Morgunblaðið - 25.07.1984, Blaðsíða 54

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 25. JÚLÍ1984
54
Veröld sem var:
REYKJAVÍK
— eftir dr. Benjamín
H.J. Eiríksson
Það er þetta með hann Albert.
Á einhverju veikleikans augna-
bliki hraut nýlega úr penna mín-
um loforð um það, að fara nokkr-
um orðum um „þróun fleiri mála
frá því Aibert kom í borgarstjórn-
ina“. Þetta er býsna stórt loforð,
einkum fyrir mann, sem veit
næsta lítið um það sem gerist í
borgarstjórninni, á borgarstjórn-
arfundum, eða á bak við tjöldin
þar. Á undanförnum árum hafa
áreiðanlega farið þar fram samn-
ingar, sem ekki hafa átt að auglýs-
ast borgurunum. Hjá þeim eru
nýlegar lóðasölur smámál, enda
ástæðulaust að vera með pukur í
því sambandi, svo eðlileg og sjálf-
sögð sem salan sjálf er. Uppruni
peninganna, sem fara til að greiða
þær, er svo annað og ákaflega at-
hyglisvert mál.
En það er stundum hægt að sjá
hvað borgarstjórnin gerir. Og
stundum má sjá fréttir í blöðun-
um eða orðræður, sem skýra nokk-
uð gang mála. Með því að greina
frá því sem ég sé, og með því að
leggja saman tvo og tvo (ég er úr
stærðfræðideild) tel ég mig geta
uppfyllt loforð mitt, þó ekki verði
í þeim mæli sem ég hefði kosið. En
molar eru líka brauð. Ég ætla
fyrst að lýsa lítillega þeirri
Reykjavík, sem einu sinni var, og
mér er stöðugt fersk í minni.
Vegurinn frá Hafnarfirði lá yfir
bert Skólavörðuholtið, framhjá
Skólavörðunni. Yfir járnbrautina
þurfti að fara nálægt Miklatorgi,
sem þá var ekki til, en eimreiðin
J.K.-verslunin Ingrid var opnuð í
Hafnarstræti 9 í Reykjavík fyrr í
þessum mánuði. Verslunin sérhæfir
sig í prjónagarni og fataefni ásamt
tilheyrandi smávörum.
f Allar vörur í Ingrid eru frá
V-Þýskalandi og í fréttatilkynn-
ingu frá versluninni segir m.a. að
hráefnið sé að mestu leyti nátt-
úruefni svo sem ull, silki, mohair
og viskose sem unnið er úr trjávið.
Verslunin býður upp á ráðgjaf-
arþjónustu, þar sem viðskiptavin-
ir geta leitað ráða í tengslum við
prjóna- og saumaskap og verður
ráðgjafi í versluninni daglega frá
kl. 16—18. Hildur Jónsdóttir sér
um ráðgjöfina, en hún hefur með-
flautaði aðvörun sína á leið niður
á hafnargarðinn, sem var í bygg-
ingu. Öskuhaugarnir voru ekki
enn komnir þarna. Þeir voru langt
í burtu: við suðurenda Tjarnarinn-
ar, þar sem nú er Hljómskálagarð-
urinn. Mig grunaði að súkkulaði-
vagnarnir væru líka losaðir þarna,
en það kann að hafa verið rangt
ályktað. Nokkurn reyk eða móðu
lagði stundum upp að svæðinu.
Seinna tók holtið handan Skóla-
vörðunnar við þessu hlutverki, og
vegurinn yfir holtið þá tekinn af
og fluttur þangað sem nú er
Snorrabraut. Þetta var svæðið frá
Eiríksgötu í átt til Sundhallarinn-
ar, þar sem nú eru heilbrigðishall-
ir eins og Heilsuverndarstöðin og
Domus Medica, skátahús, elli-
heimili og íbúðarhverfi, þar voru
áður rjúkandi sorphaugar.
