Morgunblaðið - 26.07.1984, Blaðsíða 48

Morgunblaðið - 26.07.1984, Blaðsíða 48
48 MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 26. JÚLÍ 1984 Flokkspólítísk virkj- un skólanna í V estur-Þýzkalandi Það, sem hér fer á eftir, er þýðing á kafla úr riti eftir prófessor Wolfgang Brezinka, Oppdragelse og kulturrevolution, Luther Forlag, Osló 1977. Heiti ritsins á frummálinu er: Erziehung und Kulturrevolu- tion. Die Pádagogik der Nauen Linken, Ernst Reinhart Verlag, Miinch- en 1974. Höfundur er fæddur 1928 og er prófessor í uppeldisfræðum við Háskólann í Konstanz í Vestur-Þýzkalandi. Kennaramenntunin gerð pólitísk Vinstriróttæklingamir líta svo á, að aukin sjálfsstjórnarréttindi einstakra skóla og námsskrár í anda frelsunar-uppeldisfræðinnar séu mikilvægustu forsendur þess, að nýjar gerðir „sósíalískra kenn- ara“ eignist réttarfarslega nokkuð öruggan starfsvettvang innan skólans. Beck talar hispurslaust um „starfsskilyrði", sem gjöri kennurum kleift „í samvinnu við alla, sem eru með í menntunar- ferlinu, að veita mótspyrnu þeim kröfum, sem gerðar eru til stofn- ana, sem hafa áhrifavald eins og ríkis, iðnaðar, flokka, kirkna og félaga". Til þess að menntunar- geirinn geti orðið pólitískur starfsvettvangur, „krefjast menn af kennaranum, að hann aðskilji sig hlutverki sínu „að vera fulltrúi tryggingarvaldsins". Kennarar eiga að gjöra sér ljóst, að þeir sjálfir tilheyri stéttinni, sem þeir ríkja yfir. Þeir eiga að koma á fót andspyrnustöðum." Samkvæmt Gamm er það hlutverk þeirra að koma á „sósíalískri meðvitund". Þeir eiga að taka að sér hlutverk „pólitískra uppeldisfræðinga". Þeir eiga ekki að róa heldur æsa upp. Þeir eiga ekki að „afsaka kringumstæðurnar", heldur eiga þeir að brennimerkja „mannúðar- leysi þeirra". Kennarar, sem leit- ast við að fylgja þessari viðmiðun, eru kallaðir „gagnrýnir og sósíal- ískir kennarar". Vinstri-frjáls- lyndir kennarar, sem eru aðeins gagnrýnir, eru oft kallaðir „um- bótasinnaðir". „Sósíalískir kenn- arar eru aftur á móti „róttækir": Þeir hafa andkapítalískt starfs- viðhorf." Til þess að gjöra kennarana „gagnrýna og sósíalíska" hefur nýja róttæknin frá upphafi leitazt markvisst að ná áhrifum í kenn- aramenntuninni. I Hessen, Berlín og Bremen hafa þeir árum saman ákveðið innihaidið í uppeldis- greinum. Þeir hafa einnig komizt í lykilstöður við fjölda háskóla og kennaraháskóla í öðrum ríkjum Sambandslýðveldisins. Vinstri- róttæka uppeldisfræðin er reynd- ar í ríkum mæli verk háskóla- kennara og aðstoðarmanna þeirra, sem vinna að kennaramenntun. Ekki nokkur grein önnur innan háskólanna í Sambandslýðveldinu Þýzkalandi hefur með tilliti til innihalds og starfsliðs orðið eins háð vinstri-róttækninni. Það er ekki á nokkrum öðrum vettvangi kennd jafnósvífið í nafni vísinda sósíölsk hugmyndafræði og rekinn pólitískur áróður. Þetta tengist meðal annars því, hve lítt þróuð uppeldisfræðin er, og að þau búa við sérstaka aðferðafræðilega erf- iðleika. Greinin er kaffærð í hag- nýtum áhugamálum og pólitískum viðfangsefnum og nær ekki því að afmarka efnislega viðfangsefni sitt og þróa vísindalega starfs- kerfi sitt. Þær bókmenntir, sem hér hefur verið vitnað til, sýna vel, í hve ríkum mæli greinin hefur litazt af hugmyndafræði og póli- tík. Vinstri-róttæklingarnir efla þessa tilhneigingu fyrst og fremst með svonefndu þemanámi. Með því er átt við þá skipan námsins, að ekki er fylgt kerfisbundinni bygg- ingu vísindagreinarinnar eða fagsins, heldur vandamálum, sem eru „samfélagslega raunhæf" og sem menn reyna að vinna úr „þverfaglega og með margvísleg- um aðferðum". í kennaramennt- uninni er um að ræða stöðuga „gagnrýna umhugsun" um vanda- mál í framtíðarstarfi í „samfé- lagslegu samhengi" og í „pólitísk- um umbótatilgangi", með öðrum orðum „samfélagsgagnrýna við- miðun í starfi". í þessari áætlun, sem er óljóst