Morgunblaðið - 26.07.1984, Qupperneq 26

Morgunblaðið - 26.07.1984, Qupperneq 26
26 MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 26. JÚLÍ 1984 Skip Sambandsins munu ferma til íslands á næstunni sem hér segir: HULL/GOOLE: Dísarfell 26/7 Dísarfell 6/8 Dísarfell 20/8 Dísarfell 3/9 ROTTERDAM: Dísarfell 9/8 Dísarfell 21/8 Dísarfell 5/9 ANTWERPEN: Dísarfell 10/8 Dísarfell 22/8 Dísarfell 6/9 HAMBORG: Dísarfell 27/7 Dísarfell 8/8 Disarfell 24/8 Dísarfell 7/9 HELSINKI/TURKU: Hvassafell 27/7 Hvassafell 20/8 LARVIK: Jan 30/7 Jan 13/8 Jan 27/8 Jan 10/9 GAUTABORG: Jan 31/7 Jan 14/8 Jan 28/8 Jan 11/9 KAUPMANNAHÖFN: Jan ............ 1/8 Jan ........... 15/8 Jan ........... 29/8 Jan ........... 12/9 SVENDBORG: Jan ............ 2/8 Jan ........... 16/8 Jan ........... 30/8 Jan ........... 13/9 ÁRHUS: Jan ............ 3/8 Jan ........... 17/8 Jan ........... 31/8 Jan ........... 14/9 LENINGRAD: Hvassafell .... 28/7 FALKENBERG: Arnarfell ..... 10/8 GLOUCESTER MASS.: Jökulfell ...... 1/8 Skaftafell .... 22/8 HALIFAX, KANADA: Jökulfell ...... 2/8 Skaftafell .... 23/8 SKIPADEILD SAMBANDSINS Sambandshúsinu Pósth. 180 121 Reykjavík Sími 28200 Telex 2101 s fttorgitffiMitMfe Frá ÞjóAhátíð í Vestmannaeyjum Hve oft hefur Þjóðhátíð Vestmannaeyja verið haldin? — eftirGuðjón Ármann Eyjólfsson Um sögulegar villur segir Árni Magnússon handritasafnari árið 1725: „Svo gengur það til í heimin- um, að sumir hjálpa erroribus (þ.e. vitleysum) á gang og aðrir leitast síð- an við að útryðja aftur þeim sömu erroribus. Hafa svo hvorir tveggja nokkuð að iðja.“ Mér virðist, að ein slík söguleg vitleysa sé nú komin á gang um hve oft þjóðhátíð Vestmannaeyja hefur verið haldin. Ég sá þetta fyrst í frétt um næstu þjóðhátíð í Morgunblaðinu 6. júli sl., þar sem segir í fyrirsögn: „110. þjóðhátíð Vestmannaeyinga verður haldin um næstu verslunarmannahelgi Þetta er síðan endurtekið í DV hinn 11. júlí, þar sem þrítekið er i smágrein: „eyjamenn halda nú þjóðhátíð í 110. skipti." Þetta var svo endurtekið i ágætum skemmtiþætti og kynningu um þá góðu þjóðhátíð i rás 2 í útvarpinu sl. sunnudag. Villan flýgur sem sé hratt um landið. Ég hélt satt að segja, að allir Vestmannaeyingar vissu betur, en svo bregðast krosstré sem önnur tré, segir þar. En hafa skal það sem sannara reynist segir hið fornkveðna og þess vegna þessar línur. Mér telst svo til, að þjóðhátíð Vestmannaeyja árið 1984 verði 84. i röð þjóðhátíða frá því hún fyrst var haldin árið 1874 í Herjólfsdal. Skal þetta nú rökstutt nokkru nánar, en aðalheimildir fyrir þessu eru: 1. Saga Vestmannaeyja 1. bindi eftir Sigfús M. Johnsen, útg. ísafoldarprentsmiðja 1946, þar sem segir: „Þjóðhátið sina héldu Vest- mannaeyingar i Herjólfsdal þjóð- hátíðarárið 1874, en í Dalnum höfðu aðalútiskemmtanir verið haldnar lengi. Var mikið um dýrð- ir i Dalnum 1874. Var meðal ann- ars haft þar sameiginlegt borð- hald, og hlaðið upp borð, er enn sér móta fyrir, af torfi og grjóti. Það er nú orðið föst venja frá þvi um aldamótin síðustu að haida á hverju árí þjóðhátíð Vestmanna- eyja í Herjólfsdal, þar sem talið er, að bær fyrsta landnámsmanns- ins í eyjunum hafi staðið. Þjóðhá- tíðin var lengi haldin eftir miðjan ágúst og í fyrstu laugardaginn i 16. viku sumars eða viku fyrir Skerdag, er fýlaferðir byrjuðu, og milli heyanna og fýlaferða. Þessu hefur verið breytt nú.