Götur og gangstéttir voru yfir-
leitt óflóraðar, það bezt ég man,
nema Austurstræti. Svo seint sem
1938 stýrði ég sænskum kennslu-
konum framhjá stórum forarpoll-
um við Alþingishúsið og Dóm-
kirkjuna. Hreyfði vind, fengu
menn moldrykið í vitin og sand-
storminn I andlitið. Umhverfi
Reykjavíkur var gróðurlaus holt
og melar. Þó man ég eftir að hafa
séð berjalyng á Skólavörðuholti,
en engin ber. Æðandi hundahópar
veltu um börnum og gamalmenn-
um. Reykjavík var trjálaus bær,
en hér og þar sáust nokkrir ribs-
berjarunnar. í elzta kirkjugarðin-
um voru samt tvö tré bakvið nokk-
uð háa girðingu. Ég man ekki eftir
að hafa séð þau fyrr en girðingin
var tekin burt. Önnur tvö voru á
bakvið Hressingarskálann. Sum-
staðar voru grænir blettir við hús,
al annars stundað h innyrðanám í
Kennaraskólanum og í norskum
háskóla. Auk þess hefur hún um
20 ára reynslu sem hanndavinnu-
kennari.
Eigendur versiunarinnar >»« fa
undanfarið rekið ,TK-j'stverslun
með garn.og þjóni’ðu >a.. úg þeim
sem sakir veikinr i sinna, starfs
eða annars, áttu þesS ekki kost að
fara í verslanir. Talsmenn versl-
unarinnar sögðu að þessi þjónusta
hefði notið vinsælda hér, sérstak-
lega meðal fólks á sjúkrahúsum og
úti á landi. Póstverslunin verður
starfrækt áfram og fá viðskipta-
vinir hennar sendar garnprufur
heim tvisvar sinnum á ári.
og víða blóm í gluggum. Mikil
girðing úr járni var um Austur-
völl, og stóðu upp úr henni langir
oddhvassir teinar stórhættulegir.
En svo fór þróunin að segja til
sín fyrir alvöru. Bæjarstjórnin tók
upp á því að kalla sig borgar-
stjórn, og menn fóru að venjast
því að þeir hefðu borgarstjóra.
Sogið var loksins virkjað. Kola-
kaupmennirnir urðu að láta í
minni pokann eftir áratuga andóf.
í seinni styrjöldinni fóru svo hita-
veituframkvæmdirnar af stað.
Smám saman hurfu askan og
miðstöðvarkatlarnir úr húsunum.
Ég er bjartsýnn á það, að innlend
orka verði tekin í bíla og aðrar
vélar, þótt í augnablikinu sé
ástandið hneykslanlegt. Mér skilst
að á þessu ári hafi framlagið til
rafmagnsbílsins verið lækkað úr
800.000 í 400.000 kr. Fyrir efnahag
og sjálfstæði þá er þetta stórmál.
Það er um að ræða miljarðaverð-
mæti. En það mun koma að því að
olíufurstarnir verði að láta í
minni pokann fyrir Gísla prófess-
or, og þeim sem sjá þessi mál eins
og hann. Orkan er hér og ódýr, og
sagt auðleysanlegt vandamál að
finna út í hvaða mynd eigi að nota
hana.
Hin ríka borg, sem átti allt
landið sitt, hætti loks þeim barna-
skap að gefa lóðirnar. Af bygg-
ingarhæfu landi er aldrei nóg til
að gefa. Á lóðirnar var sett lágt
verð og kallað gatnagerðargjald.
Götur og gangstéttir fengust flór-
aðar.
Ýmsar sjálfsagðar ákvarðanir
voru teknar. Miðaldirnar, með
vegleysur, moldargólf, sauð-
skinnsskó, sóðaskap og örbirgð,
voru að baki. Hundahald var
bannað og það að sjálfsögðu virt,
þangað til farið var að veita er-
lendum sendiráðsmönnum undan-
þágu, og til sögunnar komu land-
ar, sem virtust hafa forframast
erlendis í þeirri list að fara í
kringum lögin. í suðlægari lönd-
um er þetta sumstaðar eins konar
þjóðaríþrótt. Bensínstöðvarnar
skyldu fjarlægðar úr miðbænum.
En sú framkvæmd hefir tekið
langan tíma. Olíufurstarnir stóðu
í veginum. Með tímanum hurfu
þær samt úr Grófinni og fæti Arn-
arhóls. Laugavegur skyldi breikk-
aður, þótt sú samþykkt kunni að
hafa komið tiltölulega seint.
Skólavörðustígur skyldi opnaður
að neðan og breikkaður þar, svo
sem sjá má enn á vestari húsaröð-
inni. Skólavörðuholtið yrði aðeins
tekið undir veglegar byggingar.
