu fyrir mig, ég
læt þig hafa kæfubelg; og
við mætumst í gjaldmiðlin-
um .
Við kveðjum Ragnar
Jónsson í Smára með þess-
ari tilvitnun, þakklát fyrir
að hafa fengið að vera hon-
um samferða á eftirminni-
legu skeiði í sögu þjóðar
okkar. Velferðarríkið er í
því fólgið að færa til fjár-
muni milli þeirra, sem mik-
ið hafa handa í milli og
hinna sem minna hafa. Slík
tilfærsla var Ragnari að
skapi. Hann iðkaði sjálfur
slíka tilfærslu í lífinu, enda
var hann þeirrar skoðunar,
að peningar væru mikil-
vægir, ef þeir væru notaðir
rétt. Hann trúði því ávallt,
að við hefðum efni á að
vera þjóð — jafnvel efni á
að vera merkileg og stór-
huga smáþjóð — og taldi að
fólkið í landinu risi ávallt
undir því að heyra spilað á
hljóðpípu og ekkert væri í
raun og veru eftirsóknar-
verðara í lífinu en breyta
kæfubelg í listrænan unað.
Matthías Johannessen
Styrmir Gunnarsson
„ÉG ER mjög óánægöur meö hvernig
skrifað hefur verið um þetta mál í blöð-
um og mér finnst það meira byggt á
getgátum blaðamanna en staðreynd-
um,“ sagði Niels-Uwe LUding, skip-
stjóri á þýska flutningaskipinu Eliza
Heeren. Morgunblaðsmenn hittu hann
um borð í skipinu, þar sem það lá við
bryggju í Hafnarfiröi f gærdag. Hann
er einmitt maðurinn sem hélt um
stjórnvöl skipsins í frægustu ferð þess,
þegar fálkaeggjaþjófurinn Miroslav
Peter Baly, flúði undan íslenskri rétt-
vísi og mikið var skrifað um í íslensk-
um og þýskum blöðum. LUding skip-
stjóri var fús til að ræða Baly-málið, ef
það mætti verða til að skýra hans af-
stöðu.
„Ég vissi nokkur deili á Baly áður
en þetta mál kom upp en þó ekki að
hann hefði brotið islensk lög. Hann
hafði daglega haft samband við
okkur um borð meðan við lágum við
bryggju í Reykjavík og meðal annars
Þessi mynd var tekin síðdegis á þriðjudag af Súlubrú í austur en þá var
hlaupið að nálgast hámark. Örin sýnir hvar vatnsflaumurinn hefði
komið niður sandinn og yfír veginn ef varnargarðarnir hefðu brostið
eins og nærri varð. Sandeyrin við eystri enda brúarinnar fór aldrei
alveg í kaf en til samanburðar má geta þess að venjulega er áin aðeins
undir um '/■<> af farveginum undir brúnni.
"jPj* ■
Morgunblaðið/Friðþjófur
Suðurlína neðan Súlubrúar. Fjórir staurar voru umflotnir vatni þegar
mest var en þegar áin er í eðlilegum farvegi er enginn staur í ánni.
Minnstu munaði að
varnargarður brysti
Árfarvegur Súlu nú opinn til austurs
Súluhlaup er í rénun og er búist
við að því Ijúki alveg á nsstu dög-
um. Að sögn Sigurjóns Rist vatna-
mælingamanns, sem kom að aust-
an í fyrrinótt eftir að hafa kannað
aðstæður, munaði minnstu að illa
færi á þriðjudagskvöldið. Skarð
byrjaði að myndast í varnargarð
vestan við ána, nokkuð fyrir ofan
Súlubrú, en vegagerðarmönnum
tókst að gera við hann áður en
hann brast. Sigurjón sagði einnig
að farvegur Súlu hefði breyst og
væri nú hætta á að áin færi til
austurs og yfir veginn á milli
brúnna á Sandgígjukvísl og Súlu.
Súluhlaup er árlegt. Það verð-
ur við það að Grænalón við jaðar
Skeiðarárjökuls tæmist undir
jökulinn. Að sögn Sigurjóns
hófst hlaupið að þessu sinni að
kvöldi mánudags eða aðfaranótt
þriðjudags. „Gullleitarmenn“ á
Skeiðarársandi urðu hlaupsins
varir og gerðu Sigurjóni viðvart.
Verkstjórar frá Vegagerðinni
fóru á staðinn og fylgdust með
gangi mála. Sigurjón lýsti
hlaupinu þannig i samtali við
blm. Morgunblaðsins: „Hlaupið
kom niður með Súlutindum að
austan og hefur rennslið verið
mikið, einkum við upphaf
hlaupsins. Jökuláin Súla kemur
undan Skeiðarárjökli 2 til 3 km.
suðaustan Eystrafjalls en þar
brýst aðalvatnsmagn hlaupsins
út undan jöklinum.
Að vestan, það er upp með
Lómagnúpi að austan, eru þrír
varnargarðar, svonefndir
straumbeinar. Er líða tók á
þriðjudaginn var hlaupið jafnt
görðunum og fór um kvöldið að
renna yfir þann syðsta á 80 m.
kafla. Vegaverkstjórarnir sáu að
hverju stefndi. „Payloader"
ámokstursgrafa var fengin frá
Kirkjubæjarklaustri og er hún
kom á staðinn um miðnættið var
komið skarð inn í miðjann garð-
inn. 3 metra fall er vestan við
garðinn. Ekki mátti tæpara
standa því ef vatnið hefði komist
í gegn um garðinn hefði farið
mikill strengur niður með Lóma-
gnúpi og yfir veginn á stórum
kafla þar neðan við. Vegagerðar-
mönnum tókst að gera við varn-
argarðinn um nóttina.
Um sexleytið á miðviku-
dagsmorgun var hlaupið í há-
marki og fór hægt minnkandi úr
því. Rennslið var mest 2.000
rúmmetrar á sekúndu og líktist
að flestu hlaupinu síðastliðið
sumar, nema hvað nú brotnaði
ekkert að ráði úr jöklinum. í
hlaupinu grófst og víkkaði far-
vegurinn nokkuð til austurs ofan
við varnargarðana austan Súlu.
Það leiðir til þess að Súla gæti
átt greiða leið hjá Gígjum hin-
um efri austur í Blautukvíslar-
farveg og kæmi þá fram á veg á
milli brúnna á Sandgígjukvísl og
Súlu.“