orðuð, bæði viljandi og af kænsku, má meðhöndla flest þannig, að það verði liður í að breyta pólitískri meðvitund þátttakenda. Þema- nám, sem getur tekið heilt mis- seri, getur t.d. verið, hvernig menn kenni færni til þess „að koma á andkapítalískri fræðsluskipan", sem „stúdentar og kennarar þarfnast í skólabaráttunni". Auð- vitað er gert ráð fyrir að „gagn- rýnin viðhorf kennaramenntunar- innar" leiði til þess, að kennarinn hljóti að lenda í andstöðu við raunverulegar aðstæður samfé- lagsins og gefi honum fljótlega til- efni til þess „að þróa mótaðgerðir í rannsóknarstarfi sínu“. Gagnvart hættunni á því, að „gagnrýnir" og „sósíalískir" kenn- arar einangrist í borgaralegum „kennarahópi" er notuð „hernað- aráætlun sameiginlegrar ísmeyg- ingar". Þetta þýðir, að innan stofnananna, þar sem kennararnir eru menntaðir, eru myndaðir sam- starfshópar, sem eru ráðnir til starfa í skólanum sem heild til þess að fá þannig í byrjun sál- fræðilegar og pólitískar forsendur til þess að koma á áætlun sinni. Vinstri-róttæklingarnir reyna að mennta kennara, sem með skírskotun til ruglaðrar hugsjónar af framtíðarsamfélaginu verða andspyrnumenn ríkjandi samfé- lags og verða þátttakendur í því að hindra aðlögun að þessu samfé- lagi. „Þar sem ... byltingar verða aldrei án þess að meðvitundar- breyting eigi sér stað, og þar sem meðvitundarbreyting í merking- unni upplýsing og frelsun frá öll- um bindingum verður aðeins vak- in af tiltölulega óháðum fagmönn- um í uppeldisfræði, verður eilíf hringrás aðlögunarinnar milli samfélags og uppeldis sprengd sundur, þegar kennararnir hafa í glímu sinni náð fram til vitundar um, að þeir eru fulltrúar upplýs- ingarinnar." Af textum sem þessum verður ljóst, hvernig hjólin í hernaðar- áætlunarheildinni grípa hvert inn í annað. Þykjustuvísindamennsk- an i kennaramenntuninni tryggir i menntunarmiðstöðvum stórt svigrúm til miðlunar námsefnis, sem hefur „kerfissigrandi" gildi. Hún þjónar ennfremur þvf, að gefa kennaraefnum geislabaug „uppeldissérfræðinga". Þar með eignast uppeldisstarf þeirra til- tölulega gott skjól gagnvart eftir- liti þeirra, sem standa fyrir utan, og almenning brestur kjark til að gagnrýna þá. Um leið og menn skilgreina á nýjan hátt orðið vís- indi sem „gagnrýna kenningu”, mynda menn skjól, þar sem menn í stað gildislausrar uppeldisfræði kenna hugmyndafræðilega og pólitíska uppeldisfræði ýmist af vinstri-frjálslyndum eða sósíalísk- um toga. Námsefnið Sálin gefur því meir og auðveldar eftir undan álagi fyrstu sannfæringarinnar, þeim mun minna sem hún ræður yfir eigin innihaldi og innra mótvægi. Þess vegna verða börn ... einkar auðveldlega blekkt. Michel de Montaigne Þeir, sem vilja ná tilteknu upp- eldislegu markmiði, verða að velja úr miklu magni námsefnis það, sem er til þess fallið, að nemand- inn nálgist í vinnunni við það þær hugsjónir, sem eru dregnar upp fyrir honum. Hins vegar leitast menn við að halda frá nemendum því menningarefni, sem þeir gera ráð fyrir, að hindri, að settu marki verði náð. Það er ekki aðeins í námsskrám, að menn velji úr miklu magni af ólíkum möguleik- um, heldur gerist það einnig í barnabókum, æskulýðstímaritum, tómstundaefni o.fl. Menn geta með því að athuga það, sem hefur verið valið, hvað er mikilvægt fyrir þeim, sem völdu. Með þessum hætti má athuga námsskrárnar og út frá því, sem tekið er með, og því, sem er sleppt, dregið ályktan- ir um þau markmið, sem fylgt er í fræðslunni. Námsskrár, sem miða að „frelsun frá allri bindingu“ I Sambandslýðveldinu Þýzka- landi eru þegar til námsskrár, sem eru samdar eftir grundvallar- hugmyndum „frelsunaruppeldis- fræðinnar". Hér skulu fyrst taldar rammaleiðbeiningar fyrir þýzku og samfélagsfræði á öðru stigi I í grunnskóla handa menntamála- ráðherranum í Hessen, ennfremur rammanámsskrá fyrir samræmda skólann ásamt leiðbeiningum