Erfiðast var að fá göturnar
breikkaðar. Á íslandi var farar-
tæki á hjólum svo mikil nýjung, að
mönnum gekk illa að átta sig á þvi
hvers þurfti með. Þess má minn-
ast að hinar miklu breiðgötur í
Np’v York eru gerðar fyrir hest-
vagna. Ég álít að það sé ekki hest-
vagninum að kenna, að Laugaveg-
urinn er svona ótrúlega mjór,
heldur grónum hugsunarhætti
aftan úr öldum, hugsunarhætti
manna, sem ekki þekktu annan
veg en kúagötuna, í hæsta lagi brú
í mýri.
Fyrir þrjátíu árum var ástand
gatnamála þannig, að ef fram færi
sem þá horfði, þá yrði Reykjavík
fljótlega borg, sem hvorki yrði
Dr. Benjamín Eiríksson
„Nú hefur þad gerst.
Borgarstjórnin hefur
opinberlega samþykkt
leyfi til hundahalds,
með 11:5 atkvæðum.
Þar með hafa lögbrjót-
arnir haft sitt fram, að
minnsta kosti í bili, og
munu fá sína umbun
samkvæmt því.“
hægt að komast inn i, né út úr
henni aftur. Þetta stafaði af ört
vaxandi bílaeign og bílanotkun.
Ég fór ekki dult með þessa skoðun
mína, sem að sjálfsögðu fól í sér
gagnrýni á ráðandi stefnu í skipu-
lagsmálum. Um þetta leyti átti ég
símtal við mann, sem ég hefi aldr-
ei séð, en sagður yfirmaður á
skipulagsskrifstofu. Ég minnti á
að bíllinn skapaði þörf fyrir breið-
ar götur. Ég taldi vist að götur í
því hverfi sem við ræddum yrðu
breikkaðar í framtíðinni. Samtalið
var stirt. Því lauk með því að hr.
Richter sagði við mig i simann:
Þessar götur verða mjókkaðar.
Þrátt fyrir þetta gerðist það
nokkru síðar, að Miklabraut var
skyndilega breikkuð til mikilla
muna. Einhver valdamikill maður
hafði tekið í taumana. Það voru
komin ný viðhorf.
Þegar haldið var upp á þúsund
ára afmæli komu Ingólfs, þá var
bær hans orðinn að hreinni,
bjartri og fallegri borg. Kolsvarti
mökkurinn, sem lá marga vetrar-
daga yfir borginni, var með öllu
horfinn og rykið, hundaskíturinn
og forarpollarnir af götunum. Og
það allra furðulegasta fyrir þá
sem hafa augu til að sjá og minni
til að njóta umskiptanna: þessi
eyðimörk var orðin að grænum
skógi. Sá sem þessa dagana horfir
yfir Reykjavík sér samfelldan
skóg, lítið rofinn nema af húsþök-
unum og Tjörninni. Þetta —
ásamt nýju höllunum um alla borg
— er ótrúlegt ævintýri. Á Alþing-
ishátíðinni 1930 var einhver hjá-
róma rödd að reyna að blanda sér
í hinn almenna fögnuð, með skóg-
ræktarboðskap. Þetta fór svolítið í
taugarnar á mönnum sem vissu að
á þessu landi yxi ekki skógur.
Þarna var á ferð einhver stúdent
við nám í skógrækt í Danmörku,
nánar tiltekið Hákon Bjarnason.
Hinn eldlegi áhugi Hákonar, hið
góða skap hans og þolinmæði,
hafa breytt hugsunarhætti fólks
og ásýnd íslands, og þar með
Reykjavíkur, til betri vegar.
Og svo er ótalið það mikilvæg-
asta. Fyrir áratug var þessi borg
svo til alveg laus við þá spillingu
sem einkennir flestar stórborgir.
En það var nú þá. Siðan hefir
gerzt ýmislegt óskemmtilegt. Um
það allt get ég því miður fátt eitt
sagt, þar sem fæst af því mikil-
Hallgrímur Jónsson, eigandi hinnar nýju verslunar, ásamt konu sinni,
Ingrid.
Ný hannyrðaverslun
Viðskiptavinir athugiö
Breytt símanúmer okkar er 611991 og 611933
Wrigley’s umboðið
ÓLAFUR GUÐNASON HF. HEILDVERSLUN, AUSTURSTRÖND 3.
vægasta er á yfirborðinu, þótt
stundum örli þar á því. En það
sem ég sé, það gefur tilefni til
nokkurra athugasemda, sem ég
mun koma að áður en lýkur.
