Morgunblaðið - 01.08.1984, Blaðsíða 42
42
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 1. ÁGÚST 1984
Formannaskipti í
orðanefnd raf-
magnsverkfræðinga
Nýlega lét Jakob Gíslason fv.
orkumálastjóri af formennsku í
Orðanefnd rafmagnsverkfræðinga.
Bergur Jónsson rafmagnseftirlits-
stjóri var kjörinn formaður nefndar-
innar, er Ijóst var að Jakob gaf ekki
kost i sér til endurkjörs. — Af þessu
tilefni þykir rétt að greina dálítið fri
störfum nefndarinnar i liðnum ir-
um.
Árið 1941 stofnuðu 13 raf-
magnsverkfræðingar sérstaka
deild í Verkfræðingafélagi ís-
lands. Skömmu síðar var skipuð
nefnd innan deildarinnar til að
vinna að orðasöfnun og skráningu
I raffræði. Nefndarmenn voru í
mörg ár fjórir talsins, þeir Guð-
mundur Marteinsson, Gunnlaugur
Briem, Jakob Gíslason og Stein-
grímur Jónsson. Þeir Jakob og
Steingrímur höfðu áður verið
ráðunautar hinnar frægu Orða-
nefndar Verkfræðingafélags fs-
lands (Guðmundur Finnbogason,
Sigurður Nordal o.fl.). Orðanefnd
rafmagnsverkfræðinga-
deildarinnar safnaði orðum á
þessu sviði og skráði þau. Orð, sem
nefndarmenn þekktu eða mynd-
uðu sjálfir, voru rædd á fundum
og valin þau, sem æskilegust
þóttu.
Árið 1952 kom út Orðasafn
nefndarinnar um „rafmagns-
fræði“. Árin 1965 og 1973 kom út
Raftækni- og ljósorðasafn, 1.—2.
bindi. Aðrir aðilar komu hér einn-
ig að nokkru við sögu. Við útgáf-
una var stuðst við orðasafn IEC
(Alþjóðlegu raftækninefndarinn-
ar). í þessum þremur bókum eru
um 6.400 uppflettiorð. Um 5.300
orð eru tilbúin til birtingar af
hálfu nefndarinnar með litlum
fyrirvara. Rúmlega 3.400 orð í
safni IEC verða viðfangsefni
nefndarinnar á næstu misserum.
AIls eru þetta um 15.000 orð á
þessu sviði.
Orðanefndin hefur auk þessa
sinnt ýmsum öðrum verkefnum.
Hún hefur aðstoðað menn við þýð-
ingar á tækniorðum á sviði sjón-
varps- og kvikmyndagerðar, svo
og um orð í raflæknisfræði.
Nefndin hefur einnig veitt aðstoð
um orð á sviði virkjunar, raf-
magnseftirlits, rafveitna, o.m.fl.
Að undanförnu hefur nefndin les-
ið yfir og lagfært handrit að frum-
varpi að íslenskum staðli um raf-
Jakob Gíslason
tæknitákn, en þetta er geysimikið
verk í 16 hlutum.
Orðanefndin hefur beitt ýmsum
aðferðum í leit að hentugum orð-
um. Fyrst er kannað hvort til séu
traustar þýðingar. Vanti hér ís-
lenskt orð er athugað hvort bein
þýðing komi til greina, t.d. neista-
bil (e. spark-gap). Stundum þykja
önnur orð lýsa fyrirbærunum bet-
ur, t.d. ónæmissvið. Algengt er að
tækniorð séu mynduð úr orðum
eða orðhlutum, sem fyrir eru í
málinu, en þeim er þá gefin við-
bótarmerking, t.d. spenna og við-
nám. Stundum eru nýyrði mynduð
af gömlum orðstofnum, t.d. hverf-
ill og tíðni. Til er og að gömlum
orðum um úrelta hluti sé gefin ný
merking, t.d. skjár.
Bergur Jónsson
Ymsir hafa stutt starfsemi
Orðanefndarinnar. Fundir hennar
eru í húsakynnum Orkustofnunar
og starfsmenn hennar hafa veitt
nefndinni margvíslega aðstoð. ís-
lensk málnefnd hefur og stutt
Orðanefndina. Hefur Orðanefndin
stundum leitað til hennar og
málfræðingur á vegum hennar
hefur starfað reglubundið með
nefndinni hin síðari ár. Ýmsir
aðrir hafa einnig reynst hjálplegir
í þessum efnum.
Lengi framan af urðu litlar
breytingar á skipan manna í
Orðanefndinni. Árið 1969 bættust
þrír ungir vt kfræðingar í nefnd-
ina. Árið 1971 hættu fjórir nefnd-
armenn störfum, en fimm nýir
komu þá í nefndina, kosnir á aðal-
fundi RVFÍ.
Af upphaflegu nefndarmönnun-
um var Jakob Gíslason einn eftir.
Hann hefur verið formaður nefnd-
arinnar sl. 22 ár, en baðst undan
endurkjöri nú í marslok. Jakob á
að baki rúmlega hálfrar aldar fer-
il við skipulega nýyrðasmíð og
hann samdi fyrstu íslensku reglu-
gerðina um raforkuvirki. Jakob á
þó áfram sæti í nefndinni og njóta
menn þar enn góðs af umfangs-
mikilli reynslu hans i þessum efn-
um.
Orðanefndarmenn hafa orðið
varir við mikinn áhuga fólks á að
fá sem fyrst ný tækniorð, sem lýsi
vel hugtökum eða fyrirbærum en
lúti um leið lögmálum tungunnar.
En til þess að íslensk tunga sigri í
viðureign við erlend orð tækni-
máls þurfa sérfræðingar á ýmsum
sviðum og málfræðingar að vera
fljótir að finna hentug íslensk orð.
Einnig þarf að gera þeim kleift að
koma hugmyndum sínum á fram-
færi.
Félagar í Orðanefndinni eru
rafmagnsverkfræðingarnir Berg-
ur Jónsson, formaður, Gísli Júlí-
usson, ívar Þorsteinsson, Jakob
Gíslason, Jón Þóroddur Jónsson,
Ólafur M. Kjartansson, Sigurður
Briem, Þorvarður Jónsson og
Þórður Guðmundsson.
Auk þess starfa með nefndinni
Hreinn Jónasson tæknifræðingur
og Ólafur Oddsson menntaskóla-
kennari, en hann er málfræðilegur
ráðunautur á vegum íslenskrar
málnefndar. (Fréttatilkynning.)
Það hefur hingað til ekki vafist fyrir
sönnum íslenskum súkkulaðimanni
að velja sér súkkulaði.
Langflestir hafa valið Síríus
rjómasúkkulaði.
Til þess að leiða hina örfáu
villuráfandi sauði á
súkkulaðimarkaðnum á rétta braut,
fylgir hér dálítill leiðarvísir.
Veldu íslenskt. . . ef það er betra!
Gljáfægður álpappír af vönduðustu gerð,
fenginn frá fjallríkinu Sviss.
Liturinn á dúllunni segir til um
samsetningu súkkulaðisins.
Eldrautt þýðir hremt og beint;
vínberjablátt þýðir með rúsínum,
grænt fullt af hnetum og
fjólublávínrauðbleikt er með hnetum
og rúsínum.
Þetta er aðalsúkkúlaðið frá Sírius,
— stjarnan í súkkulaðibransanum.
Hver einasti biti er sérstaklega merktur
framleiðandanum. Þannig ætti
súkkulaðið örugglega að komast til skila
ef það týnist.
OOTT FÓLK