Morgunblaðið - 25.07.1984, Side 16
16
MORGUNBLAÐIÐ, MIDVIKUDAGUR 25. JÚLÍ 1984
Vel ráðin áform fá framgang
Hvað er tunga
orðin tóm séu
Bokmenntír
í grunnskóla
Jenna Jensdóttir og
Sigríöur Ragna Sigurðardóttir
Umsjónarmenn þáttarins
þakka þeim Ingibjörgu Þorbergs
og Jóhanni Hjálmarssyni fyrir
ágæt orð um menntunargildi
ljóðsins i kennslu. Þar komu
fram ákveðnar skoðanir, sem
krefjast umhugsunar á mikil-
vægi þess að vel megi takast til
við kennslu og kynningu ljóðs-
ins.
Frá ljóðinu snúum við okkur
að hlutverki og stöðu skáldverka
í bókmenntakennslu grunnskól-
ans. Umsjónarmenn þáttarins
fengu til liðs við sig þau Herdísi
Egilsdóttur kennara og rithöf-
und og séra Sigurð Sigurðarson
sóknarprest á Selfossi.
I. spurning: Hvert telur þú að
hlutverk skáldsögunnar í bók-
menntakennslu eigi að vera?
Herdís svarar:
Skáldsagan á slíkt erindi inn í
líf 6—9 ára barna í grunnskóla,
að ég tel hana hreint ómissandi.
Hún er tvíeggjuð eins og allt
annað sem markað getur ævar-
andi spor í viðkvæman efnivið,
því hún getur bæði rifið niður og
byggt upp. Hlutverk hennar er
víðfeðmt, og ræður það meiru
um gildi hennar i uppeldi og
uppfræðslu nemandans, hvernig
með hann er farið en hvert mat
bókmenntagagnrýnanda er.
Hann dæmir eftir persónulegum
smekk og lítur á söguna írá eigin
n? Ætli engin
lífsins forði.
Matth. Jochumsson.
sjónarhóli, en mat okkar kenn-
ara á gildi skáldsögunnar sem
áhrifavalds verður að byggjast á
miklu breiðari skilningi og
opnari, til þess að nemandinn fái
sjálfur að meta og mynda sér
eigin skoðanir, annars værum
við að innræta og þrengja sjón-
deildarhringinn. Ef vel tekst til,
getur skáldsagan, annars vegar
með stíl sínum og málfari, hins
vegar með efnistökum og per-
sónusköpun, orðið nemandanum
að ómetanlegu gagni. Sem dæmi
af eigin reynslu vil ég nefna sögu
Astrid Lindgren um Ronju ræn-
ingjadóttur. Þessi saga er svo
þrungin efni sem örvar til um-
ræðna á öllum sviðum að hún
entist mér og 6—7 ára nemend-
um mínum í tvo mánuði og var
hún þó daglega tekin til umfjöll-
unar. f sögunni er fólgin hríf-
andi samþætting alls þess sem
okkur langar til að ræða við
börn, blandað mjúkum skilningi
á mannlegum breyskleika og
freyðandi kímni. Betra kennslu-
efni í samfélagsfræði er varla
fáaniegt.
Sigurður svarar:
Ég tel að bókmenntakennsla i
skólunum hljóti að miða að því,
að gera nemendurna hand-
gengna íslenzkum bókmennta-
arfi, ljóðalestri og lestri skáld-
sagna. Ekki varðar hvað
minnstu að leiða börn og ungl-
inga inn í heim skáldsögunnar
vegna þess hve vandaðar skáld-
sögur eru menntandi um hið
mannlega. Þær fræða betur en
nokkuð annað um samskipti
manna, átök lífsbaráttunnar og
mannlegra tilfinninga. Þannig
felst að nokkru í skáldsögunni
Herdís Egilsdóttir
góður undirbúningur undir lífs-
reynsluna sjálfa. Nokkuð ber á
því nú á dögum, að ungt fólk al-
ist upp við fábreytta lífsreynslu
og ekki verður því neitað, að um-
fjöllun fjölmiðlanna um mann-
inn verður oft yfirborðsleg. Flest
þekkjum við muninn á því að
lesa góða skáldsögu og að horfa
á kvikmynd, gerða eftir sögunni.
