Morgunblaðið - 31.07.1984, Blaðsíða 4

4
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIDJUDAGUR 31. JÚLÍ1984
Aðgerðir ríkisstjórnarinnar í efnahagsmálum:
Dregið úr þenslu og
stuðlað að lausn á
vanda sjáyarútyegsins
Morgunblaðid/Árni Sæberg.
Frá blaðamannafundi ríkLsstjórnarinnar í gær, þegar kynntar voru aðgerðir hennar í efnahagsmálum. Á myndinni eru
frá vinstri Magnús Torfi Ólafsson, blaóafulltrúi ríkisstjórnarinnar, Þorsteinn Geirsson, ráðuneytisstjóri í sjávarút-
vegsráðuneytinu, Jón Helgason, landbúnaöarráðherra. Halldór Ásgrímsson, sjávarútvegsráðherra og settur forsætis-
ráðherra, Þorsteinn Pálsson, formaður Sjálfstæðisflokksins, Matthías Á. Mathiesen, viðskiptaráðherra, og Jón
Sigurðsson, forstöðumaður Þjóðhagsstofnunar.
Hér fer á eftir í heild fréttatil-
kvnníng ríkisstjórnarinnar um að-
gerðir í efnahagsmálum, sem gefin
var út í gær:
Framvinda efnahagsmála á
fyrri hluta þessa árs sýnir, að
efnahagsstefna ríkisstjórnarinnar
hefur þegar skilað miklum
árangri. — í fyrsta lagi hefur
verðbólga hjaðnað geysimikið.
Þegar ríkisstjórnin tók við störf-
um í fyrravor, var árshraði verð-
bólgunnar 130% en er nú innan
við 15% og fer lækkandi. í öðru
lagi hefur tekist að tryggja fulla
atvinnu. í þriðja lagi hefur kaup-
máttur tekna almennings ekki
rýrnað frá því, sem var á síðasta
fjórðungi fyrra árs.
En hagtölur fyrstu sex mánaða
þessa árs sýna einnig hættumerki.
Innflutningur hefur aukist mun
meira en áætlað hafði verið og því
horfur á, að viðskiptahalli stefni i
4% af þjóðarframleiðslu í stað 2%
í fyrri spám. Þá hafa komið æ
skýrar í ljós rekstrarerfiðleikar í
sjávarútvegi, einkum í togaraút-
gerðinni. Hvort tveggja stefnir í
hættu þeim mikla árangri, sem
náðst hefur á einu ári í því að
koma á betra jafnvægi í efna-
hagsmálum, sem er forsenda
góðra lífskjara og framfara í land-
inu.
Um þessar mundir er því við tvö
meginvandamál að etja í íslensk-
um þjóðarbúskap, aukinn við-
skiptahalla við útlönd og erfiða
stöðu sjávarútvegsins. Orsakir
þessa vanda eru annars vegar vax-
andi eftirspurnarþensla innan-
lands vegna jafnvægisleysis í
peningamálum og hallarekstrar í
ríkisbúskapnum, en hins vegar
aflaminnkun og markaðserfiðleik-
ar í sjávarútvegi, ásamt þungri
skuldbyrði vegna mikillar fjár-
festingar fyrri ára.
Mikið er í húfi að ráðist verði án
tafar að þessum vanda með að-
gerðum, er bæði dragi úr þenslu
og stuðli að lausn rekstrar- og
skipulagsvanda sjávarútvegsins.
Rikisstjórnin hefur því ákveðið að
beita sér þegar í stað fyrir marg-
víslegum ráðstöfunum til þess að
snúast gegn þessum tvíþætta
vanda. Annars vegar er hér um að
ræða aðgerðir í ríkisfjármálum,
peninga- og lánamálum, en hins
vegar aðgerðir í sjávarútvegsmál-
um. Fer hér á eftir yfirlit yfir að-
gerðir þessar, en jafnframt er við
undirbúning fjárlagafrumvarps og
lánsfjáráætlunar fyrir árið 1985
unnið að því að koma á jafnvægi í
fjármálum ríkissjóðs og annarra
opinberra aðila. Einnig er unnið
að frekari lausn á rekstrar- og
skipulagsvanda sjávarútvegsins
eftir því sem aðstæður krefja og
við mótun fiskveiðistefnu næsta
árs.
