Morgunblaðið - 20.11.1984, Blaðsíða 24
24
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 20. NÓVEMBER 1984
„Heill sé þér þorskur“
eftir Friðrik
Pálsson
„Heill sé þér þorskur,“ sagði
Hannes Hafstein í ódauðlegu
kvæði sínu um „bjargvættinn
besta“. Lengst af hafa íslendingar
tekið undir þessi orð stórskáldsins
enda vitað, að þorskurinn væri
best til þess búinn að „verja okkur
bjargræðisbresti".
Ég hef oft furðað mig á því hin
síðustu misseri hve gáleysislega
landsmenn fjalla um þessa mikil-
vægustu auðlind okkar.
Nútímaþjóðir eiga í flestum
greinum vísindamenn, sem hafa
það hlutskipti að miðla öðrum
fróðleik, sem þeir kunna bestan
hver úr sinni fræðigrein. Hjá
okkur er það Hafrannsókna-
stofnun, sem hefur það vanda-
sama verkefni að fylgjast með
vexti og viðgangi fiskstofnanna
við Ísland og segja fyrir um, hver
áhrif tiltekin veiði muni hafa á
hina ýmsu fiskstofna.
Mönnum hefur orðið tíðrætt um
þau mistök, sem þeir telja að Haf-
rannsóknastofnuninni hafi á orðið
og nefna þar til ýmis dæmi. Þeim
hinum sömu væri hollt að velta
því fyrir sér, hvort mistök við
stjórnun fiskveiða hér á landi
hefðu ef til vill orðið fleiri ef Haf-
rannsóknastofnunarinnar hefði
ekki notið við.
Hafrannsóknastofnun hefur æ
ofan í æ þurft að gefa út skýrslur
um bágt ástand þorskstofnsins,
sem stundum hafa verið kallaðar
svartar eða fengið annað viður-
nefni. Nú er mikilvægi útgerðar og
fiskvinnslu slíkt í atvinnulifi
landsmanna, að eðlilegt er, að
niðurstöður skýrslna Hafrann-
sóknastofnunar snerti nánast
hvern einasta mann á einn eða
annan veg. Þess vegna finnst
landsmönnum öllum, að þeir hafi
leyfi til þess að hafa skoðun á því,
hvort fiskifræðingar vinni verk
sín vel eða illa.
Þegar niðurstöðurnar þykja
ískyggilegar, komast menn yfir-
leitt að þeirri niðurstöðu, að nú
hafi fiskifræðingum orðið á al-
varleg mistök. Þeir hafi auðvitað
ekki gert sér grein fyrir þeim
fiski, sem var undir ísnum eða
þeim, sem fór í Norðursjóinn né
heldur þeim fiski, sem fór til
Grænlands eða að þeir hafi ekki
fundið fiskinn, sem var hér ein-
hvers staðar uppi við landstein-
ana.
Síðustu misserin virðist þó
renna upp fyrir mörgum, sem um
þessi mál hugsa, að fiskifræðingar
hafi haft nokkuð til sins máls, því
að þrátt fyrir stöðugt vaxandi
fiskiskipaflota, byltingu í fiskileit-
artækni og aukið úthald hefur t.d.
þorskafli dregist saman ár frá ári.
Menn gleyma sér að vísu dálítið í
þeirri umræðu, hvort minnkandi
afli stafi af náttúrulegum orsök-
um eins og lakari skilyrðum í
sjónum bæði til hrygningar og
uppvaxtar eða hvort það stafi af
ofveiði á smáfiski eða einhverju
allt öðru. Menn spyrja oft ekki
réttra spurninga í þessari um-
ræðu.
Ef við litum á ísland sem eitt
MORGUNBLAÐINU hefur borist til
birtingar stjórnmálaályktun mið-
stjórnar Framsóknarflokksins, sem
samþykkt var 11. nóv. sl.:
Fundur miðstjórnar Framsókn-
arflokksins fagnar þeim mikla ár-
angri sem ríkisstjórn Steingríms
Hermannssonar hefur náð í efna-
hagsmálum. Með lækkun verðbólgu
hefur tekizt að koma í veg fyrir
stöðvun framleiðslunnar og atvinn-
uleysi, sem leitt hefði til aukinnar
skuldasöfnunar erlendis og van-
„Ég er einn af þeim,
sem hef tilhneigingu til
að trúa því, sem fiski-
fræðingar setja fram, þó
ekki í blindni.
