Morgunblaðið - 25.07.1984, Blaðsíða 24

24
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 25. JÚLÍ 1984
JMttgtmlilftfeifr
Utgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Aöstoöarritstjóri
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Auglýsingastjóri
hf. Árvakur, Reykjavík.
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Björn Bjarnason.
Þorbjörn Guömundsson,
Björn Jóhannsson,
Árni Jörgensen.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
Ágúst Ingi Jónsson.
Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aöalstræti 6, sími 10100. Auglýsingar: Aö-
alstræti 6, sími 22480. Afgreiösla: Skeifunni 19, sími 83033. Áskrift-
argjald 275 kr. á mánuöi innanlands. i lausasölu 25 kr. eintakiö.
Ábendingar
V er slunar ráðsins
Iað minnsta kosti tvennum
kosningum hefur það verið
kjarninn í ásökunum Alþýðu-
bandalagsins á hendur Sjálf-
stæðisflokknum að það væru
ekki flokksmenn eða samtök
þeirra sem mótuðu sjálfstæð-
isstefnuna heldur valdamenn-
irnir í Verslunarráði íslands,
heiidsalavaldið, forstjóri er-
lenda auðhringsins og tals-
menn auðhyggjunnar. Þessi
áróður sýnir fyrst og fremst
málefnafátækt hjá Alþýðu-
bandalaginu sem er orðið und-
ir forystu Svavars Gestssonar
stefnu- eða réttara sagt
ístöðulaus stjórnmálaflokkur
sem hrekst úr einni firrunni í
aðra.
Með þær hugmyndir sem
höfuðandstæðingar Sjálfstæð-
isflokksins gera sér um áhrif
Verslunarráðsins á störf og
stefnu flokksins að leiðarljósi
er sérstök ástæða til að vekja
máls á ábendingum ráðsins
um næstu skref í efnahags- og
stjórnmálum. Ráðið bendir á
það til að auka trúverðugleika
núverandi tillagna sinna að
ræst hafi spá þess frá því í
fyrra að unnt væri að ná verð-
bólgunni niður á skömmum
tíma. „Næstu skref í efna-
hagsmálum hljóta að beinast
að þeim innri skilyrðum, sem
við búum okkur, og losa þarf
um þær viðjar, sem atvinnulíf-
ið er enn í... Við þurfum enn
að auka frjálsræði og minnka
ríkisafskipti og skapa þannig
skilyrði til batnandi lífs-
kjara," segir í inngangi til-
lagna Verslunarráðsins um
næstu skref í efnahagsmálum.
Hér er óþarft að rekja efni
þessara tillagna, það kemur í
sjálfu sér ekki á óvart þegar
meginstefna ráðsins er höfð í
huga. Morgunblaðið tekur
undir hugmyndirnar um að
ákvörðun vaxta verði gefin
frjáls; viðskipti með gjaldeyri
verði frjáls; aðflutningsgjöld
verði aðeins tvö; sölu ríkisfyr-
irtækja verði haldið áfram; út-
gjöld ríkisins verði skorin
niður og fjárlög ríkisins 1985
verði hallalaus. Hugmyndir
Verslunarráðsins um það
hvernig leysa eigi vanda út-
gerðarinnar og Fiskveiðasjóðs
og um að veiðileyfi verði seld á
íslandsmiðum eru ekki nýjar
af nálinni, þær minna hins
vegar meira á skrifborðs-
lausnir en það sem raunhæft
er og vænlegt til þess árangurs
sem að er stefnt. Þá leggur
ráðið til einföldun á skatta-
kerfinu, sameiningu opinberra
sjóða, einföldun húsnæðis-
lánakerfisins, frjálsa verslun
og frjálsa verðmyndun á land-
búnaðarvörum, frjáls viðskipti
með innflutt, nýtt grænmeti
og lögfestingu á frjálsri verð-
myndun sem aðalreglu í við-
skiptum, sem allt eru atriði er
til framfara horfa. Þá vill ráð-
ið jafn sjálfsagðan hlut og
þann að samið verði við nýja
stórkaupendur á raforku.
Þegar þessi atriði í ályktun
Verslunarráðsins eru íhuguð
hlýtur að vekja furðu að Al-
þýðubandalagið skuli enn hafa
það sem meginstef í árásum
sínum á Sjálfstæðisflokkinn
að stefna hans mótist ef ekki
ráðist af ábendingum Verslun-
arráðsins. Hvað sem líður
ríkisafskipta- og miðstjórn-
arstefnu Alþýðubandalagsins
hafa forystumenn þess látið
svo undanfarið að þeir muni
til dæmis ekki stöðva þróun 1
frjálsræðisátt í bankakerfinu
og kjósi hallalausan ríkisbú-
skap sem Verslunarráðið ræð-
ir mest í nýjustu ábendingum
sínum. Árásir Þjóðviljans og
alþýðubandalagsmanna eiga
líklega helst rætur að rekja til
þess að þeir telja að Verslun-
arráð fslands njóti hvorki
vinsælda né virðingar meðal
alþýðu manna. Færi vel á því
að ráðið snerist gegn þeirri
ímynd með verðugum hætti.
