Morgunblaðið - 09.11.1984, Síða 24
24
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 9. NÓVEMBER 1984
Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Aöstoðarritstjóri
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Auglýsingastjóri
hf. Árvakur, Reykjavík.
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Björn Bjarnason.
Þorbjörn Guömundsson,
Björn Jóhannsson,
Árni Jörgensen.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
Ágúst Ingi Jónsson.
Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aöalstræti 6, sími 10100. Auglýsingar: Aö-
alstræti 6, sími 22480. Afgreiösla: Kringlan 1, sími 83033. Áskrift-
argjald 300 kr. á mánuöi innanlands. j lausasölu 25 kr. eintakiö.
Yfirburðasigur
Ronald Reagans
Ronald Reagan, frambjóð-
andi repúblikana, vann yf-
irburðasigur í forsetakosning-
um í Bandaríkjunum sl. þriðju-
dag. Hann bar sigurorð af mót-
frambjóðanda sínum í 49 af 50
ríkjum og hlaut fleiri kjörmenn
en nokkur annar forsetafram-
bjóðandi í sögu Bandaríkjanna.
Niðurstaða kosninganna er af-
dráttarlaus stuðningur við
stefnu Reganstjórnarinnar og
störf hennar sl. fjögur ár.
Stjórn Reagans hefur tekizt
að lækka verðbólgu úr rúmum
12% í rúm 4% og auka hagvöxt,
sem leitt hefur til lífskjarabata,
þann veg að hinn almenni borg-
ari í Bandaríkjunum horfir
bjartari augum til framtíðar-
innar að loknu fyrsta kjörtíma-
bili forsetans en við upphaf
þess. Atvinnuleysi er að vísu
svipað nú og þegar Regan sett-
izt á forsetastól. Engu að síður
eru fleiri Bandaríkjamenn vinn-
andi í dag en nokkru sinni fyrr
og úrslit kosninganna sýna, að
fólk hefur trú á því að sá efna-
hagsbati, sem sagt hefur til sín
í forsetatíð Reagans, muni í
senn stuðla að vaxandi atvinnu-
framboði og minkandi ríkis-
sjóðshalla, sem verið hefur eitt
helzt ádeiluefni andstæðinga
forsetans á hendur honum.
Ronald Regan hefur og aukið
veg og styrk Bandaríkjanna út á
við. Hann leggur áherzlu á við-
ræður og gagnkvæma samninga
milli lýðræðisþjóða heims og al-
ræðisríkja sósíalismans. Hann
telur hinsvegar líklegra til
árangurs, að lýðræðisþjóðirnar
setjist sterkar en ekki veikar að
samningaborði, og hafi burði til
að varðveita lýðræði, þingræði
og almenn þegnréttindi til
langrar framtíðar.
Það er að sjálfsögðu fyrst og
fremst mál Bandaríkjamanna,
hvern þeir velja til forseta í
landi sínu. En það skiptir hins-
vegar hinn lýðfrjálsa heim
miklu máli, hvern veg það val
tekst, vegna óhjákvæmilegs og
margbreytilegs samstarfs þjóða
í milli. Ronald Reagan er ekki
hafinn yfir gagnrýni, frekar en
aðrir dauðlegir menn, og honum
hafa verið mislagðar hendur á
stundum eins og öllum þjóðar-
leiðtogum. En hann hefur óum-
deilanlega marga kosti sem
þjóðarleiðtogi. I Ijósi þeirrar
reynslu, sem fyrir liggur eftir
fjögurra ára setu hans á for-
setastóli, er ástæða til vænta
góðs af veru hans á valdastóli í
Bandaríkjunum næstu árin.
Samningar á almennum
vinnumarkaði
að er ástæða til að fagna
þvi að tekizt hafa samning-
ar milli aðildarfélaga Alþýðu-
sambands fslands og viðsemj-
enda þeirra, án verkfalla.
Það var naumast við því að
búast eftir þá samninga sem
fyrir lágu milli BSRB og ríkis-
ins, að ASÍ-samningarnir féllu í
annan farveg en raun varð á.
