Morgunblaðið - 25.07.1984, Síða 25

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 25. JÚLÍ 1984
41
sem skipta máli í athuguninni, og
færi niður birgðir um 3% frá
kostnaðarverði bæði árin. Eins og
áður kom fram myndi ársreikn-
ingur sýna 10 þúsund króna
halla. Verðbreytingastuðullinn
yrði 0,5 og vegna þess að B skuld-
aði 30 þúsund umfram lausafé
ber honum að tekjufæra 15 þús-
und. Skattareglan nægir til lag-
færa aflögunina, sem verðbólgan
olli og þannig leiðréttur sýnir
reikningurinn 5 þúsund króna
tekjuafgang. B hefur að sjálf-
sögðu átt svar við þessu. Með því
að skrifa birgðir niður um 4% við
síðari áramótin yrði hallinn 25
þúsund. Þá nægði verðbreyt-
ingafærslan ekki til þess að leiða
í ljós hagnað, halli yrði 10 þús-
und.
2. dæmi: Hugsum okkur sömu
forsendur og gefnar voru í fyrri
hluta fyrsta dæmis nema að verð-
bólga fari ört vaxandi, hún hafi
aðeins verið 30% milli ára (frá
miðju fyrra ári fram á mitt síð-
ara ár), en sé 50% síðara alman-
aksárið. Verðbreytingastuðull
yrði þá aðeins 0,3 og B bæri þá
einungis að tekjufæra 9 þúsund
og reikningurinn sýndi þá enn
halla, þó aðeins um 1 þúsund
krónur.
3. dæmi: í þriðja lagi skulum
við hugsa okkur að framleiðslu-
aukning hafi orðið hjá B um 20%.
Skuld við síðari áramót yrði þá
1.800 þúsund, birgðir yrðu þá
metnar á 1.746 þúsund miðað við
3% niðurskrift og sjóður 5 þús-
und eins og fyrr, þ.e. höfuðstóll
yrði neikvæður um 49 þúsund,
halli 19 þúsund. Eins og í fyrsta
dæmi yrði tekjufærsla 15 þúsund
og endanlegur reikningur sýndi
því halla upp á 4 þúsund.
4. dæmi: Þriðja dæmið bendir
til þess, að B hlyti að öðru
óbreyttu að sýna hagnað ef fram-
leiðsla drægist saman t.d. um
10%. Það er rétt. En B hefur
svigrúm til að skrifa niður birgð-
ir um 4% hin síðari áramótin,
þótt hann hafi einungis skrifað
þær niður um 3% hin fyrri. Skuld
yrði þá 1.350 þúsund krónur,
birgðir 1.296 þúsund og sjóður 5
þúsund, þ.e. höfuðstóll neikvæður
um 49 þúsund, og halli því 19 þús-
und eða 4 þúsund eftir tekju-
færslu.
Þessi dæmi sýna, hve ófull-
komnir ársreikningar geta verið
sem heimild um afkomu fyrir-
tækis eins og vinnslustöðva, þeg-
ar mikil verðbólga geisar og
frjálslega er farið með mat á
birgðum.
Halli en ekki hagnaður
Dæmið getur hæglega snúist
við. Hugsum okkur bóndann A,
sem aflar heyja að sumri, elur ær
veturlangt og leggur inn afurðir
sínar á öðru hausti. Gerum ráð
fyrir 50% verðbólgu eins og fyrr.
Utgjöld hans verða í fáum en dýr-
um krónum, en tekjur hans koma í
árslok á öðru ári í fleiri en rýrum
krónum eða enn seinna í enn minni
krónum. í einföldu dæmi skulum
við segja að allur kostnaður og
vinnuframlag A hafi fallið til í
janúar, útlagður kostnaður num-
ið 300 þúsund krónum og vinnu-
framlag hans sé þá metið á 300
þúsund. Gerum einnig ráð fyrir
að A fái afurðir greiddar að fullu
í árslok með 800 þúsund krónum.