Aðgerðirnar í ríkisfjármálum,
peninga- og lánamálum eru allar
byggðar á gildandi lagaheimildum
og fela í sér tvennt: Annars vegar
miða þær að því að draga úr
þenslu með tiltækum ráðum, þ.e.
frestun ríkisframkvæmda og
lækkun útgjalda, breytingu á til-
högun vaxtaákvarðana og tíma-
bundinni hækkun sparisjóðsvaxta,
aukinni innlánsbindingu og tak-
mörkun á erlendum lántökum við-
skiptabankanna.
Hins vegar er auknu lánsfé
beint til útflutningsatvinnuveg-
anna með tilfærslu afurðalána til
viðskiptabanka og hækkun þess-
ara lána en jafnframt verður inn-
lend lánsfjáröflun til íbúðalána-
kerfisins aukin.
Aðgerðirnar í sjávarútvegsmál-
um eru þríþættar auk hækkunar
afurðalána í 75%:
í fyrsta lagi eru sett bráða-
birgðalög um aukið fé til skuld-
breytingar í sjávarútvegi. Til ráð-
stöfunar í þessu skyni verða nú
500 millj. kr., auk þess sem gert er
ráð fyrir þátttöku annarra aðila í
þessu efni.
í öðru lagi er í bráðabirgðalög-
unum ákvæði um tímabundnar
greiðslur úr Aflatryggingasjóði,
sem nema 3% af aflaverðmæti
næstu þrjá mánuði. Þetta fé verð-
ur endurgreitt úr ríkissjóði. Fyrir
lok október nk. mun svo liggja
fyrir með hvaða hætti og í hvaða
mæli varanleg lækkun útgerðar-
kostnaðar mun leiða af þeirri
endurskoðun á skattlagningu og
verðlagningu á olíuvörum sem nú
stendur yfir.
í þriðja lagi mun ríkisstjórnin
greiða fyrir aukinni hagkvæmni í
rekstri sjávarútvegsins með því að
gera útvegsmönnum kleift að taka
óhagkvæmustu skipin úr rekstri, á
þann hátt, að greiðslubyrði af
stofnlánum, sem á þeim hvíla,
verði af þeim létt. Þessi ákvörðun
er liður í þeirri endurskipulagn-
ingu á fjárhag og rekstri útvegs-
ins, sem nú er jiauðsynleg svo
hann geti framvegin verið traust
undirstaða atvinnu og lífskjara.
Yfirlit yfir
aðgerðir
I. Kíkisfjármál, peninga-
og lánamál
1. Frestun ríkisframkvæmda og
lækkun útgjalda.
Ekki verður ráðist í nýjar
framkvæmdir eða fram-
kvæmdaáfanga á vegum ríkis-
ins, ríkisfyrirtækja eða ríkis-
bankanna á þessu ári, hvort
sem þær hafa verið ákveðnar í
fjárlögum eða á annan hátt,
nema ríkisstjórnin samþykki
þær með sérstakri ákvörðun.
Ríkisstjórnin mun við þessa
frestun framkvæmda hafa hlið-
sjón af atvinnuástandi og sér-
staklega leitast við að draga úr
staðbundinni þenslu á vinnu-
markaði. Verksamningar um
nýjar framkvæmdir eða fram-
kvæmdaáfanga verða ekki
gerðir og reynt verður eftir því
sem frekast er unnt að hægja á
þeim ríkisframkvæmdum, sem
þegar eru hafnar, og draga úr
útgjöldum.
Með þessari ákvörðun er
frestað framkvæmdum og út-
gjöldum að fjárhæð 150 millj.
kr. á árinu 1984, sem draga
mun úr þörfinni fyrir erlendar
lántökur.