“ (Letur- breyting er min G.Á.E.) 2. Jóhann Gunnar Ólafsson, bæj- arfógeti ritaði margt og mikið um þjóðhátiðina i greinaflokki, sem birtist í Þjóðhátíðarblaði Vest- mannaeyja árin 1956—1961, og nefndist „Þjóðhátíðin frá fornu fari“. Þar rekur Jóhann Gunnar, að í tíð Péturs Bryde, eiganda Tangaverslunar, upp úr miðri 19. öld fari fyrst sögur af þvi, að Eyjaskeggjar færu í Herjólfsdal til að skemmta sér, en hann bauð árlega samstarfsmönnum sinum i dalinn og „sparaði ekki til veit- inganna". í verslunarbókum Tang- ans frá 1859 má lesa, að Daltúrinn fyrir Bryde og kompaní kostaði 46 ríkisdali. Var það veruleg upphæð, þegar árslaun verslunarstjórans voru 250 ríkisdalir. Um þjóðhátfð Vestmannaeyja skrifar Jóhann Gunnar: „Hina fyrstu stórhátíð, þjóðhátíðina árið 1874, héldu Vestmannaeyingar há- tíðlega í Herjólfsdal." í almanaki Þjóðvinafélagsins er sagt frá þjóð- hátið Vestmannaeyja með þessum orðum: „2. ágúst 1874. Þjóðhátíð í Herjólfsdal." Allítarleg frétt er um þessa fyrstu þjóðhátíð i Þjóðólfi 31. ág- úst 1874 og segir þar: „Hátíöin fór fram með góörí glaðværð og með bestu reglu og urðu fáir Olvaðir.“ Jóhann Gunnar segir i sömu grein: „í samtíma blöðum eða alm- anaki Þjóðvinafélagsins er síðan ekki getið um þjóðhátíðarhald í Herjólfsdal fyrr en árið 1901.“ (Let- urbreyting G.Á.E.) I blaðinu ísa- fold, 9. október 1901, er frétt um þjóðhátíðina, sem haldin var 17. ágúst í ágætu veðri. 3. Eyjólfur Gíslason frá Bessa- stöðum ritaði minningar frá þjóð- hátíðinni 1901 og fleiri þjóðhátið- um í Þjóöhátiðarblaðið 1980. Hann segir þar m.a.: „Þegar ég var að alast upp í Eyjum, heyrði ég fullorðið fólk oft minnast á og segja frá þjóðhátíðinni 1874. Föð- ur minum, Gisla Eyjólfssyni frá Kirkjubæ, sem þá var 7 ára gam- all, var hún mjög minnisstæð, en aldrei heyrði ég þá talað um aðrar þjóðhátíðir, sem haldnar hefðu verið fyrír aldamót í Herjólfsdal. (Let- urbreyting G.Á.E.) Sérstaklega var föður minum minnisstætt borðhaldið í Herj- ólfsdal...“ Þannig eru margar og öruggar heimildir fyrir þvi, að eina þjóðhá- tíðin, sem haldin er fyrir 1901, er fyrsta þjóðhátíðin, sem haldin var 2. ágúst 1874, þegar minnst var eitt þúsund ára byggðar i landinu. Frá 1901 og til ársins 1914 var þjóð- hátíð Vestmannaeyja haldin á hverju ári og eru heimildir um það i landsmálablöðum og dagbókum Austurbúðar, auk þess sem elstu menn muna enn þær þjóðhátfðir. Árið 1913 stóð kvenfélagið Likn „Mér telst svo til, að þjóðhátíð Vestmanna- eyja árið 1984 verði 84. í röð þjóðhátíða frá því hún fyrst var haldin árið 1874 í Herjólfsdal.