Morgunblaðið - 02.11.1984, Blaðsíða 25
24
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 2. NÓVEMBER 1984
MORGUNBLAÐIÐ, FOSTUDAGUR 2. NÓVEMBER 1984
41
Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Aöstoöarritstjóri
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Auglýsingastjóri
hf. Árvakur, Reykjavík.
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Björn Bjarnason.
Þorbjörn Guömundsson,
Björn Jóhannsson,
Árni Jörgensen.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
Ágúst Ingi Jónsson.
Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aöalstræti 6, sími 10100. Auglýsingar: Aö-
alstræti 6, sími 22480. Afgreiösla: Kringlan 1, sími 83033. Áskrift-
argjald 300 kr. á mánuöi innanlands. í lausasölu 25 kr. eintakiö.
Að tapa
jafnvæginu
egar verðbólgan seig upp
á við með sífellt meiri
hraða deildu stjórnmálamenn
harkalega um það, hvaða ráð
dygðu best til að sigrast á
henni. Tekist var á um tvær
meginleiðir að lokum: Niður-
talningarleiðina sem fram-
sóknarmenn fylgdu þar til
Steingrímur Hermannsson
varð forsætisráðherra og
leiftursóknarleiðina sem
sjálfstæðismenn kynntu fyrst
fyrir kosningarnar 1979. Eftir
að niðurtalningarmenn höfðu
myndað ríkisstjórn í febrúar
1980 hækkaði verðbólgan
jafnt og þétt og kaupmáttur
launa hrapaði að sama skapi
þar til öllum var nóg boðið
vorið 1983. Eftir kosningarn-
ar þá sneru framsóknarmenn
við blaðinu, gengu til liðs við
sjálfstæðismenn og stóðu að
því að slá verðbólguna niður í
einu höggi.
Á meðan harðast var barist
um það hvor leiðin skilaði
betri árangri í verðbólgubar-
áttunni héldu menn bæði inn-
an Sjálfstæðisflokksins og
utan því fram af mikilli hörku
í áróðursstríðinu, að nú væri
flokkurinn hætt kominn af
því að leiftursóknaröfl með
frjálshyggjupostula í broddi
fylkingar hefðu hrifsað flokk-
inn í sínar hendur og ætluðu
af hugsjónalegri mannvonsku
að beita honum í þágu gróða-
afla heima og eriendis. Eftir
því sem árangurinn kom bet-
ur í ljós, verðhækkanir
minnkuðu og jafnvægið varð
meira dró úr þessum áróðri
og að lokum þagnaði hann.
Með kjarasamningum í febrú-
ar 1984 veittu launþegasam-
tökin ríkisstjórninni tóm til
að halda áfram á sömu braut.
Harkan sem hljóp í kjara-
viðræðurnar strax eftir að
kröfur komu fram sýndi að í
sumar hafði ríkisstjórninni
hins vegar mistekist að halda
þannig á málum að launþegar
sættu sig við kjaraskerðing-
una sem verðbólguslagnum
fylgdi. Ekki tókst að ná
breiðri samstöðu um leið sem
tryggði kaupmátt með hófleg-
um og jöfnum launahækkun-
um, þolinmæðin var brostin á
þeim vettvangi og þar að auki
blasti við óþolandi taprekstur
í sjávarútvegi. Ríkisstjórn-
inni hafði ekki tekist að halda
nauðsynlegu jafnvægi í efna-
hagsstarfseminni.
Miðað við niðurstöðuna
sem nú blasir við hljóta menn
að velta því fyrir sér, hve
mikil alvara bjó að baki
stuðningi við skattalækkun-
arleiðina svonefndu hjá þeim
sem féllust á meginhugmynd-
ina sem á baki henni býr, að
með hófsömum launahækk-
unum og skattalækkunum sé
frekar unnt að tryggja kaup-
mátt en með því að fjölga sí-
fellt verðminni krónum í
launaumslaginu. Þótt þessari
leið hafi verið vel tekið og
framsóknarmenn hafi slegið
eign sinni á hana eftir að hún
mæltist æ betur fyrir manna
á meðal og tengt hana nafni
forsætisráðherra, hefur hún
orðið að víkja fyrir launa-
hækkunarleiðinni við gerð
kjarsamninganna. Auðvitað
hljóta menn að hafa efasemd-
ir um að ríkisstjórninni takist
að fylla stórt gat vegna
skattalækkana úr því að
henni gekk jafn illa og raun
bar vitni að fylla tiltölulega
lítið fjárlagagat á nýliðnu
vori.
