Alþýðublaðið - 06.11.1931, Blaðsíða 2

I &LPÝBUBLAÐIÐ
Hvað er
ii.
Vélsmiðurinii getur ekki gert
við vél, nema hann viti hva'ð úr
lagi sé, og læknir getur ekki
hjálpa'ð sjúkling, nemia hann sé
búinn að ganga úr skugga um
hvað sé að honumi.
Til pess að geta greitt úr fram-
leiðslu' og fjárhags-erfiðleikum
þeim, sem þjóðin á nú við að
stríða, er því nauðsynliegt, að við
vitum nákyæmLega hvað að er.
Víð nálgumst ekkert þá tíma að
við getum ráðið bót á þesisu með
því að hrista höfuðið og blöskr-
ast yfir heimskreppunni, einkum
af því hún er ekki nema að litlu
leyti orsökin til vandræða vorra,
því þau eiga aðallega rót sína að
rekja til sérstakrar íslenzkrar
kreppu, og ástandid mundi vera
hér lítid befra nú pó engin heims-
kr.eppa vœri. Vil ég biðjia menn
að festa þessi síðustu orð vel í
minni, og eins það, ad ef ékki
stœdi ijfir nú liin stadbundna ís-
lenzka kneppa, mundum víð
verðia tiltölulega líttð varir við
heimskreppuna.
1 fyrsta kafla þessarar greinar
var sýnt fram á það, að krepp-
urnar (heimskreppan) koma af
því að neyzlia (eðia eyðsla) vex
ekki jafnhratt framförunum, sem
verða á framieiðsluaðferðunium,
þ. e. aðallega að kaup verka-
manna stígur ekki nógu hratt,
miöað við framfarirnar, sem
verða, og veldur hér mestu um,
að framfarirnar verða ekki s;am-
tímis í allri framleiðslu. En í
þeirn iðngreinum, sem engar eöa
litlar framfarir v-erða í, eru ekki
skilyrði fyrir hen.di til kauphækk-
unar, en það dregur úr kaup-
hcekkun við hin iðnfyrirtækin, þar
sem skilyrðin eru, svo kaupgetan
vex lítið og eftir stuttan tíma eru
orðnar stórar óseldar vörubitigð-
ir hjá fyrirtækjum þessum.
Næst kemur stöðvun fyrirtækj-
anna; þúsundir manna verða at-
vinnulausar, og varan, sem þessi
fyrirtæki búa til, lækkar mikið
í verði. Með auknu atvimnuleysi
minkar verzlun hjá kaupmönn-
um, einnig á þeim vörum, sem
ekki var búið til of mikið af,
og brátt verður einnig of mikið
til af þeim varningi miðað við
það, sem hægt er að selja. En
kaupmenn kaupa nú minna hjá
heildsölum, heildsaliar minnia hjá
verksmiðjum, því hér tekur Ein-
björn í Tvíbjörn, Tvibjöm í Þrí-
bjöm o. s. frv. Og nú er komin
af stað verðlækkunaralda. En
þegar verið er að lækka vilí eng-
inn kaupa, því menn búast við,
að verðið læfcki enn meir, og
þá er tap að vera búinn að því.
En þar sem mörgurn af þeim, sem
eiga vörubirgðirnar, liggur á að
selja til þess að geta greitt skuld-
ir, sem fcomnar eru í gjalddaga,
eru vörurnar boðniar sífelt ódýr-
ar, en þar sem enginn vill Ikaupa,
komast þær brátt niður fyrir
framleiöslukostna'ð og sífelt bæt-
ist við hóp þeirra verksmiðja, er
verða að takmarka framleiðsluna
eða hætta alveg.
Það, sem sagt er hér að fram-
(an, er í stórum dráttum, hvernig
kreppan. hagar sér í því landi,
sem hún hefst í. En þegar hún
er byrjuðíeinu iðnaðarlandiberst
hún með mflúenzu-hraða til ann-
ara iðnlanda, enda kemur í Jijós,
þegar kreppurnar eru grandskoð-
aðar, að þær auk þess að v.era
fjárhagsleg meinsemd, eru and-
leg og bráðsmitandi sýking, og
hún svo mögnuð, að þegar
íkreppa hefsit í einu landinu, getur
í nágrannalandmu, þar sem fram-
leiðsla og notkun raunverUlega
stenzt á, verið svo komið eftir
nokkra mánuði, að stór hluti
verkalýðsins sé orðinn atvinnu-
laus. En þetta skeður á þami
hátt, að sú vara, sem lækkar í
landinu, sem kreppan hefst í,
verður til þess að lækka sams
íkonar vöru í öðrum löndum. Hér
fcemur aftur fyrirbrig'ðið, að menn
eru hræddir við að kaupa vöru,
sem er að falla, vörur safnast
því fyrir og . verksmiðjur eru
stöðvaðar.