í kvikmyndinni finnst okkur
gjarnan að veigamiklum atrið-
um sé sleppt og við verðum þess
jafnvel vör, að leikstjóri kvik-
myndarinnar varð allt annars
visari en við við lestur sögunnar.
Því býr góð skáldsaga yfir þeirri
dýpt, sem krefst þess að maður
leggi sig sjálfur nokkuð fram við
túlkun hennar og við að skilja
hana. Þannig verður lestur góðr-
ar skáldsögu þroskandi persónu-
leg reynsla. Skáldsagan virðist
Séra Sigurður Sigurðarson
mér vera sú grein bókmennt-
anna, sem nákvæmast lýsir
manneðlinu, vanda mannsins og
möguleikum. Af þessum fullyrð-
ingum mínum má sjá, að ég tel
skáldsöguna mikilvæga fyrir
menntun og þroska einstaklings-
ins og þvi tel ég einnig að hún
hafi mikilvægu hlutverki að
gegna í bókmenntakennslu. í
þeirri kennslu þarf að vinna
markvisst að því að opna heim
skáldsögunnar.
II. spurning: Á hvern hátt væri
ákjósanlegast að kynna og vekja
áhuga nemenda á lestri stórra
skáldverka?
Herdís svarar:
Til þess að geta komið skáld-
sögu með öllu þvf sem hún hefur
upp á að bjóða til svo ungra
barna sem fæst eru þess umkom-
in að lesa sjálf sér til fulls gagns
margslungið efni, verður kenn-
arinn að lesa upp, segja frá og
vitna í skáldsöguna við hvert
tækifæri, og koma af stað um-
ræðum án fordóma. Þó hefur allt
þetta harla lítil áhrif ef kennar-
inn hefur ekki sjálfur glóandi
áhuga og lag á að hrífa börnin
með sér hátt upp og út fyrir
skólastofuveggina.
Sigurður svarar:
Frumskilyrði þess, að fólk lesi
stór skáldverk er að viðkomandi
kunni vel að lesa. í skólanum
þarf að gefa góðan gaum að
lestrinum. Raunar skil ég ekki
til fulls þann mikla sveigjan-
leika skólakerfisins sem gerir
fólki fært að komast jafn langt
og ég veit að margir gera án þess
að kunna vel að lesa. Til þess að
fólk lesi nokkuð að ráði þarf það
að vera hraðlæst og það þarf
einnig að kunna að meðhöndla
bók og nálgast hana á skynsam-
legan hátt.
Til að vekja áhugann á lestri
stórra skáldverka tel ég að fjalla
þurfi um þau og kynna þau í
kennslu og tengja þá viðleitni
notkun bókasafns. Þar er annar
þröskuldurinn i skólakerfi okkar
þar sem allt, allt of lítil áherzla
hefur verið lögð á uppbyggingu
og notkun bókasafna í skólunum.
Eitt atriði vildi ég nefna enn,
sem er nokkur hindrun. Okkur
vantar þýðingar og útgáfur
margra bestu skáldverka. Ekki
geri ég mér í fljótu bragði ljóst
hvernig helzt má úr því bæta.
Vandinn er eflaust fólginn I þvf
hvernig fjármagna skuli þýð-
ingar og útgáfur. í þeim efnum
verður að leita úrræða. Ef þau
ekki finnast hlýtur að koma að
því að við verðum að nálgast
skáldsöguna á fleiri tungumál-
um í skólakerfinu. Ekki virðist
það í fljótu bragði góður kostur,
en ekki megum við einangrast á
þessu sviði fremur en öðrum.
Einangrun er það sem íslenzk
menning þolir verst á hvaða
sviði sem er.