Miðjumáli
Nú hefir það gerzt. Borgar-
stjórnin hefir opinberlega sam-
þykkt leyfi til hundahalds, með
11:5 atkvæðum. Þar með hafa
lögbrjótarnir haft sitt fram, að
minnsta kosti í bili, og munu fá
sína umbun samkvæmt því. Þeir
menn, sem ekki hafa getað haldið
uppi hundabanni, þeir ætla nú að
halda uppi hundaleyfi!! Borgar-
fulltrúarnir virðast halda að borg-
ararnir séu fífl. En það er of
snemmt að skrifa eftirmála.
Borgarfulltrúarnir gerðu í
reynd gott betur. Þeir samþykktu
í sömu andránni hundahaldsbann,
með 21 samhljóða atkvæði. Mér
hefir því skjátlazt. Þeir álíta ekki
að við séum fífl, heldur að við sé-
um algjör fífl, fávitar. Nei, nei,
segja þeir. Við erum bara svona
miklir geuarar! Við getum það sem
lögreglan getur ekki: tekið hund-
ana. Borgarfulltrúarnir eru semsé
allir komnir í Matthildi. Þeir sem
ekki eru í henni hljóta hinsvegar
að álykta, að fyrsta skrefið í mál-
inu ætti að vera það, að gefa lög-
reglunni með lögum eða dómi vald
til þess að taka hundana hvar sem
til þeirra næst, einnig á heimilum
afbrotafólksins.
Hinn 6.7. birti Mbl. efni Egils-
staðasamþykktar borgarstjórnar-
innar. Lesningin er enginn viku-
skammtur handa lesendum blaðs-
ins, heldur lesning sem taka má
fram og njóta allt árið. Offorsið
gegn hundaeigendunum er svo
grimmilegt að „borgarstjórn getur
afturkallað leyfið ef brotið er gegn
þessum reglum". Og hvað svo? Svo
situr allt við það sama, allt sem
skiptir máli. Borgarstjórnin fær
náttúrlega langt nef frá ólöghlýð-
num hundaeigendum hér eftir eins
og hingað til, því að hundarnir eru
nákvæmlega jafn óhultir eftir sem
áður. Lömunarveikin, sem smám
saman hefir heltekið vilja og mátt
borgarstjórnarinnar, er með öllu
ólæknuð, sennilega ólæknandi
meðan Alberts nýtur við. Það gild-
ir því að njóta daganna, meðan
þeir eru góðir, finnst þessum
mönnum, sem sumir munu vera
varamenn, og slá öllu upp í grín,
eins og samþykktin ber með sér.
Það er mín skoðun, að þessu
máli sé alls ekki lokið, en að því
ljúki samt löngu innan þessara
fjögurra ára, sem borgarstjórnin
er að fíflast með. Ég álít að eftir
sé að segja síðasta orðið í málinu.
Það orð verði sagt. Á þeim degi
muni fegurðarskyn bo’ garfulltrú-
anna skýrast til muna. Á þeim
degi munu þeir sjá. að þessi borg
Davíðs er fögu- borg. Og þeir
munu sjá, að Mosfellssveitin er
fögur sveit, hæ<" ir hennar og 1 á s-
ar, og sömuleiðis Reykjaness .ag-
inn með fjöll og hamra.
í sæld
Einu sinr v ar borg Davíðs, sem
ekki h.nfð’ þrkkt sinn vitj i íar-
tima fún var þurrkuð af landa-
bvéTnu R st'rnar fengu nýtt
i.afn: Al ia Capitolina. En í dag
geta borg .rfulltrúarnir í Reykja-
vík , agt: Ckkert slíkt bíður borgar
okka- Davíðs. Það hefir okkur tek-
izt að sanna með 21 samhljóða at-
kvæði. Við höfum leyft það sem
var bannað, og bannað það sem við
sjálfir höfum leyft Við höfum því
öll fundið örugga borg. 0, Mat-
hilde! Einu sinni réð nafn þitt
miklu ríki á Italíu. IIú hefir það
öðlazt ríki hér. 0, Reykjavík! 0,
Matthildur! Veröld sem var?
í góðu
Upp á síðkastið hefir mér vaxið
skilningur á því, hvers vegna Al-
bert elskar tíkina svona heitt.
Þetta hefir samt ekki vakið mér
neina umtalsverða samúð með af-
stöðu hans í hundamálinu, eða
hegðun.
Dr. Benjamín Eiríksson er hag-
frredingur, hann rar um írabil
ráðunaulur ríkisstjórna um efna-
hagsmál og hankastjóri Fram-
kvæmdabanka íslands.