Morgunblaðið - 13.11.1984, Qupperneq 21

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIDJUDAGUR 13. NÓVEMBER 1984 21
Vextirnir orðnir
efnahagsleg endaleysa
— eftir Ragnar
Arnalds
Vextir hafa mjög farið hækkandi
að raungildi í seinni tíð en þó tók
.steininn úr nú í haust, eftir að Þor-
steinn Pálsson og Steingrímur Her-
mannsson sömdu um, að bankarnir
fengju sjálfdæmi um vaxtaákvarðan-
ir, þrátt fyrir margyfirlýsta andúð
Steingríms á háum vöxtum.
Raunvextir, þ.e. vextir umfram
verðbólgustig eða fulla verðtrygg-
ingu, eru nú orðnir 7—8% á verð-
tryggðum útlánum hjá bðnkunum
en allt að tvöfalt hærri á almenn-
um verðbréfamarkaði.
Til þess að menn skilji hvað um
Collonil
vernd fyrir skóna,
leöriö, fæturna.
Hjá fagmanninum
er að ræða má nefna sem dæmi, að
sá sem tekur lán og endurgreiðir
það tíu árum síðar með 7% raunv-
öxtum, verður að greiða lánsupph-
æðina tvöfalda (vextir + afborg-
un). Með 10% raunvöxtum tvö-
faldast upphæðin á aðeins 7 árum
og með 14% raunvöxtum á aðeins
5 árum.
Raunvextir af þessari stærð-
argráðu eru gersamlega óviðráð-
anlegir fyrir flesta lántakendur.
Fjárfesting sem skilar andvirði
sínu í arð á 5—10 árum er sjald-
gæf, þótt auðvitað megi finna þess
dæmi. Allur þorri lántakenda,
þ.á m. flestir atvinnurekendur, út-
gerðarmenn og bændur, geta ekki
gert sér vonir um svo skjóta
ávöxtun fjárfestingar. Enn síður
getur fólk með meðaltekjur vænst
þess að eignast i raun þá ibúð, sem
það kaupir eða byggir, ef það þarf
að snara út andvirði ibúðarinnar í
vextina eina á 5—10 ára fresti.
Kaunvextir banka á bilinu 7—8%
í þjóðfélagi, þar sem þjóðarfram-
leiðsla hefur að jafnaði vaxið um eitt
til tvö prósent, eru efnahagsleg
endaleysa og hljóta og kalla á gjald-
þrot fyrirtækja og einstaklinga f
stórum stíl að nokkrum tíma liðnum.
Vissulega er mjög mismunandi,
hvaða áhrif háir raunvextir hafa á
afkomu atvinnuveganna. Að und-
anförnu hefur verið mikil gróða-
myndun í verslun og ýmiss konar
þjónustu en aftur á móti erfið af-
koma í sjávarútvegi og landbún-
aði. Þeir sem átt hafa á brattann
að sækja hafa safnað miklum
lausaskuldum, sem strax lenda í
þessum hæstu raunvöxtum með
einum eða öðrum hætti sem nú
hafa náð áður óþekktri stærðar-
gráðu.
Það þarf því engan að undra, að
í samkeppni við höfuðborgarsvæð-
ið halli nú mjög á landsbyggðina,
þar sem hefðbundnar framleiðslu-
greinar eru burðarásar atvinnu-
lífs.
óhjákvæmilegt er að ítreka, að
þessi háskalega þróun vaxtamála
að undanförnu er ekkert óvænt
slys, heldur afleiðing ákvarðana,
sem Þorsteinn Pálsson, formaður
Sjálfstæðisflokksins, knúði fram í
samningum við Steingrfm Her-
mannsson. Þetta er stefna auð-
Ragnar Arnalds
„Óhjákvæmiiegt er að
ítreka, að þessi háska-
lega þróun vaxtamála
að undanförnu er ekk-
ert óvænt slys, heldur
afleiðing ákvarðana,
sem Þorsteinn Pálsson,
formaður Sjálfstæðis-
flokksins, knúði fram í
samningum við Stein-
grím Hermannsson“
hyggjunnar í sinni verstu mynd,
þar sem hagsmunum fjöldans er
fórnað í þágu auðmagnsins.
Talsmenn hávaxtastefnunnar
hafa huggað áhangendur sína með
því, að markaðurinn muni smám
saman leita jafnvægis og finna
vaxtastig, sem samræmist að-
stæðum, jafnframt því sem eftir-
spurn og framboð fallist í faðma.
Fátt bendir til þess að þetta sé
rétt, eins og ástandið í lánamálum
bankakerfisins ber glöggt vitni
um. Síhækkandi vextir hafa ekk-
ert bætt úr misvægi framboðs og
eftirspurnar á lánum, sem lengi
hefur ríkt hér á landi. Sú stað-
reynd, að menn bíða í löngum röð-
um eftir að taka lán sem í eðli sínu
eru flestum óviðráðanleg, sýnir að
ástand lánamála er fyrst og
fremst vítahringur, sem menn
komast ekki úr þótt fegnir vildu;
menn taka sem sagt lán í stórum
stíl úr neyð með okurvöxtum, þótt
skynsemin segi þeim, að þeir ættu
ekki að gera það.
Hér sem vídar þarf aðra og beil-
brigðari stjórnarstefnu en þá sem nú
er fylgt Fólkið og fyrirtækin í land-
inu eiga kröfu til eðlilegra lífsskil-
yrða og þar á meðal hlýtur að vera
rétturinn til að fá lán með hæfí-
legum kjörum.
Ragnar Arnalds er alþingismadur
Alþýðubandalags fyrir Norður-
landskjördæmi restra og formaður
þingfíokks Alþýðubandalags.
HELGARa
REISURl
Helgarreisur veita einstaklingum, fjölskyldum og hóp-
um tækifæri til að njóta lífsins á nýstárlegan og skemmti-
legan hátt, fjarri sinni heimabyggð. Fararstjórnin er í þín- g
um höndum: Þú getur heimsótt vini og kunningja, farið
í leikhús, á óperusýningu, hljómleika og listsýningar.
Síðan ferðu út að borða á einhverjum góðum veitinga-
stað og dansar fram á nótt.
Stígðu ný spor í Helgarreisu Flugleiða!
Frekari upplýsingar veita söluskrifstofur Flug-
leiða, umboðsmenn og ferðaskrifstofur.
FLUGLEIDIR