Morgunblaðið - 31.07.1984, Blaðsíða 40

52
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 31. JÚLÍ1984
Minning:
Guðrún Hallfríð-
ur Pétursdóttir
Fædd 4. október 1916.
Dáin 20. júlí 1984.
Móðir: Jóhanna Kristín, f. 16.
apríl 1894 í Nýjubúð í Eyrarsveit,
d. 1958, Guðmundsdóttir, Guð-
mundssonar bónda í Nýjubúð, f.
um 1863, Guðmundssonar f. um
1824 í Ingjaldssókn og Margrétar
Þorsteinsdóttur f. um 1823. Móðir
Jóhönnu Kristínar var Guðrún
Hallgrímsdóttir, f. 1863 í Helga-
fellssókn. Foreldrar hennar voru
Guðrún Sigurðardóttir, f. um 1813,
og Hallgrímur Jónsson, f. um
aldamótin 1800. Þau bjuggu í
Vindási í Eyrarsveit.
Faðir: Pétur f. 2. október 1893 á
Hjarðarbóli í Eyrarsveit, dáin
1942, Jóhannesson f. um 1859 og
Pálína Jónsdóttir f. um 1860, bæði
úr Bjarnarhafnarsókn.
Guðrún Hallfríður fæddist í
Hvammshúsi á Hellissandi á
haustdögum 1916. Þar bjuggu for-
eldrar hennar í þurrabúð fyrstu
árin við þröngan kost, þar sem
Pétur faðir hennar var við sjó-
róðra. Árið 1920 flytja þau inn í
Eyrarsveit og fá til ábúðar
Hjarðarbrekku sem var smá
grasbýli sem bauð upp á að hafa
kú og örfáar kindur.
Pétur varð því að halda áfram
að sækja sjóinn og bera björg í bú.
í Hjarðarbrekku bjuggu þau svo
allan sinn búskap og með elju og
einstökum dugnaði tókst þeim að
koma öllum börnum sínum til
manns, en þau voru auk Guðrúnar
Hallfríðar: Jóhannes Páll f. um
1920. Dó uppkominn. Dagfríður f.
Sautján ára japönsk stúlka:
Kaori Oka,
1077 Higashishonai-cho,
Suzuka-shi,
MIE,
519-02 Japan.
Frá Suður-Kóreu skrifar kennari í
menntaskóla, sem 3.000 nemendur
stunda nám við. Biður hann Morg-
unblaðið að setja nafn sitt í blaðið
ef ske kynni að íslenzkt æskufólk
hefði áhuga á að skrifast á við
jafnaldra sína í Kóreu. Mun hann
koma bréfum á framfæri í skóla
sínum:
John Ahm,
P.O. Box 20,
Central,
Seoul,
Korea.
Ellefu ára pólskur piltur með ís-
landsáhuga:
Piotr Patykiewics,
Ul. Solna 7119,
43-300 Bielsko-Biala,
Poland.
Sextán ára japönsk stúlka með
áhuga á tónlist, íþróttum, svo og
íslandi:
Kaori Matsumoto,
114 Namiki Sakura Chiba,
285 Japan.
Nítján ára vestur-þýzk stúlka með
margvísleg áhugamál. Starfar
sem læknaritari:
Diana Streicholz,
Weingarten 25a,
4780 Lippstadt,
W. Germany.
1922. Hallgrímur f. 1924. Jens f.
1927. Dó uppkominn. Áslaug f.
1930. Jón f. 1936. Vilhjálmur f.
1938.
Guðrún Hallfríður var elst
systkina sinna. Það mæddi því
ekki svo lítið á henni við að hjálpa
móður sinni, þegar heimilisfaðir-
inn var á vetrarvertíðum, sem
hann varð að stunda flest sín
búskaparár. Sem ung stúlka var
Guðrún Hallfríður hávaxin,
grönn, með dökkt liðað hár, ljósan
litarhátt og frítt andlit. Hendurn-
ar voru grannar og fagurlega lag-
aðar. Ég var þá rétt að komast af
barnsaldri er ég sá hana fyrst og
það var ekki frítt við að ég öfund-
aði þessa fallegu stúlku. Henni
létu flest störf vel og var ósérhlíf-
in og einbeitt að hverju sem hún
gekk. Hvort heldur hún aðstoðaði
móður sína í sængurlegum, gætti
barnanna, hirti skepnurnar eða sá
um aðdrætti til heimilisins frá
Grafarnesi.