En af þessu má sjá, að krieppan
snertir ekki beinlínis nema ipn-
aaarlöndin. Önnur lö.nd, t. d. is-
land, snertir hún að eins óbeint,
þ. e. á þann hátt, að almenn
kaupgeta minkar, en það skaðax
okkur tiltölulega lítið, eins og
sjá má af því, að þrátt fyrir
hið bágborna ástand, sem. er nú
í Englandi, selst nýr fiskur sæmi-
liegu verði þar, og er fiskur af
dr. Addison, sem var ráðherra í
fráfarandi ráðuneyti, talinn ein
verðvissastia vörutegundin þar I
landi, enda meyzla á nýjum físki
þar mjög að fara i vöxt og mem-
ur hún þó ekki enn þá nema á
að gizka 1/16 hluta á móts við
kjötneyzlu almennimgs í Englaindi.
Af því, sem hér á undan er
sagt, má sjá, að hræðslan við
verðlækkunina veldur meiru um
útbreiðslu kreppunnar land úr
landi, heldur en hin raunveruliega
lækkun kaupgetummar. Þar af
leiðir, að kreppan kemur aðallega
niður á þeim löndum, sem hafa
sams koniar framleiðslu og landið
(eða löndin), sem kreppan hefst
í. Þar af leiðir, að beimskreppan
kemur tiltölulega lítið við okkur
Islendinga, af því við erum lekki
iðnaðiarþjóð. Má í þvi siambandi
benda á, að kreppan var i fyrra
ikomin í algleyming erlendis, en
hér urðum við tiltölúiega lítilla
erfiðleika varir, en þeir erfiðleik-
ar, er voru, áttu ekki rót sína
að rekja til meinma heimsviðburða,
heldur til þess eins, að byrjað var
að draga saman í lofti á okkar
eigin íslenzka viðskiftahimni, þ. e.
sú blika, er boðaði þú formyrkv-
un, sem nú er á honunt og stafar
nær eingöngu af staðbundinni ís-
lenzkri kreppu. Þessi síðusrtu orð
veröa sízt of oft undirstrikuð,
því jafnframt og að í þeim felst
ásökun,-felst í þeim fyrirheit um
að við getum hér að miklu Ieyti
sjálfir við ráðið, en séum ekki
eins og tappi, er viljalaust berst
íuim í hafróti hins mikla alheims-
aúðvalds, eins og segja má um
smærri iðnaðarlöndin, er standa
.varnarlaus gegn heimskreppunni.
1 En áður en við ranmsökum nán-
ar íslenzku kreppima, þá skulum
við virða nokkuð fyrir okkur
hmdbúnaðarkreppuna, s.em eins
og iðnaðarkreppan einnig er
.heimskreppa, en er búin að
standa langtum lengur en hún, og
mun enn standa löngu eftir áð
núverandi iðnaðarkreppa er hjá
liðin. (Frh.)
Ólafur Friðriksson.
Atvimmbótani^ilið
á bæjarstjórnarrfundi,
Á bæjarstjórniarfundiniu'mi í gær
urðu allmiiklar umræður um at-
vinnubótamálið. Víttu Alþýðim
flokksfulltrúarnir að maklegieik-
um hinn mxkla drátt, sem orðinn
er á því að koma hér á atvimnur
bótavmnu, — hve íhaldsmenn,
sem ráða því, hvað gert er I bæj-
arstjórninni, bafa dregið málið á
langinn. íhaldsmenn reyndu aft-
ur á móti að afsaka sig og keudu
um peninga-s'korti og fíéirú.
Stefán Jóh. Stefánsson lagði þá
til, að lögð verði á aukaniður-
jiöfnun útsvara og því fé varið
til atvinnubótavinnu í.bænum. —
Þá sýndu íhaldsimenn enn, hve
ant þeim er um að hraða atvinnu-
bótunum. I stiað þess að sam-
þykkja þá tillögu þegar í sitað
vísuðu þeir henni með öllum sín-
um 8 atkvæðum tii fjárhagsnefnd-
ar og 2. umræðu, og Aðalbjörg
Sigxxrðardóttir lagði þeim til 9.
atkvæðið. Var þannig frestað til
næsta fundar að taka ákvörðun
um málið með 9 atkv. gegn 5
atkv. Alþýðuflokksfulltrúanna.