Bensínið
í Botnsskála
Eitt af því sem Verslunar-
ráð íslands gæti beitt sér
fyrir til að sanna vilja sinn til
frjálsra viðskiptahátta væri
að hvetja tií samkeppni milli
olíufélaganna bæði við kaup
og sölu á þeim varningi sem
þau bjóða. Fyrir frumkvæði
Péturs Geirssonar í Botns-
skála í Hvalfirði, sem lækkaði
bensínverð hjá sér á dögunum,
hefur athygli almennings nú
beinst að samtryggingarkerfi
oliufélaganna í innkaupum og
sölu. Skortur á samkeppni hjá
olíufélögunum hefur leitt til
hins sama hjá þeim og bönk-
unum til skamms tíma, að leit-
að er eftir nýjum viðskiptavin-
um með því að reisa ný útibú
en ekki með því að bjóða betri,
hagkvæmari og ódýrari þjón-
ustu. Samkeppnin er að byrja í
bankakerfinu og hún er líka
byrjuð í bensíninu í Botns-
skála.
Meira um milliliði
eftir Þorvald
Búason
Vinnslustöðvar hafa nú marg-
ar birt ársreikninga sína. mikið
ber þar á halla og mikið rætt um
það að undanförnu, að vinnslu-
stöðvar séu þess vanmegnugar að
greiða fullt grundvallarverð fyrir
afurðir. Rétt er þó að taka árs-
reikningana með varúð, eins lík-
legt er, að halli á ársreikningi sé
ekki raunverulegur. I óðaverð-
bólgu eins og þeirri, sem hér hef-
ur geisað undanfarin ár og ekki
síst síðastliðið ár og miðað við
þær aðferðir, sem hér eru notað-
ar við gerð ársreikninga, geta
ársreikningar fyrirtækja hæg-
lega sýnt halla ár eftir ár þótt um
raunverulegan hagnað sé að
ræða.
Þetta má sýna með einföldum
dæmum.
Hagnaður en ekki halli
Hugsum okkur sláturhúsfor-
stjórann B, sem á um áramót allt
kjöt frá síðustu sláturtíð óselt.
Til einföldunar má hugsa sér að
slátrun fari fram á síðustu dög-
um ársins. Gerum ráð fyrir að B
taki 1.000 þúsund króna lán í
banka til að fjármagna sláturtíð-
ina, hann gerir þegar í stað upp
við bændur (800 þúsund) og greiði
fyrir áramót 200 þúsund í slátur-
og heildsölukostnað. Um áramót
eru kjötbirgðir metnar á 970 þús-
und krónur, þ.e. gert er ráð fyrir
að notuð sé heimild um niður-
færslu birgða um 3% (heimilt er
að niðurskrifa birgðir um allt að
10%). Höfuðstóll um áramót er
því neikvæður um 30 þúsund. Það
sem hér hefur verið sagt hefur
eingöngu haft þann tilgang að
skilgreina stærðir, sem við sögu
koma og stöðu fyrirtækisins í
upphafi þess reikningsárs, sem
athugunin beinist að.
Við skulum nú gera ráð fyrir að
B selji allt kjötið þegar í upphafi
næsta árs á 1.055 þúsund krónur
og greiði skuld við banka ásamt
vöxtum um 1.050 þúsund krónum.
B á 5 þúsund krónur í sjóði eftir
þessa sláturtíð, sem jafnframt er
hreinn tekjuafgangur.
Gerum nú ráð fyrir 50% verð-
bólgu yfir almanaksárið, og að B
ráðist í slátrun aftur í árslok.
Greiðslur til bænda ættu þá að
nema 1.200 þúsund krónum mið-
að við sama magn afurða og út-
lagður kostnaður vegna slátrunar
og heildsölu 300 þúsundum. Við
skulum gera ráð fyrir að B taki
1.500 þúsund króna lán í banka til
að mæta þessum kostnaði. Allar
upphæðir hafa hækkað um 50%
vegna verðbólgu. B á nú sama
magn afurða og í ársbyrjun, en
nú er kostnaðarverð þeirra 1.500
þúsund krónur.
Við hin fyrri áramót skrifaði B
birgðirnar niður um 3% frá
kostnaðarverði, geri hann það
einnig hin síðari áramótin yrðu
birgðir metnar á 1.455 þúsund.
Ársreikningur B fyrir þetta
reikningsár sýnir þá 10 þúsund
króna halla; skuldir hafa vaxið
um 500 þúsund, birgðir hækkað
um 485 þúsund og sjóður gildnað
um 5 þúsund.
En B gæti einnig breytt niður-
skrift birgða og fært þær niður
um 4% frá kostnaðarverði, þ.e.
a.s. metið þær á 1.440 þúsund, en
þá reiknast halli 25 þúsund. B
getur greinilega ráðið því innan
vissra marka, hve mikinn halla
fyrirtækið sýnir.