Hún minntist stundum á, að það
hefði sér fundist erfiðast á vet-
urna, að ganga út eftir hvernig
sem færðin var, og fá í soðið þegar
bátarnir komu að og þurfa að
leggja byrðina á bakið og ganga
svo alla leið heim að Hjarðar-
brekku aftur, en um það þýddi
ekki að fást. Það var oft matarlítið
í kotinu og margir munnar svang-
ir.
Eins og þá var títt fóru börn að
vinna svo fljótt sem kraftar leyfðu
og systkini Guðrúnar Hallfríðar
tóku við hennar störfum, en hún
var ráðin í vist í Stykkishólmi til
þess að fata sig upp, því ekki voru
tök á að klæða allan hópinn sóma-
samlega heima. Þar kynntist hún
ungum manni, Kristjáni, er síðar
varð brúarsmiður, f. 12. nóvember
1908, dáinn 14. apríl 1965, Guð-
mundssyni, Jónssyni er kenndur
var við Narfeyri, smiður og skip-
stjóri. Fyrri kona Guðmundar og
móðir Kristjáns var Guðrún Ein-
arsdóttir, bónda á Kálfsstöðum í
Landeyjum síðar útvegsbónda í
Garðsbæ í Gerðahreppi. Þau eign-
uðust son er hlaut nafnið ölver og
ólst upp í skjóli afa og ömmu í
Hjarðarbrekku. Kynni okkar Guð-
rúnar Hallfríðar hófust er hún fór
að búa með elsta bróður mínum,
Yngva Hraunfjörð, í húsi foreldra
okkar. Það var á tímum atvinnu-
leysis og kreppu. íbúðin var 2 lítil
Fædd 18. janúar 1939
Dáin 20. júlí 1984
Jötuninn stendur með járnstaf í hendi
jafnan við Lómagnúp.
Kallar hann mig og kallar hann þig
kuldaleg rödd og djúp.“
Öll erum við kölluð, einn í dag,
annar á morgun. Kallið lætur mis-
jafnt í eyrum. Tíðast fylgir þvi
nístandi súgur, þó getur það borið
með sér mildan tón.
Nú var kallið helkalt og mis-
kunnarlaust. „Þeir sem guðirnir
elska, deyja ungir," segir spak-
mælið. Við sem eftir stöndum
spyrjum hvers vegna, en svör fást
engin. Torræði þeirrar gátu er
ofvaxið mannlegri skynjun.
20. júlí síðastliðinn lést í Land-
spítalanum í Reykjavík Þóra Har-
aldsdóttir, Hellisbraut 20, Reyk-
hólum. Þóra var fædd í Reykjavík
18. janúar 1939, ein af 12 börnum
þeirra hjóna Herbjargar Andrés-
dóttur frá Þórisstöðum í Gufu-
dalssveit og Haraldar Jónssonar,
fæddum á Álftanesi, en ólst upp á
Bíldudal og þar kynntust þau
Herbjörg.
súðarherbergi og var eldað í öðru
á kolavél sem leiddi til þess að
ólíft var inni á sumrin meðan eld-
amennska stóð yfir. Fyrst í stað
þurfti hún að sækja allt vatn
niður í kjallara og bera allt skólp
sömuleiðis niður. Henni óx þetta
ekki í augum, hún var svo glöð yfir
litla heimilinu sínu að henni
fannst erfiðleikarnir aðeins auka
hamingjuna. Hún unni manni sín-
um mjög heitt og í dag mundum
við kannski segja að hún hafi
ofdekrað hann, en hamingja henn-
ar var í því fólgin að veita. Guðrún
Hallfríður var alla tíð mikið nátt-
úrubarn og þegar börnunum fjölg-
aði, en ekki peningum fyrir mjólk,
ákvað hún að kaupa kú og með
yfirnáttúrulegum hætti tókst það.