Ég tel, að við höfum
ekki aðra menn betri en
fiskifræðinga til að
meta ástand fiskstofna,
enda hafa þeir aflað sér
til þess sérmenntunar
og hafa rannsóknir á
fiskstofnum að aðal-
starfi.“
stórt fyrirtæki sem ynni við það
eitt að veiða og vinna fisk þá
myndi það fyrirtæki vafalaust
hafa í þjónustu sinni m.a. fiski-
fræðinga og myndi spyrja þá:
„Hvernig getum við nýtt best
þessa takmörkuðu auðlind
okkar?“ Fiskifræðingarnir myndu
væntanlega þurfa að svara þessari
spurningu með því að tilgreina
þau veiðisvæði, sem æskilegast
væri að sækja á, þá aldursdreif-
ingu, sem æskilegast væri að hafa
í aflanum frá fiskverndarsjónar-
miði, þá árstíma sem æskilegast
væri að sækja í stofnana o.s.frv.
Síðan myndu markaðs- og fram-
leiðslusérfræðingar sama fyrir-
tækis verða að taka við þessum
upplýsingum og i sameiningu
reyna að finna út hagkvæmni þess
að sækja í stofnana á þeim slóð-
um, á þeim árstíma og í þær
stærðir, sem fiskifræðingarnir
teldu heppilegast. Allt í þeim til-
gangi að tryggja hámarks afrakst-
ur fiskistofnanna. Ef fyrirtækið
væri þegar með framleiðsludeildir
um land allt eins og við þekkjum
sjávarplássin okkar í dag, yrði
töluvert tekið til þess enda þótt
skila, sem hættulegt hefði getað
orðið efnahagslegu sjálfstæði þjóð-
arinnar.
Miöstjórnin harmar að í nýgerð-
um kjarasamningum skuli ekki
hafa farin skattalækkunarleiðin
em óvéfengjanlega hefði skapað
launafólki meiri kaupmátt en sú
leið sem valin var og komið f veg
fyrir þá tímabundnu verðbólgu sem
óhjákvæmilega mun verða í kjölfar
kjarasamninganna.
Miðstjórn Framsóknarflokksins
telur að hið fyrsta verði að hefja
nokkuð augljóst sé, að dreifing
fjármagnsins um landið yrði
nokkuð önnur en hún er nú, en
látum þau mál liggja á milli hluta.
Ég er einn af þeim, sem hef til-
hneigingu til að trúa því, sem
fiskifræðingar setja fram, þó ekki
i blindni.
Ég tel, að við höfum ekki aðra
menn betri en fiskifræðinga til að
meta ástand fiskstofna, enda hafa
þeir aflað sér til þess sérmenntun-
ar, og hafa rannsóknir á fiskstofn-
un að aðalstarfi. Ég vil þess vegna
eindregið hvetja menn til þess að
reyna að notfæra sér sem best þá
vitneskju sem fiskifræðingar hafa
yfir að búa og spyrja þá þeirra
spurninga, sem mestu máli hljóta
að skipta þegar svo illa er komið
fyrir þorskstofninum og nú er
raunin á. Fiskifræðingum skjátl-
ast að sjálfsögðu af og til eins og
öðrum og þeim hefur ekki tekist
að vekja nægilega tiltrú á starfi
sínu. Nú mun í ráði það merka
nýmæli að tengja fiskimennina
rannsóknarstarfseminni með því
að taka upp meira samstarf við
sjómenn. Það eyðir vonandi
óþarfa tortryggni.
undirbúning að gerð þeirra kjara-
samninga sem taka eiga gildi í árs-
lok 1985 með það að markmiði:
1. að verðbólga minnki og stöðug-
leiki skapist í efnahagslifinu
þannig að kaupmáttur aukist.
2. að leitað sé samstöðu um ný-
sköpun í atvinnulífinu sbr. áætl-
un ríkisstjórnarinnar er verði
grundvöllur að bættum kjörum í
þjóðfélaginu.
3. að skapa víðtæka samstöðu um
gerð kjarasamninga.
Sjálfsagt má segja, að það sé
neyðarástand að ekki megi að
fróðra manna mati veiða meira en
200.000 tonn af þorski án þess að
stöðugt sé gengið á þorskstofninn.