Það lofar hinsvegar góðu um
framvindu mála, hve mikill
áhugi kom fram, beggja megin
samningaborðsins, í þá veru, að
fara heldur skattalækkunarleið
til kjarabóta. Sú leið hefði aukið
ráðstöfunarfé heimila og kaup-
mátt, án þess að hafa verð-
bólguáhrif eða knýja á um
gengislækkun til stuðnings út-
flutningsframleiðslu. Það hagn-
ast enginn af fleiri krónum í
launaumslagi, ef þær smækka
að kaupmætti í leiðinni, eins og
gerzt hefur undantekningar-
laust sl. einn og hálfan áratug.
BSRB-samningurinn, sem
fyrr varð í höfn, varð stefnu-
markandi fyrir framhaldið, því
miður. Þar með var höggvið
skarð í verðbólguvarnir í þjóð-
arbúskapnum. Sá skilningur,
sem kom fram í viðræðum aðila
vinnumarkaðarins á nýjum og
raunhæfari leiðum til kjara-
bóta, vekur hinsvegar vonir um,
að byggja megi upp verðbólgu-
varnir á ný og læra af mistök-
um liðinnar tíðar.
Eina raunhæfa leiðin til var-
anlegs lífskjarabata er hinsveg-
ar sú að auka þau verðmæti,
sem til verða í þjóðarbúskapn-
um á hverri tíð; þær þjóðartekj-
ur, sem til skiptanna eru.
Lífskjör hafa aldrei og verða
aldrei til í samningum, heldur í
verðmætasköpun atvinnuveg-
anna. Það þarf að vekja alla
hvata til að efla þá atvinnuvegi,
sem fyrir eru, og skjóta nýjum
stoðum undir atvinnu og af-
komu landsmanna. Samhliða
þarf að styrkja markaðsstöðu
framleiðslu okkar erlendis.
Lífskjör okkar í bráð og lengd
hvíla annarsvegar á verðmæta-
sköpun og hinsvegar á milli-
ríkjaverzlun, þ.e. á framleiðslu
heima fyrir og verði útflutnings
okkar á erlendum mörkuðum.
Það, sem þjóðarframleiðslan
gefur okkur, umfram tilkostn-
að, ber uppi lífskjör okkar,
hvort heldur er samneyzla eða
einkaneyzla. Það er sá mergur
máls, sem hver ábyrgur þjóðfé-
lagsþegn verður að gera sér
grein fyrir.
Brestir í réttar
— eftir Pétur Kr.
Hafstein
Það hafa margir kynlegir kvist-
ir komið í lós í íslenzkri þjóðfé-
lagsgerð síðustu daga og vikur í
verkfalli opinberra starfsmanna.
Sú spurning hefur leitað á hug-
ann, hvort íslenzkt réttarríki væri
á hvörfum og hvar það vald lægi í
raun og veru, sem ætlað er til
stjórnar hverju ríki, er því nafni
vill heita. Umgjörð hins daglega
lífs var á stundum að minnsta
kosti í litlu samræmi við þann
lagagrundvöll, sem menn hafa
kosið að byggja landið á. Þá hlýtur
við lyktir verkfalls opinberra
starfsmanna nokkurn ugg að hafa
sett að þeim, sem þó hafa viljað
trúa því, að á íslandi væri samfé-
lag siðaðra manna.
Löggæzlu má ekki
veikja
Það er ljóst, að grundvallarregl-
ur í samskiptum manna verður
jafnan að halda í heiðri, ef ekki á
að skapast skeggöld og skálmöld.