Hvað kemur svo í ljós þegar
leitað er álits almennra fé-
lagsmanna í BSRB á nýgerð-
um kjarasamningi? Enginn
er alsæll og fæstir ánægðir.
Fólk hefur ekki gleymt verð-
bólgureynslunni. Til þess að
fá staðfestingu á því er nóg að
menn lesi viðtölin við hina al-
mennu félagsmenn í BSRB í
Morgunblaðinu í gær: „Auk
þess er ég sannfærður um að
það verður gengisfelling eftir
áramótin sem gerir þessa
hækkun að engu. Og það er ég
óánægðastur með,“ sagði
Trausti Hermannsson, skatt-
endurskoðandi. „Ég hefði
frekar viljað að skattalækk-
unarleiðin hefði verið farin,
því ég óttast að það sem nú
hefur áunnist gufi fljótlega
upp í verðbólgunni," sagði
Sveinn Erlendsson, lögreglu-
þjónn. Og Inga Guðmunds-
dóttir, galdkeri hjá Póstinum,
sagðist óttast að verðbólgan
færi á fullan skrið aftur og
gerði hækkunina að engu.
Það tók langan tíma og var
dýrkeypt fyrir þjóðarbúið að
læra af reynslunni í átökun-
um við verðbólguna. Hitt ætl-
ar þó líklega að taka lengri
tíma fyrir stjórnmálamenn
og verkaiýðsforingja og verða
dýrkeyptara fyrir launþega,
hvern og einn, að finna skyn-
samlegustu leiðina sem skap-
ar nauðsynlegt jafnvægi og
tryggir kaupmátt án verð-
bólgu.
í þessu samhengi er fróðlegt að
huga að takmörkun vígbúnaðar
þar sem slík takmörkun kynni að
tryggja Bandaríkjamönnum yfir-
burðina sem republikana dreymir
um. Raunar eru skilyrðin fyrir
takmörkun vígbúnaðar þau að
Sovétríkin virði umsamin samn-
ingsákvæði og heimili eftirlit.
Samkvæmt stefnuskránni er það
óhugsandi að Bandaríkjamenn
láti neyða sig í varnarstöðu gagn-
vart Sovétríkjunum. Stefnuskráin
ber öll merki um hið gagnstæða
eins og fram hefur komið. Hins
vegar er þess ekki getið hvernig
þessir yfirburðir verði í reynd
tryggðir. Sovétríkin eru greinilega
fær um að taka þátt í vígbúnað-
arkapphlaupi og ef til vill standa
þau best að vígi hvað það snertir.
Hugmyndin að baki stefnu repu-
blikana virðist því vera sú að víg-
hinu pólitíska og efnahagslega
sviði sem og á sviði hernaðar og
tækni.
Með þessu móti vilja republik-
anar tryggja yfirburði Bandaríkj-
anna gagnvart sérhverjum óvini,
þ.e.a.s. Sovétríkjunum. Bandarík-
in eiga að ná yfirburðum á öllum
sviðum og sérstök áhersla er lögð
á að Bandaríkjafloti verði hinn
öflugasti.
ar, og nú Mondale, gagnvart
ógninni sem stafar af Sovétríkjun-
um og kommúnismanum.