2. Lífeyrissjóóir og tryggingafélög
Gert verður átak til þess að
tryggja með samningum nauð-
synleg verðbréfakaup af hálfu
lífeyrissjóðanna til þess að full-
nægja fjárþörf íbúðalánakerf-
isins, ella verði dregið úr íbúða-
lánum eða þau veitt félögum í
lífeyrissjóðum í formi veðdeild-
arbréfa, er þeir geta síðan sjálf-
ir selt sjóðunum.
Auk þess verður leitað eftir
samningum við lífeyrissjóði og
tryggingafélög, um að þessir
aðilar kaupi skuldbreytingar-
bréf sjávarútvegsfyrirtækja
með milligöngu viðskiptabanka
og með stuðningi
Framkvæmdasjóðs.
3. Vextir
Ríkisstjórnin vill hvetja til
aukins sparnaðar og er því
samþykkt að Seðlabankinn
hækki vexti af almennum
sparisjóðsbókum tímabundið
um 2%. Jafnframt veitir Seðla-
bankinn innlánsstofnunum
svigrúm til sjálfstæðrar
ákvörðunar annarra innláns-
vaxta og útlánsvaxta, en þess
verði þó gætt, að þetta leiði
ekki til aukins vaxtamismunar.
4. Innlánsbinding
Ríkisstjórnin heimilar Seðla-
bankanum að beita nýfenginni
lagaheimild til innláns-
bindingar allt að 5% af heildar-
innstæðu. Þessari heimild verð-
ur þó aðeins beitt í áföngum og
að höfðu samráði við viðskipta-
ráðherra. Heimildin verður
ekki notuð til þess að skapa
grundvöll nýrra útlána úr
Seðlabankanum, heldur til þess
að greiða fyrir þróun milli-
bankamarkaðs og til þess að
innlánsstofnanir geti veitt
sjávarútveginum nauðsynlega
fyrirgreiðslu við núverandi að-
stæður, án þess að valda þenslu.
5. Erlendar skuldir viðskiptabanka
Settar verða nýjar reglur um
erlend viðskipti innlánsstofn-
ana, er koma í veg fyrir að þær
fjármagni lánveitingar sínar
með skuldasöfnun erlendis.
Jafnframt verður sainið um
þann hluta erlendra skulda inn-
lánsstofnana, sem þegar hefur
verið stofnað til umfram eðlileg
mörk.
6. Aðhald að útlánum bankanna
Ríkisstjórnin er þess hvetj-
andi, að Seðlabankinn hlutist
til um, að dregið verði úr lán-
veitingum innlánsstofnana til
neyslu, til afborgunarviðskipta,
svo og til almennrar fjárfest-
ingar. Settar verða mjög hertar
reglur um viðskipti innláns-
stofnana við Seðlabankann, er
miði að því að koma í veg fyrir
skuldasöfnun og veita aðhald í
útlánum.
7. Afurðalán
Venjuleg afurðalán frá við-
skiptabönkum út á útflutnings-
framleiðslu verða framvegis
ekki lægri en 75%. Gert er ráð
fyrir að þessi lán geti verið með
gengisákvæði, hvort sem þau
eru endurkeypt af Seðlabanka
eða ekki. Jafnframt verður sú
skipulagsbreyting gerð í haust,
að hætt verður endurkaupum
afurðalána af hálfu Seðlabank-
ans, og þessi viðskipti að öllu
leyti færð til viðskiptabanka og
sparisjóða.
8. Verðbréfamarkaður og ríkisvíxlar
Haldið verður áfram að efla
markað fyrir ríkisvíxla og
opinber verðbréf. Stefnt verður
að því að koma á formlegum
markaði fyrir slík verðbréf á
vegum Seðlabankans.