Það kom í ljós á fundinum,
að borgarstjóri var enn ekki for-
inn ao sœkja um oivinnubótafé
úr ríkissjóði. Nú var að tillögu
fjárhagsnefndar samþykt að fela
honum að sækja um 150 þús. kr.
af atvinnubótafé ríkisins.
Frá því fékst aftur á móti ekki
gengið, hvernig bærinn útvegi
það fé, er honuni her að leggja
á nxóti tillagi ríkisins.
Á fundinum var lagt fram bréf
með ýmsum kröfum frá fundi
ariinnu'ausra nxanna, er kommún-
istar höfðu boðað til. V.ar því vís-
að til fjárhagsnefnd.ar. Jafnframt
flutti Héðinn Valdimarsson, — er
var á fundinum sem varafull-
trúi —, svo hljóðandi tillögu:
„Bæjarstjórnin felur fjárhags-
nefnd að leggjia fyrir næsta bæj-
afstjórnarfund tiHögur viðvíkj-
andi atvinnuleysisstyrkjum,, niður-
fellingu útsvara og ófceypis gasi,
koksi og rafmagni til handa at-
vinnuleysingjum þeim, er ekki
komast að atvinniubótavinnu.“
íhald. menn Isomu sér undan þvl
að greiða atkvæði um tillöguna.
Lagði Jakob Möller til, að henni
væri vísað til fjárhagsnefndar,
Samþyktu íhaldsmenn það tmleð
8 atkv. gegn atkvæ'ðum jafnaðar-
mannanna 5.
Samþykt var tillaga frá Ste-
fáni Jóh. Stefánssyni (breyting-
artillaga við tillögu vatnsnefnd-
ar) um, að bæjarstjórnin kysj
þriggja manna nefnd til að gera
endanlegar ákvarðanir um hvaða
verk skuli unnin í atvinnubóta-
vinnu. íhaldið vildi að eins veita
nefndinni tillöguréft um það mál
(þannig kom tiILagan fram í
vatnsniefndinni), svo að ekkert
yrði endanlegt þar um fyrri en
eftir annan bæjiarstjórnarfund, og
þ,ar með væri þá heldur ekki
hægt að fullnægja þeim skilyrð-T
um fyrri en eftir hálfan mán'uö
enn, sein sett eru Fyrir því, að
ríkið veiti atvinnubótastyrk, að
atvinnubótaverkm séu tiitekin
' ' ' ' ' ,A ' • ' ' / N
þegar sótt er um styritínn. En
nú voru Jakob og Einar Arnórs-
son ekki viðstaddir, V,ar tillaga
Stefáns þá saimþykt með 7 at-
kvæðum, gegn íhaldsiatkvæðunum
6. Á sama hátt fór kosning á
rnönnum í nefndina, að listi Al-
þýðuflokksins fékk 7 atkvæði og‘
ikom að tveimur, Ágústi Jósefs-
syni og Kjartani Ólafssyni, eit
listi íhaldsins fékk 6 atkvæði og
kom einum að, Magga Magnúsá.
Þá greip Knútur horgarstjóri til
þess dð úrskurðu kosninguna 6-
gilda, af því að Maggi Magnús
sé varafulltrúi, en ekki aðaifull-
írúi í bæjarstjóminni. Stefán Jó-
hann mótmælti þeim úrskurðí
sem röngum og óheimilum, sér-
staklega að því er snertir kosn-
ingu Ágústs og Kjartans, og:
fcrafðist þess, að stjórnarráðið'
staðfesti kosninguna, en felli úr-
skurð borgarstjóra úr gildi. Þar
með fer það mál til úrskurðár
stjórnarráðsins.
Nánar á morgun!
Fundinn sátu Sigurjón Á. Ólafs-
son og Héðinn Valdimarsson, i
stað Sigurðar Jónassonar, sem fór
iutan í gær með „Lyru“, og Óliafs
Friðrikssonar, siem var veikur.
„Boib“ ob „Skjaldbreið‘‘.
Björn Björnsson bakari sótti til
bæjarstjómarinnar xxm leyfí til
gistihússhalds, — til að tafca við
„Borg“ þá 6 mánuði, sem Jó-
hannes Jósefsson hefir verið
sviftur veitingaleyfinu. Friðgeir'
Sigurðsson, Ásvaiilagötu 27, sótti
söxnuleiðis um leýfi til gistihúss-
hálds, til að geta tekið við
„Skjaldbreið". Viar Friðgeiri veitt
leyfið með samhljóða atkva/öum,
en Birni með 6 atkv. gegn 4’atkv.
A1 þýðuflokksmanna.
Nánar á morgun!