Fljótt á litið virðist A hafa bún-
ast vel, búreikningur hans sýnir
200 þúsund króna tekjur umfram
reiknuð vinnulaun. En hafa verð-
ur í huga að kaupmáttur 600 þús-
unda í ársbyrjun svarar til kaup-
máttar 900 þúsunda í árslok, svo
A hefur í reynd skaðast á öllu
saman. A hlýtur að hafa átt 300
þúsund krónur í upphafi árs til að
leggja út fyrir kostnaði. Eins og
allir aðrir með rekstur má hann
samkvæmt skattalögum gjald-
færa verðbreytingar á eigin fé,
þ.e. hann má gjaldfæra 150 þús-
und. Jafnvel eftir þessa leiðrétt-
ingu sýna reikningar hans hagn-
að sem nemur 50 þúsund krónum,
þótt A skaðist í reynd.
Tilfærslur fjármuna
Á sl. ári var verðbólga mæld
með lánskjaravísitölu 73%. Árs-
reikningar hafa því brenglast
verulega. Líklegt er að verðbólgu-
draugurinn hafi í enn einu gerv-
inu fært fjármuni frá bændum og
neytendum til vinnslustöðva og
annarra milliliða í landbúnaði.
Enginn ætti að láta blekkjast
af villandi ársreikningum. Bænd-
ur ættu að athuga sinn gang
gaumgæfilega, áður en þeir sætta
sig við annað en full skil á
grundvallarverði fyrir afurðir.
Nánari athugun gæti hæglega
leitt í Ijós þá niðurstöðu, að ekki
væri aðeins ástæða til að krefja
vinnslustöðvar um full skil á
grundvallarverði, heldur væri einn-
ig ástæða til að krefja vinnslustöðv-
ar um endurgreiðslur á þeim fjár-
munum, sem verðbólgan hefur fært
vinnslustöðvum á undanförnum ár-
um og engin ætlaðist til aö rynni til
þeirra, ef ekki er þá búið að sóa
þeim í heimskulegar fjárfestingar.
Þorraldur Búason er eðlisfræding-
ur í Reykjavík.
kenningu ekki sannfærandi og
rekur til þess nokkrar ástæður.
Hann telur að CND muni ekki
hafa nein langvarandi áhrif á
stjórnmál í Bretlandi, enda hafi
það ævinlega verið svo, þegar
þjóðinni hafi verið ógnað, þá hafi
friðarhóparnir klofnað í afstöðu
sinni til þess, hvernig átti að
bregðast við.
Norman fjallar um hlut kirkj-
unnar í friðarumræðunni og
heldur því fram að guðfræði hafi
beðið alvarlegan hnekki á síðustu
árum og megi sjá um það skýr
dæmi í þessari umræðu. Hann er
mótfallinn kenningum um rétt-
látt stríð eins og Utley og telur
þær ekki eiga við lengur, þróunin
hafi gert þær úreltar. Það, sem
hann á við, með að guðfræði hafi
beðið alvarlegan hnekki, er, að
verðmæti hafi í síauknum mæli
orðið veraldleg en síður andleg í
skilningi kirkjunnar. Sérstaklega
hafi mannskilningur kirkjunnar
orðið veraldlegur. Kirkjunnar
menn og aðrir líta svo á að fram-
lag hennar sé fyrst og fremst sið-
ferðilegt en ekki guðfræðilegt.
Hann dregur jafnvel í efa að frið-
arviðleitni kirkjunnar byggist í
kristnum frumreglum, því að
friður kirkjunnar sé innri friður,
shalom, sem vissulega megi
draga af ályktanir um samfélag-
ið, en hann sé fyrst og fremst
persónulegur eiginleiki. Guðfræði
fjalli fyrst og fremst um sam-
band Guðs og manns og rétta trú
á Hann, en ekki um siðferðileg
efni og framlag kirkjunnar hafi
fyrst og fremst verið í guðfræði
en ekki siðfræði. Hinn kristilegi
skilningur sé að maðurinn er ekki
náttúrulega góður heldur synd-
ugur, hann kann skil góðs og ills
og er sífellt að breyta andstætt
vilja Guðs. Þess vegna verða átök
og barátta óhjákvæmilega
hlutskipti mannsins.
