Morgunblaðið - 31.07.1984, Blaðsíða 27

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 31. JÚLÍ 1984
39
Ljósm. Torfi Haraldsson.
WL

5éra Kjartan Örn Sigurbjörnsson sóknarprestur í Vestmannaeyjum flutti ávarp eftir
ifhjúpun listaverksins „Fæðing sálar“ eftir Einar Jónsson myndhöggvara.
Sísli Ólafsson forstjóri Tryggingamiðstöóvarinnar hf. flutti ávarp fyrir hönd gefenda
töggmyndarinnar.
inna á
nóttina
komið hingað seint að kvöldi 23.
janúar.
Fyrst var lögð áhersla á frysta
fiskinn. Mörg skip komu í kjölfar-
ið og miklum verðmætum var
forðað. Þá var og unnið mikið
starf við að bjarga mannvirkjum.
Mun ég ekki rekja þá björgunar-
sögu.
Meðan á dvöl minni stóð skrapp
ég austur á eyjuna og sá með eigin
augum það mikla gjöreyðingarafl
er lá í glóandi hraunflóði og fljúg-
andi hraungrjóti. Alla dagana í
Eyjum var ótti innra með mér. Að
vaicna í niðamyrkri við þessar
hamfarir hlýtur að hafa verið
mikil lífsreynsla því enginn vissi
hvað næsta augnablik gæti haft i
för með sér. Einstakir menn geta
sýnt hugprýði við hvaða aðstæður
sem vera skal en það hlýtur að
vera einsdæmi að heilt bæjarfélag
sýni þá stillingu og hugprýði sem
Vestmanneyingar gerðu aðfara-
nótt 23. janúar 1973.
Eldar voru ekki kólnaðir þegar
uppbyggingin hófst, t.d. fór Fiski-
mjölsverksmiðjan í gang til að
vinna loðnu meðan hraunflóðið
rann og ógnaði höfninni og aska
spýttist úr iðrum jarðar. I upp-
byggingastarfinu öllu kom fram
kjarkur, áræði, dugnaður, vilja-
festa og óbilandi trú Vestmanney-
inga.
Við sem höfum fylgst með þessu
mikla starfi úr fjarlægð töldum
rétt að hér yrði reistur bauta-
steinn til að minna alla íslendinga
um ókomna framtið á þá hug-
prýði, sem Vestmannaeyingar
sýndu gosnóttina og hve trú á
landið, atorka, kjarkur og dugnað-
ur fær áorkað til heilla fyrir land
og þjóð.
Þetta er hlutverk þessa minn-
isvarða. Megi hann vera hvatning
fyrir íslenska þjóð um ókomin ár.“
AF ERLENDUM VETTVANGI
Eftir VLADIMIR SCHLAPENTOKH og BORIS RUMER
Hvernig athyglin í Pravda
beinist að Reagan forseta
frumkvæði af hálfu Vesturveld-
anna, er skoðað sem hluti fyrir-
fram þaulskipulagðrar áætlunar
í því skyni að hindra manninn í
Hvíta húsinu í að verða þar um
kyrrt. Sjálfur virðist Reagan
vera hlynntur þessari kenningu.
Samkvæmt þessari skoðun er
stefna stjórnvaldanna í Moskvu
mótuð af sérfræðingum, sem
kynna sér innanlandsstjórnmál í
Bandaríkjunum gaumgæfilega,
reikna út möguleika hvors fram-
bjóðandans um sig í væntanleg-
um forsetakosningum og leggja
síðan tillögur sínar á borð fyrir
forystumennina. Atvinnusér-
fræðingar í málefnum Banda-
ríkjanna verða þannig að lykil-
mönnum við stefnumótunina.
Aðrar aðstæður nú?
En þetta er ekki endilega rétt
við núverandi aðstæður í innan-
landsmálum Sovétríkjanna.
Þetta kann að hafa átt við, er
einn forystumaður réð öllu í
Kreml og gnæfði svo yfir aðra
meðlimi stjórnmálaráðsins, að
þeir urðu lítið meira en háttsett-
ir varðmenn kerfisins.
Þetta kann líka að hafa átt við
í þrjá áratugi eftir dauða Stal-
íns, er sovézkir leiðtogar hirtu
um að bæta sambúðina við Vest-
urlönd, en þá varð vegsömunin á
afrekum þeirra í utanríkismál-
um að leiðandi stefi í persónu-
dýrkuninni og það jafnt, hvort
sem leiðtoginn var Nikita
Khrushchev eða Leonid Brezhn-
ev.
Á þeim tímabilum, er utanrík-
isstefna Sovétríkjanna hefur
verið virk, sveigjanleg og jafnvel
móttækileg einstaka sinnum
fyrir málamiðlunum (eins og
gerzt hefur með tilliti til brott-
flutnings Gyðinga frá Sovétríkj-
unum), þá hlustaði sá, sem
mestu réð, á ráðleggingar ráð-
gjafa sinna og þeirra stofnana,
sem falið var að rannsaka málið
hverju sinni.