Hefði B ekki átt að greiða
bændum minna en grundvallar-
verð fyrir afurðir? Sé litið á árs-
reikninginn einn, væri freistandi
að svara spurningunni játandi.
En ekki er allt sem sýnist. í upp-
hafi næsta árs á eftir má hugsa
sér að B selji allt kjötið á 1.582,5
þúsund krónur greiði bankanum
skuld ásamt vöxtum, 1.575 þús-
und, og eigi þá 7,5 þúsund eftir í
hreinan tekjuafgang eftir síðari
sláturtíðina. Þetta kæmi að sjálf-
sögðu ekki fram í ársreikningi,
þar sem þessi síðari sala færi
fram eftir áramót og tilheyrði því
öðru reikningsári.
Greining afkomunnar
Ef ársreikningar miðuðust við
tímabilið júlí til júní, hefðu þeir
sýnt hagnað tvö ár í röð, miðað
við þær forsendur, sem hér voru
gefnar. Hvernig má það vera að
raunverulegur hagnaður varð af
báðum sláturtíðum, en ársreikn-
ingur sýnir það alls ekki. Skýr-
ingin er einföld. í ársreikningn-
um eins og honum var lýst er
blandað saman misgildum janú-
Þorvaldur Búason
„Enginn ætti að láta
blekkjast af villandi árs-
rcikningum. Bændur
ættu að athuga sinn gang
gaumgæfilega, áður en
þeir sætta sig við annað
en full skil á grundvallar-
verði fyrir afurðir.“
arkrónum og desemberkrónum.
Tekjur af fyrri sláturtíðinni koma
inn í byrjun árs í fáum en gildum
krónum, en útgjöldin vegna síðari
sláturtíöar falla til í árslok í fleiri
en rýrari krónum, niðurskrift
birgða í árslok verður því í fleiri
krónum en um fyrri áramót.
Til að lagfæra slíkar aflaganir
á ársreikningum vegna verðbólgu
mæla skattalög svo fyrir, að
tekjufæra skuli verðbreytingar
vegna skulda í upphafi árs og
gjaldfæra verðbreytingar vegna
veltufjármuna í upphafi árs.
Slíkar ráðstafanir eru vissulega
til bóta en ekki fullkomnar. Við
skulum nú skoða nokkur dæmi,
sem sýna, að þrátt fyrir verð-
breytingafærslur hefur B nægi-
legt svigrúm til að sýna halla á
reikningum sínum.
1. dæmi: Gerum ráð fyrir að
verðbólga sé jöfn 50% á ári ár
eftir ár og B framleiði sama
magn afurða þessi tvö ár í röð,
Hlutur kirkjunnar í
Friðarhreyfingunni
Bokmenntír
Guömundur Heiöar
Frímannsson
Ethics and Nuclear Arms: British
Churches and the Peace Movement
eftir T.E. Utley og Edward Norman,
Institute for European Defence &
Strategic Studies
Nú í sumar hefur ekki farið
mikið fyrir friðarhreyfingunni,
sem svo hefur verið nefnd og hef-
ur látið mikið í sér heyra á síð-
ustu árum í Evrópu og Ameríku,
og austan megin Atlantshafsins
hefur hún helzt beitt sér gegn
kjarnorkuflaugum Atlantshafs-
bandalagsins, sem komið hefur
verið fyrir 1 nokkrum Evrópu-
löndum nú þegar og í nánustu
framtíð í öðrum.
Eitt einkenni þessarar hreyf-
ingar, sem margir hafa velt fyrir
sér, er þátttaka kirkjunnar. Bæði
mótmælendakirkjur og róm-
versk-kaþólskar hafa tekið þátt í
þeim umræðum og rökræðum,
sem fram hafa farið um stríð og
frið á síðustu árum. íslenzka
kirkjan hefur lagt sitt af mörk-
um.
í þessum bæklingi fjalla T.E.
Utley, sem er aðstoðarritstjóri
Daily Telegraph í London, og
Edward Norman, sem er klerk-
lærður sagnfræðingur og fer
fyrir Peterhouse í Cambridge, um
hlutverk kirkjunnar í Bretlandi í
þessum umræðum.
Utley fjallar um friðarheyf-
ingar innan kirkjunnar og þau
áhrif, sem CND (baráttan fyrir
kjarnorkuafvopnun) kann að
hafa á stjórnmál í Bretlandi.
Hann lítur svo á að ekki sé með
nokkru móti hægt að leiða rök að
því að kristni sé friðarsinnuð trú,
þótt sumir kristnir menn hafi á
öllum tímum tekið þá afstöðu að
neita að taka þátt í átökum á
milli þjóða. Kirkjan hafi hins
vegar aldrei túlkað guðspjöllin
þannig. í friðarhreyfingunni nú á
tímum byggi kristnir menn mál-
flutning sinn fyrst og fremst á
kenningunni um réttlátt stríð,
sem segir í sem fæstum orðum,
að kostnaðurinn við að fara í
stríð megi aldrei verða meiri en
sá árangur, sem hægt sé að ná
með átökunum. Utley telur þessa