Síðsumars árið 1939 heyjuðu þau í
Stífli í Þingvallasveit. Þetta var
yndislegt sumar. Það var legið í
tjöldum og ættingjar og vinir rétt-
um þeim hjálparhönd og nutu
jafnframt sumarblíðunnar. Guð-
rún Hallfríður lét ekki deigan síga
frekar en fyrr og stóð í teignum
heilu daga og sló með orfi og ljá,
og hjá henni beit vel. Hún hirti
kúna sína vel og sá um hana eins
og fjölskyldumeðlim.
Heimsstyrjöldin skall á og
breski herinn kom 10. maí 1940.
Þá hófst nýr kafli í íslandssög-
unni. Verkafólk fékk vinnu. Eng-
inn þurfti lengur að knékrjúpa
vinnuveitanda sínum. Það var
komin vinna fyrir alla og það var
eins og verkafólkið vaknaði af
þyrnirósarsvefni og sæi nú fyrst
hvað það var margt sem vantaði á
hverju heimili til fæðis og klæðis.
Á þessum tíma var vinnan mikil
og engu mátti sleppa, en þar sem
þau höfðu löngu fyrr ákveðið
brúðkaupsdaginn, brá Yngvi sér í
kaffitímanum og gekk í það hei-
laga og hélt síðan áfram að vinna.
Yngvi Hraunfjörð var fæddur
29. október 1914 í Stykkishólmi,
sonur Péturs Hraunfjörð frá
Hraunsfirði, skipstjóra og verka-
manns í Reykjavík, og konu hans
Kristjánsínu Sigurástar Krist-
jánsdóttur frá Vindási í Eyrar-
sveit. Árið 1943 festu þau kaup á
sumarbústað, Heimahvammi í
Blesugróf. Það var í þeirra augum
sannkallaður sælureitur. Þau
fegruðu hann og bættu eftir föng-
um ræktuðu grænmeti, kartöflur
og blóm. Bðrnin þeirra ólust þar
upp umvafin ómengaðri náttúru.
Guðrún Hallfríður hafði yndi af
tónlist og dansi og þegar tónarnir
ómuðu í viðtækinu, var oft stiginn
dans á grasflötinni fyrir utan
Heimahvamm. Guðrún Hallfríður
saumaði á börnin sín og til gam-
ans langar mig að geta þess að öll
sængurföt á hennar heimili voru
úr hveitipokum sem hún klóraði
og sauð og saumaði svo fagrar rós-
Þau Haraldur og Herbjörg
bjuggu í Aðalstræti 16, Reykjavík,
um þrjátíu ára skeið. Þar átti
Þóra sín æskuspor í hópi tápmik-
illa systkina. Leikvangur hennar
var Grjótaþorpið og nágrenni.
Ég þekkti ekkert til æskuheim-
ilis Þóru heitinnar, kom þar að-
eins einu sinni. En kunnugir hafa
sagt mér, að þar hafi ríkt reglu- og
nægjusemi. Haraldur var lengst
af hafnarverkamaður og gefur
auga leið að gæta hefur þurft
fyllstu árvekni til að sjá þessari
stóru fjölskyldu farborða. Þessa
eðliskosti átti Þóra í ríkum mæli.
Ég kynntist Þóru heitinni fyrst
fyrir þremur árum er hún flutti að
Reykhólum ásamt heitmanni sín-
um, Guðmundi Hjartarsyni frá
Fossi í Saurbæjarhreppi, Dala-
sýslu. Guðmundur hafði þá nær
lokið byggingu íbúðarhúss. Þar
skyldi framtíðin ráðast. Því miður
réðst hún á annan veg en hugir
stóðu til.