Yfírburðir
Bandaríkjamanna
Rebublikanar vilja bregðast við
þessum ógnvaldi og sigra hann
með kröftugu átaki þar sem nýta
skal yfirburði Bandaríkjanna á
eftir Arne Œav
Brundtland
Ummæli Gerald Ford, fyrrum
Bandaríkjaforseta, á flokksþingi
republikana á dögunum, vöktu
ekki almenna hrifningu. Ford
sagðist aldrei hafa svo mikið sem
litið á stefnuskrána sem honum
var ætlað að starfa eftir. Þar
vestra er ekki farið eftir stefnu-
skrám heldur eru þær settar fram
til að vinna kosningasigra. Hefði
einhver norskur stjórnmálamaður
látið áþekk orð falla hefðu heyrst
raddir um skrum og svik við al-
menning. í Noregi leggja stjórn-
málaflokkar mikia vinnu í stefnu-
skrár sínar auk þess sem gerð er
krafa um að starfað sé í samræmi
við þær. Ef ætlunin er ekki að
framkvæma stefnuskrána sem
republikanar samþykktu á flokks-
þingi sínu í Dallas er ástæða til
þess að gleðjast. En ef til vill er
ekki ráðlegt að vera of bjartsýnn í
því efni.
Stefnuskráin er skýr og greini-
leg. Hún er gegnsýrð af sjálfsör-
yggi og stolti, auk þess sem hún er
bein ögrun við Sovétríkin. í
stefnuskránni kemur fram sú af-
staða að Sovétríkin séu ógnvaldur,
sem Bandaríkin verði að berjast
gegn af alefni út um allan heim.
Það er einungis hægt að vona aö
Kremlverjar taki stefnuskrána
ekki bókstaflega því þá virðast
átök stórveldanna á flestum svið-
um utanrikismála óumflýjanleg.
Ekki er þó hætta á beinum hern-
aðarátökum en allsherjar vígbún-
aðarkapphlaup og valdatafl út um
allan heim gæti fylgt í kjölfarið.
Föðurlandsást
Hið mikla stolt sem fram kemur
í stefnuskrá republikana er í
sjálfu sér ekki svo slæmt. Banda-
ríkjamenn geta verið stoltir af
sjálfum sér fyrir margt og það er
ágætt að þekkja mátt sinn og
megin. En stoltið má ekki verða
aðalatriðið því þá hættir því til að
breytast í föðurlandsrembu og
fyrirlitningu í garð annarra þjóða.
Reagan forseti höfðaði mjög til
þjóðarstolts Bandaríkjamanna
þegar hann komst til valda fyrir
tæpum fjórum árum. Aðalatriðið
var að endurvekja trú Bandaríkja-
manna á sjálfum sér. í stefnu-
skránni er enn á ný hamrað á
þessu þjóðarstolti og þó að það
nægi til að vekja upp föðurlands-
ást Bandaríkjamanna árið um
kring gæti þetta atriði haft erfið-
leika í för með sér ef fylgja á
sveigjanlegri utanríkisstefnu í
stórmálum eins og stöðugleika, al-
þjóölegri samvinnu, slökun á
spennu milli stórveldanna, frið-
armálum og siðast en ekki síst af-
vopnunarmálum.
Ógnvaldurinn
Rauði þráðurinn í stefnuskránni
er andúð í garð Sovétstjórnarinn-
ar og tekur hún bæði til beinna
samskipta við Sovétríkin og al-
þjóðastjórnmála. Mesta ógnin við
stefnu Bandaríkjastjórnar er út-
þenslustefna Sovétríkjanna I
Mið-Ameríku, Evrópu, Mið-Aust-
urlöndum, Afríku og Asíu. Repu-
blikanar líta svo á að Sovétríkin
beiti öllum brögðum til að ná
hernaðarlegum yfirburðum gagn-
vart Bandaríkjunum og löndum
hins frjálsa heims og hiki ekki við
að beita vopnavaldi, vopnasölu,
undirróðri, hryðjuverkum og sölu
á eiturlyfjum til að ná þessu
markmiði. { stefnuskránni vilja
republikanar benda á þessa miklu
ógn og skera upp herör gegn
henni. Það er einmitt hvað varðar
þessa herskáu stefnu gegn Sovét-
stjórninni sem republikanar
greina sig frá demókrötum. Repu-
blikanar hafa hamrað á sljóleika
og barnaskap Carter-stjórnarinn-
Þjóðarstolt mótar stefnu
Reagans og flokks hans
búnaðarkapphlaup stórveldanna
geti kollvarpað efnahag Sovétríkj-
anna.