“ og Fótboltafélagið, sem siðar var nefnt Knattspyrnufélag Vest- mannaeyja (KV), fyrir þjóðhátið- inni, en knattspyrna var fyrst leikin í Vestmannaeyjum árið 1903. Kvenfélagið Líkn var stofn- að 1909 og starfar enn i dag af jafnmiklum krafti og þá — 75 ára afmælis minnst á þessu ári í Vest- mannaeyjum. Sumarið 1914, en fyrri heims- styrjöldin hófst þá um sumarið í júlí, féll þjóðhátíð Vestmannaeyja niður. Síðan hefur þjóðhátíðin verið haldin á hverju ári og mun vafa- laust og vonandi verða svo áfram. Eins og segir í einu Þjóðhátíð- arkvæði eftir Loft Guðmundsson: „þá verður aftur þjóðhátið þrátt fyrir böl og alheimsstrið, jú, þú ert mættur Jón í Hlíð, jafnan hýr og sætur.“ öllum heimildum ber saman um, að þjóðhátíðin féll niður árið 1914v 4. Árni Árnason frá Grund skrifar í Þjóðhátíðarblaðið 1962: „Þjóð- hátíð höldum við enn og árlega siðan 1901, að árinu 1914 undan- skildu. Þá féll hún niður." íþróttafélagið Þór sem var stofnaö 1913 sá í fyrsta sinn um þjóðhátíðina 1915 eða ’16. Árni frá Grund segir í fyrrnefndri grein, að Þór hafi séð um þjóðhátiðina 1915. „Eftir því sem ég bezt veit, tók Iþróttafélagið „Þór“ að sér, þá í fyrsta skipti, að halda þjóðhátið- ina.“ Og minnir, að hreinn ágóði af þjóðhátíðinni hafi orðið kr. 232 — „sem þótti offjár og ekki mátti hafa hátt um“. Árni var Þórari og virkur íþróttamaður á yngri árum. Jóhann Gunnar heldur þvi fram, að Líkn hafi séð um þjóðhátíðina 1915 og Þór fyrst árið 1916. Ekki skiptir það máli. J.G.Ó. segir, að fátt sé kunnugt frá þjóðhátið árin 1915—1921, en á þessum árum var þjóðhátíðin haldin eftir miðjan ágúst. íþróttafélagið Týr var stofnað árið 1921 og sáu íþrótta- félögin um þjóðhátíðina 1922, en keppendur í frjálsum íþróttum voru frá fjórum félögum: Knatt- spyrnufélagi Vestmannaeyja, Þór, Tý og Framsókn. Nokkru siðar var tekin upp sú venja, sem sfðan hef- ur haldist, að iþróttafélögin tvö i Eyjum, Þór og Týr, hafa séð um þjóðhátíðarhaldið sitt hvort árið. Eru tekjur af þjóðhátíð ein aðal- tekjuvon félaganna og standa und- ir rekstri þeirra og öllum kostnaði fram til næstu þjóðhátiðar. í þessum hugleiðingum um þá merkilegu hátíð, sem þjóðhátíð Vestmannaeyja er, finnst mér rétt að víkja nokkuð að þeirri þjóð- sögu, sem gengið hefur um upphaf og tilefni þjóðhátíðarhaldsins i Herjólfsdal árið 1874, en þar sem oft áður hefur hver haft upp eftir öðrum. Sagan er á þá leið, að Vest- mannaeyingar hafi efnt til þjóð- hátíðar í Herjólfsdal, til að minn- ast þúsund ára íslandsbyggðar, vegna þess að þeir hafi ekki kom- ist til lands og þaðan til Þingvalla út af brimi við Landeyjasand. Haraldur Guðnason skjalavörður ritaði skemmtilega og fróðlega grein í Þjóðhátíðarblaðið 1979, þar sem hann hrekur þessa staðhæf- ingu og bendir réttilega á að hún stenst ekki. Haraldur greinir þar frá, að kjörnir fulltrúar Vest- mannaeyinga, þeir Árni Einars- son á Vilborgarstöðum og Þor- steinn Jónsson í Nýjabæ, hafi haldið á þjóðhátíðina á Þingvöll- um eins og ráðgert hafi verið, en hátíðin á Þingvöllum hófst 5. ágúst eða þrem dögum síðar en Vest- mannaeyingar héldu sína þjóðhátíð í Herjólfsdal, 2. ágúst. Þessi fyrsta þjóðhátíð í Herjólfsdal