II. Sjávarútvegsmál
1. Skuldbreyting í sjávarútvegi
Allt kapp verður lagt á að
hraða skuldbreytingu í sjávar-
útvegi og aukið lánsfé að upp-
hæð allt að 350 millj. kr. útveg-
að til viðbótar þeim 150 millj-
ónum, sem nú eru til ráðstöfun-
ar til skuldbreytingar utan
bankanna. Skuldbreytingin
mun ná bæði til veiða og
vinnslu. Lögð er áhersla á það,
að viðskiptafyrirtæki sjávar-
útvegsins, einkum olíufélög,
taki þátt í skuldbreytingunni,
en skilyrði verða sett bæði um
viðunandi tryggingar og að-
gerðir til endurskipulagningar
og umbóta í rekstri. Einnig
verður leitað samninga við
tryggingafélög og lífeyrissjóði
um þátttöku í skuldbreyting-
unni með milligöngu viðskipta-
bankanna og með stuðningi
Framkvæmdasjóðs.
Þegar hefur verið ákveðið, að
auk þeirrar lengingar stofn-
lána, sem nú er unnið að á veg-
um stofnlánasjóða, verði lausa-
skuldabreyting framkvæmd
þannig að til hennar verði lán-
að til útgerðarfyrirtækja allt að
6% af áætluðu ársaflaverðmæti
og til fiskvinnslu allt að 6% af
framleiðsluverðmæti á árinu
1984 að frádregnum hráefnis-
kostnaði, auk þess sem gert er
ráð fyrir þátttöku viðskipta-
aðila útvegsins í lausaskuld-
breytingunni.
2. Endurskoðun á verðlagningu á
olíu og endurgreiðsla olíuskatta
til fiskiskipa
Á vegum ríkisstjórnarinnar
er nú unnið að endurskoðun á
verð- og skattlagningu á olíu-
vörum með það fyrir augum að
lækka olíukostnað útvegsins.
Þessari endurskoðun verður
lokið fyrir lok októbermánaðar.
Þótt ekki sé greiddur söluskatt-
ur af brennsluolíu fiskiskipa er
í verði hennar nú reiknað með
nokkrum opinberum gjöldum á
óbeinan hátt. Þá er talið að
opinber gjöld af smurolíu til
fiskiskipa nemi um 20 millj. kr.
á ári, en á hana leggst sölu-
skattur. Til þess að bæta af-
komuna þegar í stað þykir rétt
að veita útgerðinni þegar
endurgreiðslu til bráðabirgða
með 3% viðbót í næstu þrjá
mánuði við bætur úr hinni al-
mennu deild Aflatrygginga-
sjóðs, samkvæmt lögum nr.
21/1984, sem nú nema 4% af
aflaverðmæti. Þéssi tíma-
bundna viðbót verður endur-
greidd úr ríkissjóði, en fellur
niður, þegar framangreind
endurskoðun á verð- og skatt-
lagningu olíu kemur til fram-
kvæmda, enda ráð fyrir því gert
að hún og aðrar ráðstafanir
muni létta kostnað af útgerð-
inni.
3. Endurskipulagning á fjárhag og
rekstri útvegsins
Sjávarútvegsráðuneytið hefur
falið Framkvæmdastofnun,
Byggðasjóði og viðskiptabönkum
að aðstoða fyrirtæki í sjávarút-
vegi við rekstrarlega og fjár-
hagslega endurskipulagningu.
Til þess að greiða fyrir aukinni
hagkvæmni í rekstri mun ríkis-
stjórnin gera útvegsmönnum
kleift að taka óhagkvæm skip úr
rekstri, á þann hátt að greiðslu-
byrði stofnlána verði létt af
þeim, eftir því sem um semst í
hverju tilfelli. Fjárhagslegt
bolmagn stofnlánasjóða útvegs-
ins verður tryggt til þess að þeir
geti risið undir þessu.
4. Afuróalán
Afurðalán frá viðskiptabönk-
um út á útflutningsframleiðslu
sjávarútvegsins verða framvegis
ekki lægri en 75%, samanber lið
I. 7., hér að framan.