Báðar þessar ritgerðir eru
mjög skemmtilegar aflestrar og
það fer enginn I grafgötur með
skoðanir höfundanna. Þótt mað-
ur sé þeim ekki sammála í einu
og öllu, dregur það ekkert úr gildi
ritgerðanna. Fyrir þá, sem hafa
áhuga á öðrum sjónarmiðum en
þeim, sem hæst hefur borið, á
hlutverki kirkjunnar og eðli
mannsins, þá er þessi bæklingur
mjög nytsamlegur.
AF ERLENDUM VETTVANGI
eftir JÓHÖNNU KRISTJÓNSDÓTTUR
enn.
Shamir: útkoma Likud betri en bu-
izt var við.
Þegar þetta er skrifað virðist
Likud muni fá 42 þingsæti —
hafði 46 — og Verkamannaflokk-
urinn 42—45 sæti en hafði 49 í
Knesset á síðasta kjörtímabili.
Þetta þýðir einfaldlega að smá-
flokkarnir þrettán sem komu
mönnum á þingið hafa fengið
hvorki meira né minna en rösk-
lega þrjátíu þingsæti og það þarf
ekki skarpskyggni til að sjá, að
það er nánast óhugsandi að út úr
þessum hrærigraut geti komið sú
sterka stjórn sem ísraelar þurfa
sárlegar nú en nokkru sinni fyrr.
Shamir gæti myndað ríkis-
stjórn sem hefði 64 sæti í Knesset
og aðild að henni ættu tíu flokkar.
Hins vegar myndi stjórnarmynd-
un af þessu tagi taka óratíma, svo
feiknalega mikill ágreiningur er
milli Likud og allra þessara
flokka og svo allra þessara ein-
staklinga innbyrðis. Erfiðastir
yrðu rabbíar í forsvari smáflokk-
anna sem allir deila af mismun-
Niðurstaða kosninganna í ísrael:
Pólitísk ringulreið og
flóknar stjórnarmyndunar-
viðræður framundan
ÞÓ SVO að kosningaúrslitin í ísrael hafi á margan hátt verið enn
óvæntari og flóknari en stjórnmálaskýrendur hugðu, var þó sýnt síðustu
vikurnar fyrir kosningar, að þar gæti komið upp ástand sem yrði erfitt að
greiða úr. Og þó að formleg úrslit verði ekki gerð heyrumkunn fyrr en
viku af ágúst er engum vafa undirorpið, að báðir stóru flokkarnir, Verka-
mannaflokkurinn og Likud, hafa ekki aðstöðu til þess að koma saman
sterkri ríkisstjórn — kannski er of sterkt til orða tekið að sú ríkisstjórn
sem yrði mynduð, hvor sem í forsvari yrði Shamir eða Peres, yrði vart
starfhæf.
egar hugað er að úrslitunum,
sem eru nánar birt á öðrum
stað i blaðinu kemur ýmislegt
óþægilega á óvart. Hin mikla
dreifing atkvæðanna til smá-
flokka, sem flestir eru með trúar-
legar og/eða pólitískar öfgar í
farangrinum, fylgistap Verka-
mannaflokksins á síðustu dögum
kosningabaráttunnar, mun minna
atkvæðamagn fór til Yahad-
flokks Ezers Weizmanns fyrrver-
andi varnarmálaráðherra en
menn höfðu vænzt, og einnig vek-
ur það athygli að tveir flokkar
sem hafa rekið kosningabaráttu
sína með Líbanonmálið á oddin-
um, sem hneisu fyrir ísraela, virð-
ast báðir koma mönnum í Kness-
et. Ýmsir hafa látið í ljós mikil
vonbrigði með að Meir Kahane
rabbí og hans nýi flokkur skyldu
fá mann inn, þ.e. Kahane sjálfa.
Kahane hefur margsinnis verið
handtekinn síðan hann fluttist til
ísrael fyrir tveimur áratugum,
vegna ofstækisfullra yfirlýsinga
og beinna óspekta sem hann hefur
efnt til — í guðs nafni. Hann seg-
ist ekki muna unna sér hvíldar
fyrr en hver einasti maður af
arabísku bergi brotinn sé horfinn
af ísraelsku landi.
Það vakti einnig eftirtekt að
Menachem Begin, fyrrverandi for-
sætisráðherra, rauf ekki einangr-
un sína til að fara á kjörstað, en
fyrir nokkrum dögum mun hann
hafa sent einhverja smáupphæð í
kosningasjóð Likud-bandalagsins
og var ekki beðið boðanna með að
tilkynna það.