En það sem gerzt hefur síðan
Brezhnev leið (eða jafnvel frá
fyrstu árum þessa áratugar, er
Brezhnev var í reynd hættur að
vera virkur leiðtogi), verður ekki
skýrt með sama hætti. Eins og
glöggt hefur komið fram, þá rík-
ir nú spenna innan stjórnmála-
nefndarinnar og jafnvægið þar
er ekki meira en svo, að það gæti
þegar í stað snúizt i fjandskap
og átök.
íhaldssamur hópur
Þróunin nú hnígur í þá átt,
sem hentar bezt þeim hópi, er
þeir Chernenko, Ándrei Grom-
yko utanríkisráðherra og Dmitri
F. Ustninov varnarmálaráð-
herra tilheyra. Þessi íhaldssami
hópur er afar andvígur umbót-
um heima fyrir og baráttunni
gegn spillingu innan flokks og
stjórkerfis. En þetta er ekki það
sem Sovétþjoðirnar vilja. Þær
brugðust af áhuga við tilraunum
Yuri Andropovs til þess að
„hreinsa til“ og svo virðist sem
almenningur vilji, að haldið sé
áfram á þeirri braut.
Chernenko og félagar hans í
Kreml gera sér fulla grein fyrir
því, að eina leiðin fyrir þá til
þess að halda völdunum er að
skapa spennu, ótta og hræðslu
við, að stríð sé yfirvofandi. Þetta
er ástæðan fyrir þvi, að þeir óska
nú eftir versnandi sambúð við
alla mögulega andstæðinga sina
eins og Bandaríkin, Vestur-
Evrópu, Kína og Japan.
Sú miskunarlausa meðferð,
sem Andrei Sakharov hefur
mátt sæta svo og aðrir andófs-
menn, er hluti af þeirri aðferð að
auka á spennuna. Þegar ástandið
er farið að nálgast umsáturs-
ástand, yrði það banvænt hverj-
um þeim manni, sem reyndi að
taka upp andstöðu við Chern-
enko. Breytir þar engu hversu
hættuleg núverandi utanríkis-
stefna kann að virðast andstæð-
ingum hans. Og auðvitað verður
hlutverk sérfræðinganna um
Bandaríkin ekki gert að neinu.
Reagan geröur að
skotmarki
Við þessar aðstæður verður
Ronald Reagan að hreinni
himnasendingu fyrir Kreml-
verja. Stalin notaði Trotsky sem
skotmark. 1 dag er það Reagan.
Sovézku leiðtogarnir vita, að
áróður sem byggður er á hatri,
er miklu virkari en áróður
byggður á jákvæðum tilfinning-
um, og miklu auðveldari að fara
með en óljós hugtök eins og
heimsvaldastefnu. Þetta „já-
kvæða“ hlutverk, sem Reagan
hefur gegnt gagnvart Kremlv-
erjum, skiptir miklu máli, og við
skulum ekki gera ráð fyrir því,
að þeir sigrist svo auðveldlega á
því, ef hann verður endurkjör-
inn.
Yladimir Shlapentokh er kennari í
íélagsfræði við Michigan-háskóla.
Boris Rumer starfar við deild þá
við Harvard-háskóla, sem vinnur
að rannsóknum á málefnum Sov-
étríkjanna. Grein þeirra birtist í
The New York Times.
Vilja hindra endurkjör
Reagans
Tilgáta okkar er sú, að þetta
sé liður í þeim tilgangi að leiða
athygli Sovétþjóðanna frá inn-
anflokksdeilum, spillingu og
efnahagsvandamálum innan-
lands. Margir vestrænir stjórn-
málafréttaritarar túlka þetta
aftur á móti á annan veg. Að
þeirra áliti hefur herferðin gegn
Reagan, þar sem stefna hans er
sett á bekk með stefnu Hitlers
og Göbbels, eitt markmið, það er
að koma í veg fyrir endurkosn-
ingu Reagans. Allar meiri háttar
aðgerðir sovézku leiðtoganna á
erlendum vettvangi að undan-
förnu svo sem að hætta viðræð-
unum um takmarkanir á kjarn-
orkuvígbúnaði, hætta við þátt-
töku í Olympíuleikjunum og snú-
ast öndverðir við hvers konar
ÞAÐ er ótrúlegt en staðreynd engu að síður. Pravda veitir Rcagan
Bandaríkjaforseta mun meiri athygli en Konstantin Chernenko, leiðtoga
sovézka kommúnistaflokksins og forseta Sovétríkjanna. Fyrri hluta júlí-
mánaðar var Reagan þannig nefndur á nafn 8 sinnum beint og 7 sinnum
óbeint í hverju tölublaði Pravda að meðaltali en nafn Chernenkos aftur á
móti aðeins 4 sinnum í hverju tölublaði. Hinn 7. júlí birtist nafn Reagans
L d. 26 sinnum en nafn Chernenkos 4 sinnum.
Auðvitað var Reagans alltaf
getið á neikvæðan hátt.
Dæmigerð ummæli um hann
birtust í Pravda 3. júlí si.: „Reag-
an ber í raun og veru alla ábyrgð
á núverandi lotu kalda stríðs-
ins.“ En hvernig stendur á því,
að Pravda ver meiri tíma í að
skapa neikvæða mynd af Reagan
en í að innleiða dýrkun á nýja
leiðtoganum?
Reagan og Chernenko.