Það er skylda allra þeirra, sem um
þessi mál fjalla, að reyna að nálg-
ast vandann með jákvæðu hugar-
fari. Við eigum að biðja fiskifræð-
ingana að reyna að benda okkur á
það á hvern hátt við eigum að
sækja í þann takmarkaða þorsk-
stofn, sem við höfum í dag til þess
að ná sem bestum árangri nú og
jafnframt að byggja hann upp aft-
ur sem hraðast til þess að ná auk-
inni velsæld í þessu landi.
Því miður finnst mér þær radd-
ir verða háværari með hverjum
degi sem vilja hafa varnaðarorð
fiskifræðinga að engu. Menn segja
að við þurfum að veiða 270.000
tonn af þorski af efnahagslegum
ástæðum, sem sjálfsagt er rétt.
í áratugi háðum við Islendingar
þorskastríð til þess að koma út-
lendingum út úr landhelginni. Síð-
an höfum við breytt möskva-
stærðum, beitt skyndilokunum á
4. að auka kaupmátt lægstu launa
hlutfallslega meira en hærri
launa, minnka launamun i þjóð-
félaginu og koma á eðilegu sam-
ræmi á kjörum hinna ýmsu þjóð-
félagshópa.
5. að beita ýmsum öðrum aðgerð-
um en beinum launahækkunum
svo sem skattalækkunum og öðr-
um opinberum jöfnunaraðgerðum
til að bæta afkomu launafólks. Í
því skyni verði öll tekjuöflun
ríkis og sveitarfélaga tekin til
endurskoðunar fyrir næstu kjara-
samninga.
6. að kjarabætur verði í samræmi
við aukningu þjóðartekna og
stöðu þjóðarbúsins.
7. að kjarasamningarnir séu til
a.m.k. tveggja ára.
svæðum, komið á skrapdagakerfi
og síðast en ekki síst kvótakerfinu
en allt kemur fyrir ekki. Þorsk-
stofninn vill samt ekki rétta úr
kútnum. Úr því hann lætur sér
ekki segjast með góðu er sennilega
best að sýna honum í tvo heimana.
Við ákveðum hér með, að við ætl-
um að veiða t.d. 270.000 eða
300.000 tonn á næstu árum þrátt
fyrir að fiskifræðingar telji það
glapræði og stofninn verður bara
að aðlaga sig því. Ef hann gerir
það ekki er ljóst, að hann er ekki
tilbúinn að axla sömu byrðar og
aðrir þegnar þessa lands og þá
verður hann að taka afleiðingun-
um af því.
Auðvitað er þetta í hálfkæringi
sagt enda eru menn ekki að sakast
við þorskstofninn heldur fyrst og
fremst að gefa fiskifræðingunum
langt nef.
Seinni hluta þessa árs voru allir
orðnir sannfærðir um það, að nú
væru batnandi skilyrði f sjónum,
fiskurinn að fitna og braggast, og
því myndum við fá að veiða miklu
meira á næsta ári en á þessu ári.
Bráðabirgðaskýrsla fiskifræð-
inga leiðir að vísu annað í ljós og
þá komum við allir hinir úlfarnir
og segjum að þetta sé enn eitt
dæmið um vitleysu fiskifræð-
inganna og nú sé nauðsyn að sýna
kjark, sem hæfir víkingum og
ákveða að veiða það sem við þurf-
um. Við beitum rökum af miklum
sannfæringarkrafti, setjum fram
tillögur, byggðar á okkar upplýs-
ingum og veltum svo allri ábyrgð-
inni á sjávarútvegsráðherra og
ríkisstjórn. Þeirra verkefni er síð-
an að ákveða hvaða tillögum á að
taka.
Það mun vera einkenni góðra
vísindamanna, að þeir setji kenn-
ingar sínar fram með heldur yfir-
veguðum hætti og reyni að full-
yrða sem minnst. Þeim er kennt
að tileinka sér þann hugsunar-
hátt, að flest sé breytingum undir-
orpið og því best að spara stóru
orðin.
Á þeim mörgu fundum, sem ég
hef heyrt fiskifræðinga flytja mál
sitt, finnst mér þeir oft verða und-
ir, e.t.v. af þessari ástæðu. Þeir
taka ekki eins stórt upp i sig eins
og aðrir þegar rætt er um þau
mál, sem þeir eiga þó að þekkja
best og vita betur en aðrir.
Það virðist loða töluvert við
okkur íslendinga, að okkur hættir
til að gera lítið úr sérfræðingum
og teljum okkur sjálfa allt vita
betur. Við höfum að sjálfsögðu
enga trú á veðurfræðingum af því
að spár þeirra standast ekki alltaf.