var því langt frá því að vera haldin út úr einhverjum vandræðum eða af til- viljun vegna brims við sandana, þetta var vandlega undirbúin há- tíð. Fluttar voru ræður, tjöld reist og Dalurinn skreyttur og tókst sérstaklega vel eins og áður er að vikið. Hátíðina sóttu nær allir Eyjabuar, eða um 400 manns, en á íbúaskrá í Vestmannaeyjum voru þá 544. Þessi athugasemd og hugleiðing um þjóðhátíð Vestmannaeyja er orðin lengri en ætlað var, en ekki er neinn vafi á því, að þjóðhátíð Vestmannaeyja verður nú haldin i 84. skipti en ekki í 110. sinn eins og greint hefur verið frá í fjölmiðl- um. Tala þjóðhátiða fylgir því öld- inni og er það reyndar skemmtileg tilviljun, þó að rekja megi upphaf- ið til fyrri aldar, ársins 1874, þeg- ar „þjóðminningarhátíðir" voru haldnar um allt ísland. Þegar haldið verður upp á aldamótaárið 2000 verður þvi um leið hægt að halda upp á 100. þjóðhátiðina i Herjólfsdal. í sjálfu sér skiptir þetta ekki höfuðmáli. — Þjóðhátíð Vest- mannaeyja mun vera ein elsta héraðshátíð landsmanna, en er þó alltaf jafn fersk, þannig að líkast er því, sem verið sé að halda hana í fyrsta skipti i hvert sinn sem komið er í Herjólfsdal á þjóðhátíð. Allir bornir og barnfæddir Vestmannaeyingar, sem hafa átt sín æskuár í Vestmannaeyjum, minnast þjóðhátíðarinnar sem einnar af stórhátíðum ársins. Ef gott er veður er Herjólfsdalur ein- stakt hátíðarsvæði og hefur það sem vonlegt er verið lofað bæði f ræðu og riti. Þar haldast i hendur fornar og nýjar hefðir og áreiðan- lega er ekki ofmælt, að þar er haldin ein sérstæðasta útihátið ís- lendinga, þegar vel tekst til með veður. „Undurfagra ævintýr ágústnóttin hljóð" orti Árni úr Eyjum (Árni Guð- mundsson frá Háeyri) um þjóð- hátíðina og á hverju ári er ævin- týrið endurtekið. Með þessum lín- um sendi ég gömlum vinum i Eyj- um kveðjur og óska öllum Vest- mannaeyingum og öðrum hátíð- argestum gleðilegrar þjóðhátiðar. Guðjón Ármann Eyjólfsaon er skólastjóri Stýrimannaskólans í Reykjavík. Viðskiptavinir athugið Breytt símanúmer okkar er 611991 og 611933 Wrigley’s umboðið ÓLAFUR GUÐNASON HF. HEILDVERSLUN, AUSTURSTRÖND 3.
Qupperneq 1
Qupperneq 2
Qupperneq 3
Qupperneq 4
Qupperneq 5
Qupperneq 6
Qupperneq 7
Qupperneq 8
Qupperneq 9
Qupperneq 10
Qupperneq 11
Qupperneq 12
Qupperneq 13
Qupperneq 14
Qupperneq 15
Qupperneq 16
Qupperneq 17
Qupperneq 18
Qupperneq 19
Qupperneq 20
Qupperneq 21
Qupperneq 22
Qupperneq 23
Qupperneq 24
Qupperneq 25
Qupperneq 26
Qupperneq 27
Qupperneq 28
Qupperneq 29
Qupperneq 30
Qupperneq 31
Qupperneq 32
Qupperneq 33
Qupperneq 34
Qupperneq 35
Qupperneq 36
Qupperneq 37
Qupperneq 38
Qupperneq 39
Qupperneq 40
Qupperneq 41
Qupperneq 42
Qupperneq 43
Qupperneq 44
Qupperneq 45
Qupperneq 46
Qupperneq 47
Qupperneq 48
Qupperneq 49
Qupperneq 50
Qupperneq 51
Qupperneq 52
Qupperneq 53
Qupperneq 54
Qupperneq 55
Qupperneq 56
Qupperneq 57
Qupperneq 58
Qupperneq 59
Qupperneq 60
Qupperneq 61
Qupperneq 62
Qupperneq 63
Qupperneq 64

x

Morgunblaðið

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.