í okkar litla samfélagi vakti
þessi geðþekka kona strax athygli
með einarðri og hispurslausri
framkomu og ekki síður með þeim
Þóra Haralds-
dóttir - Kveðja
ir í öll koddaver og sængurver.
Sömu skil gerði hún náttfötum
barna sinna. Þau voru öll drifa-
hvít með fögrum útsaumi. Hún
var listræn og elskaði hið fagra i
lífinu. Þegar yngsta barn þeirra
hjóna var aðeins fárra vikna,
missti hún mann sinn, eftir 18 ára
farsæla sambúð, á voveiflegan
hátt, en hann lést af áverka er
hann hlaut af ókunnum manni
haustið 1955, þar sem hann var á
kvöldgöngu.
Yngvi var mikill verkalýðssinni
og harður baráttumaður fyrir
bættum hag alls verkafólks. Hlífði
sér hvergi og ætlaðist aldrei til
umbunar fyrir sjálfan sig, þó hann
hefði vissulega átt það skilið.
Guðrún Hallfríður stóð ávallt
við hlið hans í verkalýðsbarátt-
unni og í verkföllum mæddi ekki
svo lítið á húsmóðurinni. Þessa
haustdaga var þungur harmur í
Heimahvammi en Guðrún Hall-
fríður sá fljótt að ekki mátti láta
deigan síga. Á starfsferli sínum
stundaði hún alla þá vinnu sem til
féll. Hún fór mörg sumur á síld
bæði sem ung stúlka og einnig eft-
ir að hún missti manninn sinn.
Hún gekk í hús og þvoði. Hún fór
einnig í þvottalaugarnar og þá
ekki síst fyrir sjálfa sig því kolin
voru dýr. Þá gerði hún hreint fyrir
fólk.
Þegar eiginmaður Guðrúnar
Hallfríðar féll frá, stóð hún uppi
fyrirvinnulaus með 6 börn innan
16 ára aldurs svo róðurinn var
þungur en elstu börnin og reyndar
öll börnin sem eitthvað gátu lagt
af mörkum, gerðu allt hvað þau
gátu til þess að hjálpa móður
sinni. Á sjöunda áratugnum bjó
Guðrún Hallfríður um skeið með
Þórði Þorgrímssyni ekkjumanni
með 3 börn á sínum vegum. í
Heimahvammi hafði frá upphafi
geislandi lífskrafti sem frá henni
stafaði. Skaphöfn hennar heil-
brigð og þroskuð. Viðhorfið raun-
sætt og opinskátt.
Ég sagði áðan, að Þóra hefði al-
ist upp í Grjótaþorpinu. En rætur
hennar stóðu víðar. Sem barn og
unglingur var hún á hverju sumri
í sveit hjá móðurfólki sínu og full-
tíða kom hún í sveitina í fríum
sínum. Þekking hennar á borg og
sveit hélst í hendur. Hún var
beggja vinur og báðum trú. Þó
fannst mér sveitin höfða meira til
lífsstíls hennar. Gróandin, lífið og
víðáttan féll svo vel að vílleysi
hennar og hetjulund.
Þóra var traustur verkmaður,
verið opið hús fyrir skyldfólk hús-
móðurinnar og vini úr Grundar-
firði og allir höfðu verið velkomn-
ir á nóttu sem degi. Svo það taldist
ekki nein goðgá þó fjölgaði í litla
húsinu. Það varð líka önnur fjölg-
un á þessum tíma. Börnin kölluðu
það dýragarðinn. Guðrún Hall-
fríður var mikill dýravinur og
þarna sá hún þann draum rætast
að geta umgengist húsdýrin sín,
sem voru hestur, kýr, kindur,
hænsni, hundur, köttur og mýs,
allt saman drifahvítt. Þetta var
svo sérkennilegt að ég efast um að
það hafi annars staðar verið til.
Síðasti vinnustaður hennar var
í mötuneyti Breiðholts hf. þar sem
hún var matráðskona.