Þótt réttur manna til að berjast
fyrir bættum kjörum sé meðal
helztu mannréttinda, verður að
viðurkenna, að án löggæzlu er ör-
yggi og velferð borgara stefnt í
óhæfilega tvísýnu. Það er þess
vegna víðs fjarri raunveruleikan-
um, að unnt sé að fá lögreglu-
mönnum verkfallsrétt, eins og
gert var með lögum nr. 29/1976
um kjarasamninga Bandalags
starfsmanna ríkis og bæja. Sam-
hliða þeirri löggjöf var því hins
vegar aukið við lög nr. 38/1954 um
réttindi og skyldur starfsmanna
ríkisins, að tilteknum hópum væri
þrátt fyrir hina almennu reglu
óheimilt að gera verkfall, þ.á m.
dómurum, lögreglustjórum, toll-
stjórum og ýmsum forstöðu-
mönnum ríkisstofnana. Þetta var
gert af augljósri þörf, og þar með
var viðurkennt, að margvíslega
starfsemi ríkisins má aldrei
stöðva með verkfallsaðgerðum. Ég
tel það sýnt, að löggjafinn hafi
gert afdrifarík mistök á árinu
1976 með því að skipa löggæzlu-
mönnum almennt ekki í þann hóp,
sem ekki hefur verkfallsrétt. Það
eftirlits- og varnaðarstarf, sem
þeir hafa með höndum, verður
ekki eina stund látið niður falla í
siðuðu þjóðfélagi og réttarríki. Af
þeim ástæðum kvaddi kjaradeilu-
nefnd lögreglumenn nú úr verk-
falli og til vinnuskyldu — að vísu
með því fororði, að minni háttar
störfum og fyrirgreiðslu skyldu
þeir ekki sinna á verkfallstíma.
Slík sundurgreining þjónar hins
vegar engum tilgangi og er til þess
eins fallin að slæva tilfinningu al-
mennings fyrir þýðingu löggæzlu-
starfsins og skapa óvissu og jafn-
vel ugg. Á sama veg ættu toll-
gæzlumenn að standa utan þeirra
hópa, er lagt geta niður störf. Úr
því að svo er ekki samkvæmt nú-
gildandi löggjöf, hefði kjaradeilu-
nefnd átt að kveðja þá almennt til
starfa. Þeir teljast lögum sam-
kvæmt til lögreglumanna ríkisins
og hafa með höndum gæzlu þeirra
hagsmuna, sem ekki er unnt að
fórna í kjaradeilum. Meðan toll-
gæzlumönnum er ekki að fullu
haldið utan þeirra starfsgreina, er
verkfall mega gera, verður í raun
og veru að stöðva allar samgöngur
við útlönd í verkfalli opinberra
starfsmanna.
Það er ljóst, að tollstjórar geta
ekki sjálfir haldið uppi raunveru-
legu og markvissu tolleftirliti við
slíkar aðstæður. Með því að ætla
þeim einum að tollafgreiða skip og
flugför og kalla fáeina tollverði úr
verkfalli til afmarkaðra tollstarfa,
er í raun verið að víkja frá
markmiðum tollalöggjafar um
tolleftirlit, sem að öðru jöfnu er
lögð rík áherzla á að framfylgja.
Sama gildir, þótt fjármálaráð-
herra taki þá ákvörðun að láta
tollgæzlu að einhverju leyti lönd
og leið um tíma. Ég tel það afar
varhugavert, þegar hagsmunir
ríkisvaldsins og almennings af
ströngu tolleftirliti eru með
Pétur Kr. Hafstein
„Sú lausn er verri en
engin að semja sig frá
lögum og landsrétti og
fá þannig sjálfdæmi í
eigin sök. Það er ekki
aðeins siðferðilega
ámælisvert að fara fram
á slíkt og Ijá því máls,
heldur er það svo hyl-
djúp niðurlæging fyrir
lýðveldið íslenzka, að
dapurlegri gjöf verður
því tæpast gefin á fer-
tugasta afmælisári.“
handahófskenndum hætti látnir
víkja um stundarsakir fyrir óskil-
greindum hagsmunum einhverra
aðila í þjóðfélaginu af því að verða
fyrir sem minnstum óþægindum
og röskun í verkfalli. Að sjálf-
sögðu hefur verkfall á borð við
það, sem nú er að baki, víðtæk
Vil ekki gefa pólitísku
ágreiningsmáli svo
trúarlegt yfirbragð
— segir Guðmundur
Kristjánsson,
bæjarstjóri í
Bolungarvík,
um skeyti sem
hann sendi biskupi
„ÉG TEL vera af hinu illa áróður,
sem miðar að því að vekja og við-
halda ótta og hræðslutilfinningu
meðal almennings,“ sagði Guð-
mundur Kristjinsson, bæjarstjóri í
Bolungarvík, í samtali við blaða-
mann Mbl. Sl. laugardag sendi Guð-
mundur biskupi Islands skeyti, í
framhaldi af fréttum um bænaskrá
nokkurra Vestfirðinga gegn bygg-
ingu ratsjárstöðvar í fjórðungnum.