Þá virðist einnig liggja þarna að
baki vissa republikana um að
bandamenn og vinir Bandaríkj-
anna fari að dæmi þeirra, og að
bæði pólitísk og efnahagsleg skil-
yrði séu fyrir hendi til að hrinda
þessari stefnu í framkvæmd. En
reyndin kynni að verða önnur.
Lýðræðislegur
kapítalismi
Republikanar kveðjast vera
stoltir vegna efnahagsbatans, sem
einkafjármagnið hefur orsakað, og
styrks bandarísks lýðræðis. I
stefnuskránni segir að einka-
framtakið, í öllum sínum mynd-
um, hafi skilað mun meiri árangri
en ríkiskapítalismi og kommún-
ismi. Auðvelt er að fallast á þessa
fullyrðingu. Hins vegar virðist það
sjónarmið nú ráðandi á meðal
republikana að réttlætanlegt sé að
neyða flestallar þjóðir heims til að
fara að dæmi Bandaríkjamanna í
efnahagsmálum. Republikanar
telja sem sé að hinn lýðræðislegi
kapitalismi eigi að vera öðrum
þjóðum fyrirmynd og vitna til
efnahagsbatans í Bandaríkjunum
og I stórum hluta Asíu. Undir
stjórn republikana eiga Bandarík-
in í auknum mæli að setja sem
skilyrði að þær þjóðir sem þiggja
fjárstuðning og þróunaraðstoð
þeirra fari að fordæmi Banda-
ríkjamanna í efnahags- og stjórn-
málum. Þannig telja republikanar
að það sem kemur Bandaríkjum
vel komi öllum vel.
f beinum tengslum við þessa af-
stöðu republikana setja þeir fram
afgerandi skoðanir varðandi Sam-
einuðu þjóðirnar. Þeir telja að
Bandaríkjamenn eigi ekki lengur
að leggja fram stóran hluta af því
fjármagni sem rennur til Samein-
uðu þjóðanna, þar sem Banda-
ríkjamenn þurfi stöðugt að taka
tillit til aðildarríkja við mótun
utanríkisstefnu sinnar. Þar að
auki telja republikanar það óvið-
unandi að móðursjúk og áhrifa-
laus aðildarríki gagnrýni Banda-
ríkjastjórn en njóti síðan góðs af
fjárframlögum hennar til Samein-
uðu þjóðanna. í stefnuskránni er
lýst yfir ánægju með úrsögnina úr
UNESCO, en ákvæði á sviði haf-
réttarmála, sem takmarka frjálst
framtak Bandaríkjamanna, eru
harðlega fordæmd.
í stuttu máli eiga þeir að njóta
góðs af, sem vilja samstarf við
Bandaríkjamenn og eru reiðubún-
ir til að ganga að skilyrðum
þeirra. Hinir verða að sjá um sig
sjálfir.
Stefnan í mannréttindamálum
er óbreytt. í stefnuskránni eru
mannréttindabrot gagnrýnd en
gagnrýnin í garð hægristjórna er
mjög hóflega orðuð. Hins vegar fá
kommúnistaríkin það óþvegið. Að
mati republikana gengur komm-
únismi í berhögg við allt sem kalla
má mannréttindi og því telja þeir
að frjálsum þjóðum beri að berj-
ast gegn honum. Þannig er engin
markalína dregin á milli varnar-
og mannréttindamála. Lof er bor-
ið á ríki, sem kölluð hafa verið
„útverðir" Bandaríkjanna. Þeim
er heitið frekari stuðningi á sviði
hernaðar- og efnahagsmála þó svo
að stjórnir þessara ríkja hafi verið
gagnrýndar fyrir mannréttinda-
brot. Hér skulu sérstaklega nefnd-
ar stjórnir Kóreu, Thailands og
Pakistans.