fyrir pólitíska fræðslu í Nordhein Westfalen. Almennt tjá þær markmiðið, að nemendurnir verði framandi fyrir þeirri félagslegu og menningarlegu skipan, sem ríkir í Sambandslýðveldinu. Þeir eru leiddir til þess að skoða samfélag- ið einhliða út frá sjónarmiðinu: valdahagsmunir og átök. Nemend- um er ekki kennd viðurkenning á réttmætu tilkalli til áhrifavalds, heldur er áhrifavald gjört tor- tryggilegt. „Lýðræðislega skipan- in“ er ekki skoðuð út frá réttmæti hennar og hæfni til virkni, heldur næstum eingöngu út frá sjónar- miðinu: tortryggið eftirlit og meint neikvæð fyrirbæri í þessari skipan. í stað þekkingar á stað- reyndum og ólíkum möguleikum við mat þeirra er hampað „óljósri, neikvætt-gagnrýnni fyrirfram- afstöðu til samfélagsins og jafn- óljósri jákvæðri fyrirframafstöðu til breytinga“. Grundvallandi við val á náms- efni í anda vinstri róttækni er, að skorið er á tengslin við menning- ararfinn og að almennt vantraust er vakið á erfðum mælikvörðum. Með því að leiða nemendur til al- gjörrar hugmyndafræðilegrar gagnrýni stefna menn varla að öðru marki en að gjöra þá rótlausa bæði hugmyndafræðilega og sið- ferðilega. Afnátn sögukennslunnar Eitt mikilvægasta tækið til þess að hindra vitneskju um liðinn tíma og til þess að þrengja meðvit- undina til rangmyndar af samfé- lagi, sem sé ríkt af átökum og „breytingarþurfi", er afnám sögu- kennslunnar. Námsgreinin saga hefur ásamt landafræði og félags- fræði orðið námsgreinin „samfé- lagsfræði". Þetta þýðir í fram- kvæmd, að sagan er sett í þjón- ustu svonefndrar „pólitískrar menntunar". Ákvarðandi viðhorf við náms- efnisval er „samtímaviðmiðun", sem hefur síðmarxfskt stéttar- baráttulíkan að mælikvarða. Sög- una á fyrst og fremst að framsetja sem söguna um átökin milli þjóð- félagsstétta og áhugamannahópa. „Meginmarkmið fræðslunnar" sjá menn í því að „gjöra breytinguna aðgengilega fyrir reynsluna" og láta menn læra að þekkja „skil- yrðin fyrir breytingu”. Sagan er ekki kennd framar í samhengi og ekki heldur tengd vísindalegum aðferðum, heldur verður hún að ruslakörfu fyrir huglægt valin dæmi og skýringamyndir, sem „þjóna eingöngu sem sannanir fyrir fyrirframgefnar tilgátur (breytileika), en aldrei til leiðrétt- ingar“. Pólitísk fræðsla Hvernig lítur þessi „pólitíska fræðsla" út, sem hefur komið í staðinn fyrir sögukennsluna? Hún á ekki aðeins að miðla vitneskju, sem menn geta náð áttum útfrá, heldur fyrst og fremst færni til að taka þátt í pólitísku lífi og samfé- lagi. Námsskrárnar eru samdar þannig, að þær leiði nemendurna til einhliða stuðnings við óljósar hugmyndir draumkennds sósíal- isma. „Hagstæðasta" sjálfs- og meðákvörðun er samkvæmt leið- beiningunum í Hessen tengd „af- Egilsstaðir. Fjölritun sf. fagnar árs starfsafmæli Egilntððum, 20. júlí. FYRIR réttu ári tók til starfa hér á Egilsstöðum fyrirtækið Fjölritun sf. í tilefni ársaf- mælisins buðu eigendur, hjónin Guðlaug Ólafsdóttir og Einar Rafn Haraldsson, og Asgeir Valdimarsson helstu viðskiptamönnum sín- um og fréttamönnum til fagnaðar, þar sem starfsemi fyrirtækisins var jafnframt kynnt. Einar Rafn Haraldsson bauð gesti velkomna og rakti aðdrag- anda að stofnun fyrirtækisins. Fyrirtækið tók til starfa fyrir réttu ári, eins og áður sagði, í kjallara að Selási 13. Starfsem- in er þar enn til húsa, en svo hefur henni vaxið ásmegin á þessu fyrsta starfsári að for- ráðamenn óttast að húsrýmið verði brátt of lítið og muni því í bráð takmarka frekari vöxt og viðgang fyrirtækisins. Fjölritun sf. er nú vel búið tækjum til offsetfjölritunar og nemur fjárfesting í tækjum um 1 milljón króna að sögn eigenda. Hjá Fjölritun sf. starfa þrír menn. — Ólafur Morgunblaðiö/ólafur. Eigendur Fjölritunar sf., hjónin Einar Rafn Haraldsson og Guðlaug Ólafsdóttir, og Ásgeir Valdimarsson.
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.