Ráðstefna ungs fólks á vegum
Lútherska heimssambandsins
— eftirGuðrúnu
Kristjánsdóttur
Dagana 12.—20. júlí stendur yf-
ir hér í Budapest ráðstefna á veg-
um Lútherska heimssambandsins.
Ráðstefna ungs fólks frá öllum
heimshlutum og kynþáttum. Þessi
samkoma er nokkurs konar undir-
búningsmót fyrir fulltrúaþing
allra lútherskra kirkna í heimin-
um, sem einnig verður hér í Búda-
pest dagana 22. júlí — 5. ágúst
undir yfirskriftinni: í Kristni —
von fyrir heiminn.
Aðalmarkmið fyrri samkom-
unnar er að færa ungt fólk nær
hvert öðru þannig að það skilji
hagi hvers annars betur og geti
betur komist að sameiginlegri
niðurstöðu um hvað það vill með
framtíðina.
Saman er komið ungt fólk á
aldrinum frá 19 til 33ja ára, um
300 manns i allt.
Yfirskriftin er: I Kristni — fram-
tíð er nú. Ráðstefnan hófst með
guðsþjónustu I stórri lútherskri
kirkju hér í Búdapest og var
margt um manninn. Ungt fólk og
fullorðið úr borginni fjölmennti.
Sumir fengu ekki einu sinni stæði
á göngunum og þurftu þvi að
standa fyrir utan. Þetta var
áhrifamikil guðsþjónusta, þar sem
hún var haldin á ýmsum tungu-
málum.
Föstudagurinn 13. júlí hófst
með ræðu forseta tækniháskólans,
þar sem ráðstefnan er haldin.
Hann taldi þessa ráðstefnu mjög
mikilvæga fyrir háskólann og
Ungverjaland. „Ungt fólk“, sagði
hann, „er að fást við sömu vanda-
mál f háskólum í Ungverjalandi og
Guðrún Kristjánsdóttir
þau sem verða til umræðu á þessu
þingi ungs fólks í lútherska
heimssambandinu."
Biskup ungversku lúthersku ev-
angelísku kirkjunnar, Zoltan
Káldi, heilsaði samkomunni og
sagði þetta vera fyrsta skipti, sem
slíkt æskulýðsþing, auk þess
kirkjulegt, er haldið í Austan-
tjaldslandi. Ennfremur sagði
hann að ungverska kirkjan og rík-
ið opni ekki aðeins landamærin
fyrir okkur heldur einnig hjörtu
og hugi. Hann sagði, að það unga
fólk sem hér væri saman komið
væri fulltrúar framtíðarinnar
fyrir kirkjuna og því ekki að
undra að umræðuefnið sé um frið-
inn, framtíðina í Kristi. „Kirkj-
an“, hélt hann áfram, „er ekki að-
eins fyrir aldrað fólk heldur fólk á
öllum aldri. Kirkjan f Ungverja-
landi hefur undanfarið yngst upp
með mörgum nýjum prestum og
ungu fólki, sem leitar til kirkjunn-
ar. Þannig endurnýjast kirkja
Krists á jörðu.“
Dr. Angelem forseti aðalnefnd-
ar Lútherska heimssambandsins
kvaddi sér hljóðs og sagði m.a.:
„Ungt fólk er fyrir okkur f Lúth-
erska heimssambandinu ekki að-
eins framtfðin heldur djörfung,
hlýleiki og tákn sameiningar. Því
er þessi samkoma mjög mikilvæg
fyrir Lútherska heimssambandið
og kemur til með að marka tíma-
mót í starfi Lútherska heims-
sambandsins, þannig að ungt fólk
komi til með að hafa meiri áhrif á
starfsemi þess. Annað merkilegt
við þetta þing er að þetta er í
fyrsta skipti sem fulltrúar frá
Austur-Evrópu hafa getað tekið
þátt í starfsemi Lútherska heims-
sambandsins að einhverju marki,
en það er því að þakka að þingið er
haldið í Ungverjalandi.