Shamir er þrátt fyrir allt
með sterkari stödu en Peres
í brezka vikuritinu Economist á
dögunum segir, að það sem standi
stóru flokkunum tveimur, Verka-
mannaflokknum og Likud, fyrir
þrifum nú sé að hvorugur hafi
leiðtoga sem nær til fólksins á
sama hátt og til dæmis Menach-
Chaim Herzog forseta verður
vandi á höndum að ákveða hvorum
hann á fyrr að fela stjórnarmynd-
un.
em Begin i síðustu tvennum kosn-
ingum. Simon Peres hefur einnig
fengið það orð á sig að hann virð-
ist ekki geta unnið kosningar;
hann leiðir nú Verkamannaflokk-
inn í þriðja sinn í kosningum og
missir enn fylgi. Menn velta fyrir
sér, hvort útkoma Verkamanna-
flokksins hefði ekki orðið bæri-
legri ef Yitzak Navon, fyrrv. for-
seti, hefði tekið fyrsta sætið á
lista flokksins. Stjórnmálaskýr-
endur, að minnsta kosti utan Isra-
els, virðast eindregið á þeirri
skoðun nú, að eftir afleita útreið
Verkamannaflokksins beri Peres
að segja af sér formennsku, en
hann virðist hins vegar sjálfur
ráðinn í að sitja áfram.
Yitzak Shamir forsætisráð-
herra hefur tekizt betur til en
flesta óraði fyrir. Ef tekið er með
i reikninginn að hann tók við
verðbólgubúi, og þar sem hver
hönd er upp á móti annarri má
segja, að hann geti unað við betur
en Simon Peres.
andi mikilli heift. Shamir myndi
að líkindum ekki veitast auðvelt
að fá stuðning Ezers Weizmans,
enda hefur varnarmálaráð-
herrann fyrrv. sagt, að flokki sín-
um hafi mistekizt og að full-
trúarnir tveir muni ekki taka sæti
í ríkisstjórn.
Hvaða kosti hefur
svo Peres
Peres gæti fræðilega séð einnig
myndað ríkisstjórn þar sem hann
yrði á sama hátt og Shamir að
afla sér fylgis smáflokka, sem
margir hafa mjög ólík stefnumið
Verkamannaflokknum. Trúlega
myndi hann geta fengið Shinui-
-þingmennina þrjá til fylgis við
sig, tvo trúarlega stjórnmála-
flokka og líkast til OMETZ-flokk
Yigal Hurvitz. Hugsanlegt væri
einnig að Weizman endurskoðaði
hug sinn og dragist á að fara I
ríkisstjórn með Verkamanna-
flokknum. Peres myndi einnig
leita eftir hlutleysi frá kommún-
istum og Framsóknar- og friðar-
flokki Avnerys, en varla yrði það
vinsælt né heldur til frambúðar.
Stjórnarmyndunarvið-
ræöur eru hafnar
Eins og áður segir verða for-
mleg úrslit ekki tilkynnt fyrr en
eftir tíu daga eða svo. Þrátt fyrir
það hafa þeir báðir Shamir og
Peres hafið viðræður við forsvars-
menn smáflokkanna og báðir hafa
glaðbeittir lýst því yfir, að þeir
líti ekki á niðurstöðuna sem ósig-
ur og báðir sögðust þeir í morgun
geta myndað stjórn. Blöð i tsrael
drógu í efa að málið leystist í bráð
og sum skrifuðu í ritstjórnar-
greinum að það væri ekki annað
úrræði en efna sem fyrst til nýrra
kosninga og reyna þá að fá skýr-
ari úrslit.
Stjórnmálaforingjarnir láta
allt slikt tal sem vind um eyru
þjóta að sinni. Þessar niðurstöður
sýna kannski á átakanlegan hátt
en nánast óumdeildanlegan,
hvaða ástand er i ísrael um þess-
ar mundir og þvi er nú verr og
miður að það er ekkert sem bendir
til að úr þvi greiðist alveg á næst-
unni.
(Heimildir Economist,
Jerusalem Post, AP.)