Við erum allir sammála um það að
allar ríkisstjórnir fylgi alltaf vit-
lausri stefnu i efnahagsmálum.
Við sjáum allir að vegir og brýr
eru sjaldnast á réttum stöðum,
svo ekki sé minnst á það, að sér-
fræðingar okkar i samningamál-
um við Alusuisse gera auðvitað
alltaf vitlausa samninga enda
myndum við allir gera þá miklu
betur.
Mergurinn málsins er sá, að
með því að ala á sífelldri tor-
tryggni í garð þeirra, sem eru að
vinna ábyrgðarstörf hver á sfnu
sviði, þá gröfum við jafnt og þétt
undan starfi þeirra og um leið því
gagni sem þjóðin getur haft af
þekkingu þeirra og atorku.
Friðrik Pílsson er frunkvæmdn-
stjóri Sölusambands ísienzkra fisk-
framleiðenda.
8. að gerð sé róttæk atlaga gegn
skattsvikum og neðanjarðarhag-
kerfi.
Fundurinn varar við óheftri
frjálshyggju, sem kollvarpað getur
þvi þjóðfélagi menningar, jafnræð-
is og velferðar sem leggja ber
áherslu á að treysta.
Miðstjórn Framsóknarflokksins
ályktar að núverandi stjórnar-
samstarfi beri að halda áfram enda
náist samstaða með flokkunum um
aðgerðir í efnahagsmálum, sem
stuðla að áframhaldandi hjöðnun
verðbólgu en tryggja jafnframt
rekstrargrundvöll atvinnuveganna,
fulla atvinnu, og verndun kaup-
máttar þeirra sem við erfiðustu
kjör búa.
Tafla 3. Áætluð stærð þorskstofnsins (þús. tonn) 1985—1987 við
mismunandi afla.
Heildarstofn
Ár Ársafli Ársafli Ársafli
300 250 200
1985 970 970 970
1986 950 1010 1070
1987 1070 1190 1310
Hrygningarstofn 260
1985 260 260
1986 250 280 320
1987 220 290 370
Veiðanlegur stofn (þ.e. 4ra ára og eldri) 850
1985 850 850
1986 720 780 40
1987 710 830 950
Nýliðun
j&’ Þorskárgangur 1980 er nú talinn vera 220 milljónir þriggja ára nýliðar. Þetta er heldur
3» lægra mat en á síðasta ári. Enda þótt þessi árgangur hafi verið uppistaða veiðanna í ár,
!§| bendir ýmislegt til þess að sókn í þennan árgang hafi verið meiri en verið hefur í fjölda ára
fisk á undanförnum árum. Mat á stærð þessa árgangs er því verulegri óvissu háð.
Hl Þorskárgangur 1981 er talinn vera fremur lélegur eða um 160 milljónir nýliða og er það
■ svipað mat og á síðasta ári.
Þorskárgangur 1982 er hins vegar talinn vera með afbirgðum lélegur eða um 100
Ég milljónir nýliða eða af svipaðri stærð og árgangur 1979. Svo veikir árgangar hafa ekki komið
8 fram áður á þeim þremur áratugum sem upplýsingar liggja fyrir um.
|p Þorskárgangur 1983 er talinn vera í slöku meðallagi eða um 190 milljónir nýliða. Þetta
|| mat er þó mikilli óvissu háð.
§1 Af framansögðu er ljóst að nýliðun þorskstofnsins hefur verið með lakasta móti á
|g undanförnum árum eða allt síðan 1977. Nokkrar vonir hafa verið bundnar við árgang 1980,
H| en nú eru vaxandi líkur á því að þær muni ekki ganga eftir. Efniviður til uppbyggingar
■ þorskstofnsins er því ekki í sjónmáli á allra næstu árum. Sé sjónum hins vegar beint að
fjjl yngsta og óvissasta árgangi stofnsins 1984 er vissulega tilefni til bjartsýni. Sá árgangur kann
þó að eiga ýmsar hindranir óyfirstignar áður en hann bætist í hinn veiðanlega hluta stofnsins.
■ Marktækt mat á nýliðun þessa árgangs mun tæpast liggja fyrir fyrr en á árinu 1986.
Úr greinargerd lagafrumvarpsins um veiðar í fiskveiðilandhelgi.
Stjómmálaályktun miðstjómar Framsóknarflokksins:
Fagnar árangri ríkisstjórnarinnar