Skeytið var svohljóðandi:
„Biskup íslands, herra Pétur
Sigurgeirsson,
Kirkjuþingi, Hallgrímskirkju,
Reykjavík.
I fréttatíma útvarps nú í hádeg-
inu var greint frá því, að séra Lár-
us Guðmundsson, prófastur ísa-
fjarðarprófastsdæmis, hafi farið
fram á stuðning Kirkjuþings við
það, sem kallað var „bænaskrá
Vestfirðinga gegn hugsanlegri
byggingu ratsjárstöðvar á Vest-
fjörðum." Vegna þessa óska ég
undirritaður að koma á framfæri
eftirfarandi:
Ég er einn í hópi liðlega 99%
íbúa Vestfjarða, sem ekki hafa
undirritað neitt bænaskjal til
stjórnvalda gegn hugsanlegri
byggingu ratsjárstöðvar á Vest-
fjörðum. Engu að síður tel ég mig
til þess hóps manna, sem vilja
stuðla að og efla frið meðal manna
og þjóða og stuðla að gagnkvæmri
afvopnun. Ég hef hinsvegar aðra
afstöðu til þessa tiltekna máls
heldur en prófasturinn og þau
0,8% íbúa Vestfjarða, sem hann
hefur gerst talsmaður fyrir á
Kirkjuþingi. Ég lýsi mikilli undr-
un og vonbrigðum með málatil-
búnaðinn, sem ég tel að ekki geti
flokkast undir lýðræðisleg vinnu-
brögð gagnvart minni afstöðu. Ég
hlýt hinsvegar að lýsa því trausti
til Kirkjuþings að það telji ekki í
sínum verkahring að taka afstöðu
í þessu tilgreinda máli. Þá ber ég
fram þá ósk, að Kirkjuþing 1984
megi verða árangursríkt til efl-
ingar kirkju og kristni á íslandi.
Guðmundur Kristjánsson, safn-
aðarfulltrúi, Hólssókn, Bolungar-
vík.“
Guðmundur sagði eftir biskupi,
að skeytið hefði verið fært þeirri
nefnd, sem fjallar um ratsjár-
stöðvamálið á Kirkjuþingi. - „Til-
gangur minn með því að senda
skeytið var að vekja athygli á því,
að hópurinn talaði ekki fyrir
munn allra Vestfirðinga, eins og
mátti skilja á umræðum og frétt-
um,“ sagði hann. „Ég felli mig illa
við að gefa þessu pólitíska ágrein-
ingsmáli, sem aðild íslands að ör-
yggis- og varnarsamstarfi vest-
rænna þjóða er og hefur verið, svo
trúarlegt yfirbragð. Ég virði að
sjálfsögðu og viðurkenni rétt
þeirra til að láta i ljós skoðanir
sínar og fylgja þeim fram. Það er
einmitt sá dýrmæti réttur, sem við
viljum vernda og tryggja með ör-
yggis- og varnarsamstarfinu."
Hann sagði að tiltölulega nýleg
skoðanakönnun virtist leiða i ljós
að meirihluti þjóðarinnar væri
fylgjandi aðild að þessu samstarfi.
„En því fylgja kvaðir,“ sagði hann,
„meðal annars um varnar- og eft-
irlitsstöðvar hér á Iandi.“