Athygli vekur hve lítið er talað
um Alþýðuveldið Kína í stefnu-
skránni, þó er lögð áhersla á að
vilji Kínverjar líkt og Bandaríkja-
menn takmarka útþenslustefnu
Sovétríkjanna. Skýringuna á
þessu atriði má finna í stefnu-
skránni sjálfri, því þar kemur
fram að samskiptin við Formósu
(Taiwan) skuli ganga fyrir. Innan
flokks republikana hefur löngum
verið deilt um afstöðuna til þess-
ara tveggja fjandríkja. Áherslan á
samskipti við Formósu hefur þeg-
ar leitt til mótmæla frá sendi-
herra Kína í Washington. Svo
virðist sem stefna republikana
gagnvart Kína mótist að jafn-
miklu marki af hugmyndafræði og
hagnýtri stjórnspeki.
Er þeim alvara?
Hægri öflin hafa greinilega ráð-
ið miklu um mótun stefnuskrár-
innar. Spurningin er hvort þessi
afgerandi hægristefna verði í raun
utanríkisstefna republikana eða
hvort þessari stefnuskrá sé fyrst
og fremst ætlað að tryggja repu-
blikönum atkvæði og takmörkuð
alvara sé að baki henni.
Hvað sem þessum bollalegging-
um liður er ljóst að republikanar
telja þau skilyrði fyrir hendi í
bandarískum stjórnmálum að
skoðanir eins og hér er lýst hafi
hljómgrunn meðal kjósenda i
komandi kosningum. Hrifning
vegna skoðana af þessu tagi hverf-
ur ekki á svipstundu. Hún hlýtur
að hafa áhrif á þá stefnu sem
Reagan fylgir. Á hinn bóginn hef-
ur verið á það bent að Reagan geti
leitt stefnuskrána hjá sér þar sem
næsta kjörtímabil verði hans síð-
asta. En það gæti reynst honum
erfitt, sérstaklega þar sem honum
er umhugað um vinsældir sínar og
vill að Bandaríkjamenn minnist
hans sem skörungs í forsetastóli.
Sjónarmið Norðmanna
Aukin harka Bandaríkjastjórn-
ar gagnvart Sovétríkjunum gæti
leitt af sér ört vaxandi spennu og
það kynni að koma sér illa fyrir
land eins og Noreg, sem er á jafn-
viðkvæmu hnattsvæði og alkunna
er.
Greinilegt er að meðal republik-
ana er sú skoðun ráðandi að aukin
spenna styrki samningsstöðu
Bandaríkjastjórnar og geti þannig
tryggt raunverulegan árangur á
sviðum sem gagnaðiiinn telur
mikilvæg. Yrði raunin þessi
myndu viðbrögð bandamanna
þeirra vafalaust verða jákvæð.
Hins vegar er það eilíft vanda-
mál hversu takmörkuð áhrif
bandamanna eru á mótun stefnu
Bandaríkjastjórnar hverju sinni.
Þeir geta engin áhrif haft á sveifl-
ur eins og fram koma í stefnuskrá
republikana. Áhrifaleysið kemur
sér illa fyrir þjóð eins og Norð-
menn því þeim er fyrst og fremst í
mun að stöðugleiki ríki í sam-
skiptum stórveldanna, hvort held-
ur spennan er meiri eða minni.
Sveiflurnar, sem greina má í
bandarískum stjórnmálum, verður
að meta af köldu raunsæi. Við
þessar aðstæður verða aðrar þjóð-
ir að sýna röggsemi og gæta hags-
muna sinna. Varla kemur til álita
að mæta þeirri hægri-sveiflu, sem
virðist liggja í loftinu í Bandaríkj-
unum, gagnrýnislaust.
(Þýtt og endursagt — Áiív.)