Það sem sameinar þetta ólfka
fólk með mismunandi menningu,
efnahagsaðstæður, stjórnmálað-
stæður og af mismunandi kyn-
þáttum er trúin á Krist sem frels-
ara okkar syndugra manna.“
Að lokum heilsaði formaður
æskulýðshreyfingar ungverska
kommúnistaflokksins þinginu.
Lýsti hann mikilvægu hlutverki
ungs fólks í sósíalistarfki eins og
Ungverjalandi, starfsemi ungs
fólks i landinu, og menntunarskil-
yrðum. Hann kvað það jákvætt
fyrir ungt fólk í Ungverjalandi að
slíkt þing ungs fólks væri haldið
þar í landi.
Umræðuefnin á þinginu verða
þessi:
1. Friður og réttlæti — mann-
réttindi. Hver er aðalorsökin
fyrir því að stríð geisa og
óréttlæti er haft í frammi.
a) Aðskilnaðarstefnan (Apart-
heit) sem synd gegn Guði og
mönnum.
b) Kirkjan sem friðarsmiður.
c) Ungt fólk sem horfist bæði í
augu við kúgun og frelsi,
[2123^3
plotur
Sigurður Sverrisson
fmsir flytjendur
Sumarstuð
Steinar
Nýjasta safnplata Skffunnar
fellur á því að lögin á henni eru
flest til orðin of gömul. Sumar-
stuð frá Steinum, sem kom út á
svipuðum tíma og safnplatan
frábæra, Breska bylgjan, hefur
einfaldlega ekki upp á nægilega
góð lög að bjóða. Hún fellur því á
prófinu af þeim sökum.
Á Sumarstuði eru 14 lög, flest
ný eða mjög nýleg af nálinni.
Snörp skil eru á milli hliðanna,
sú fyrri er svo langtum sterkari.
Þrjú af bestu iögum plötunna er
þar að finna. Að mínu viti eru
þau dæguflugan sívinsæla Wake
Me Up Before You Go Go með
Wham, Heima er best með
Hvernig verður þeirra fram-
tíð?
d) Kirkjan sem farvegur þróunar
til betra lífs fyrir alla.
e) Brauð í stað vopna.
f) Málefni flóttamanna í heimin-
um.
g) Efnahagsleg réttindi/orsakir
hungurs.
2. Hlutverk ungs fólks í kirkju og
samfélagi.
3. Að boða kristna trú við mismun-
andi aðstæður: t.d. i kapital-
iskum löndum, lýðræðislönd-
um Vestur-Evrópu og í
Austur-Evrópu og öðrum
sósíalískum löndum, einnig
mismunandi trúarbrögðum.
4. Samfélag milli karla og kvenna í
samfélaginu og í kirkjunni.
Guðrúa Kristjánsdóttir er hjúkrun-
arfræðingur.
Mezzoforte og loks Love lies lost
með Helen Terry. Það lag er
reyndar á umslaginu sagt vera á
síðari hliðinni en það kemur ekki
heim og saman. Love lies lost og
Loose ends með Emergency hafa
augljóslega farið á flakk i
vinnslunni og vitlaust á hliðum.
Mér skilst reyndar að þetta hafi
verið lagið um leið og það upp-
götvaðist- en engu að siður ljót
mistök. Fjórða lagið í hópi
þeirra bestu er Dancing with the
Tears in my Eyes með Ultravox.
Ultravox-lagið er reyndar
fyrsta Iagið á síðari hliðinni en á
eftir því koma sex lög, sem mér
finnast afskaplega mikil flatn-
eskja og lítt áhugavekjandi.
Einn smellur er þó þarna innan-
um, I feel like Buddy Holly með
Alvin Stardust, en mér þykir lit-
ið til þess koma. Svo eitt gangi
yfir alla og notuð sé stjörnugjaf-
arviðmiðun er Sumarstuð plata
upp á hálfa þriðju stjörnu.
Dauflegt iagaval