Börnin urðu alls níu. Ölver f. 28.
desember 1933, verkamaður. Guð-
mundur f. 18. júlí 1936, málari,
maki Hrafnhildur Sigurðardóttir.
Lést árið 1980. Guðrún Lára f. 23.
júlí 1938, húsmóðir, maki Gunnar
Eyjólfsson. Yngvi f. 1. janúar
1940, vörubílstjóri, maki óla Þor-
bergsdóttir. Atli f. 5. júlí 1951,
málari, maki Sigríður Guð-
mundsdóttir. Ásta Hallfríður f. 8.
apríl 1943, húsmóðir, maki Njáll
Sigurjónsson. Pétur f. 25. sept-
ember 1944, strætisvagnastjóri,
maki Þóra Lóa Óskarsdóttir. Jó-
hanna Kristín f. 31. október 1953,
myndlistarmaður, maki ívar Val-
garðsson. Guðmundur Yngvi f. 7.
ágúst 1955, leigubílstjóri, maki
Þrúður Gísladóttir.
Fyrsta og eina ferðin sem Guð-
rún Hallfríður fór út fyrir land-
steinana til þess að skoða heiminn
var er hún heimsótti Jóhönnu
Kristínu dóttur sína til Hollands
1977, þar sem hún stundaði
myndlistarnám. Þar upplifði hún
slíka undraheima á meðal lista-
fólksins, að það hvarf henni ekki
úr huga. Síðar á því sama ári lam-
aðist hún og eftir harða baráttu á
sjúkrahúsi og endurhæfingardeild
dvaldi hún ein í húsinu sínu
Heimahvammi, vetrarlangt. Það
voru oft daprir 'og kaldir dagar.
En öll él birtir upp um síðir og
hún fékk vistun 1 Hátúni lOa þar
sem hún naut frábærrar hjúkrun-
ar. Þá má ekki gleyma öllum þeim
fögru munum sem hún hefur unn-
ið úr tágum, málað og saumað
undir leiðsögn handmenntakenn-
ara. Svo sannarlega getur list-
hneigð blómgast, þó aðeins önnur
höndin starfi. Öllu þessu fólki vil
ég færa þakkir fyrir að bera birtu
og yl inn í líf allra fatlaðra og þá
sér í lagi Guðrúnar Hallfríðar sem
andaðist 20. júlí.
Við hjónin vottum börnum
hennar og öðrum ástvinum inni-
lega samúð.
Blessuð sé minning mætrar
konu.
Hulda Pétursdóttir
áhugasöm og ósérhlífin. Áður en
hún kom hingað hafði hún um
tuttugu ára bil unnið við verslun-
ina Vogue hf. Mér er tjáð að þar
hafi hún notið trausts og virð-
ingar. Sama var að segja þegar
hún gekk að landbúnaðarstörfum í
sumarleyfum sínum.
Hér var hún fljótlega kvödd til
starfa. Eftir ársdvöl var hún kosin
í hreppsnefnd Reykhólahrepps, og
Kaupfélag Króksfjarðar réði hana
í sína þjónustu og hugði gott til að
njóta reynslu hennar og þekk-
ingar.
Ég veit það að allt fjas og harm-
atölur við brottför Þóru er gagn-
stætt lífsmáta hennar og skap-
gerð. Henni var æðruleysið og lífs-
gleðin í brjóst borið. Það kom best
fram í baráttu hennar við hinn
harðhenta sjúkdóm. En mér finnst
ég verði að þakka Þóru fyrir þessi
alltof stuttu kynni. Allan þann
ferska andblæ sem fylgdi nærveru
hennar. Við höfðum vænst þess að
fá að njóta hæfileika Þóru og
mannkosta langa stund.
„Og því varð allt svo hljótt við helfregn þína
sem hefði klökkur gígjustrengur brostið."
Þótt við tregum öll Þóru, er
okkar söknuður smár móti harmi
þeirra sem næstir standa, unnusta
og systkina. Þeirra huggun er
minningin um mikilhæfan vin.
Öllum þeim votta ég samúð
mína og minna.
Jens Guðmundsson