Arne Olar Brundtland er séríræö-
ingur í öryggis- og aíropnunarmál-
um viö norsku utanríkismálastofn-
unina.
„Vona að starf okkar bæti
mannlíf á Grænhöföaeyjum“
segir Jóhannes Guðmundsson, verkefnisstjóri
EINS og menn rekur eflaust
minni til, sendu íslendingar bát-
inn Feng til Grænhöfðaeyja í
apríl sl. og skyldi áhöfn bátsins
vinna að fiskveiðiverkefni þar á
vegum Þróunarsamvinnustofn-
unar íslands.
Jóhannes Guðmundsson er
verkefnisstjóri á Grænhöfða-
eyjum og lét hann vel af dvöi-
inni þar, er hann kom í stutt fri
hingað til lands fyrir nokkru.
Hann kvað verkefnið hafa geng-
ið framar björtustu vonum.
„Það starfa 5 íslendingar við
verkefnið, sem er fólgið i
kennslu, rannsóknum og veið-
um,“ sagði Jóhannes. „Við þjálf-
um upp áhafnir, en alls geta
18—20 manns verið um borð í
Feng. Samstarfið við eyja-
skeggja hefur verið mjög gott
og þeir virðast hafa mikinn
áhuga á að bæta sinn hag.“
Grænhöfðaeyjar hlutu sjálf-
stæði árið 1975 en höfðu fram
að því verið nýlenda Portúgala.
íbúar eru 330 þúsund, en eyj-
arnar eru um 4000 km2 að
stærð. Þær eru 14 talsins, þar af
eru 8 í byggð. Opinbert tungu-
mál íbúa er portúgalska, en
flestir tala þeir creol-mál, sem
að uppistöðu er portúgalska og
afrískar mállýskur. En hvert er
lifibrauð eyjaskeggja?
„Þetta er erfið spurning,"
svaraði Jóhannes. „Flestir virð-
ast lifa á matargjöfum, enda er
þetta fátæk þjóð. Gjaldeyris-
tekjur þeirra voru um 3—4
milljónir dollara árið 1983, en
til samanburðar má geta þess
að gjaldeyristekjur okkar ís-
lendinga verða líklega um 1,5
milljarðar dollara í ár. Það
virðist þó vera mikill hugur í
mönnum að reyna að bæta af-
komuna, en það tekur langan
tíma að byggja atvinnulífið upp.
Þeir eiga 2 stóra báta núna, sem
hvor um sig er yfir 300 tonn og
eru þeir eingöngu notaðir til
túnfiskveiða, en annars veiða
þeir á smábátum með utan-
borðsmótor eða segli. Nú er ver-
ið að smíða fyrir þá 8 nýja báta,
Jóhannes Guómundsson, verkefnis-
stjóri á Grænhöfóaeyjum.
sem þeir ættu að geta nýtt vel. í
hafnarborginni Mindella, þar
sem við höfum bækistöðvar
okkar, eru dálitlar skipakomur
og þar er tóbaksverksmiðja,
spaghetti-verksmiðja og ýmis-
legt smávegis. Stærsta fyrir-
tækið er slippur, sem Portúgalir
byggðu."
Jóhannes kvaðst vera undr-
andi á því hversu lítið væri um
handiðnað á Grænhöfðaeyjum.
„Það er yfirleitt svo í þjóðfélög-
um sem þessum að alls konar
smáiðnaður þrífst vel, en svo er
alls ekki raunin þarna. Ég veit
ekki af hverju, en kannski er
efnisskorti um að kenna."
Jóhannes sagðist hafa heyrt
að helmingur eyjabúa væri án
atvinnu, en opinberar tölur
væru að vísu nokkru lægri, því
stjórnvöld væru treg til að við-
urkenna svo mikið atvinnuleysi.
íslendingarnir, sem starfa á
Grænhöfðaeyjum, eru ánægðir
með sinn hag, þótt margt sé
ólíkt þar og hér. Jóhannes Guð-
mundsson sagði úrval matvöru
vera miklu minna þar, en menn
gerðu sér að góðu það sem feng-
ist. „Hérna hefur mikið verið
deilt um kartöflur og hvort þær
séu ætar eða ekki. Þegar ég kom
hingað í lok september þá höfðu
ekki fengist kartöflur á Græn-
höfðaeyjum í 6 vikur og þótti
engum neitt tiltökumál," sagði
Jóhannes. „Ég skoðaði Búvöru-
sýninguna og þar sá ég greini-
lega muninn á löndunum, því
annað eins úrval og þar var
gæti enginn látið sig dreyma
um þar suður frá. Við fáum þó
allt til daglegra nota, geitakjöt
er algengt, en ekkert kindakjöt
fæst og stundum fáum við
svínakjöt eða kjúklinga. Börnin
hræra mjólkurdufti saman við
vatn, bæta út í kakódufti og eru
ánægð með. Annars tókum við
með nokkuð af matvælum þegar
við sigldum út, aðallega niður-
suðuvörur. Við fáum Morgun-
blaðið sent og yfirleitt er það
viku til tíu daga gamalt, þegar
það kemst i okkar hendur, en
það hefur þó komið fyrir að það
er allt að tveggja mánaða gam-
alt. Þrátt fyrir allt þá kvartar
enginn, enda vissum við fyrir að
þarna yrði margt öðruvísi en
við áttum að venjast."
Jóhannes sagði að skipt væri
um Islendinga í áhöfn Fengs á 6
mánaða fresti og væru tveir ís-
lendingar nú í Portúgal til að
læra tungumálið. Sjálfur kvaðst
Jóhannes dveljast á Græn-
höfðaeyjum allan tímann sem
Fengur yrði þar, eða a.m.k. til
ársloka 1985, eins og samningur
ríkjanna kveður á um. „Það hef-
ur gætt nokkurs misskilnings
varðandi skipið, það eru margir
sem halda að íslendingar hafi
Fengur flutti með sér mikió af hjílpargögnum frá Rauóa krossi íslands og
landlæknisembsttinu I aprfl. Á myndinni má sjá, aó fjölmargir kepptust vió
að taka á móti vörunum.
íslendingar kenna innfæddum réttu handtökin viö viögerð á trolli.
gefið Feng. Svo er ekki, en skip-
ið verður notað þarna svo lengi
sem báðir aðilar telja þörf á.
Heimamenn greiða laun inn-
lendu áhafnarinnar og kost á
skipið. Þeir útvega okkur einnig
aðstöðu í landi, en annað, s.s.
laun íslendinganna og olíu á
skipið, greiðum við.“
Um miðjan september fór að
rigna á Grænhöfðaeyjum eftir
fimm ára þurrk. Jóhannesi
sagðist svo frá, að um morgun-
inn hinn 16. september hefði
farið að rigna, en ekki ýkja mik-
ið. „Um hádegið var komin úr-
hellisrigning, skýfall. Það hélst
næsta sólarhringinn með stutt-
um hléum. Tjónið varð gífur-
legt, um 730 hús eyðilögðust,
vegir rofnuðu, matarbirgðir
eyðilögðust, flugvellir lokuðust
og a.m.k. 32 fórust, en nokkurra
er enn saknað. Það hefur ekki
rignt svona í 30—35 ár á þessu
svæði. Gróðurinn tekur ótrú-
lega fljótt við sér, en það væri
ólíkt betra ef vætan kæmi ekki
öll á einum degi.“ íbúar Græn-
höfðaeyja sendu strax út hjálp-
arbeiðni til vinveittra þjóða og
Rauða krossins, sem vonandi
bregðast fljótt og vel við.
Jóhannes Guðmundsson sagði
að lokum, að hann vonaðist til
að verkefnið gengi vel áfram og
að við gætum verið stolt af því
fyrir íslands hönd. Hann kvaðst
einnig vonast til að verkefnið
bætti afkomu og mannlíf á
Grænhöfðaeyjum.
RSv