Morgunblaðið - 21.11.1984, Blaðsíða 54

54
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 21. NÓVEMBER 1984
Þórir S. Gröndal skrifar frá Flórída:
Skrykkur og
Shostakovich
Úr hinum fraega tóngarði Chicago-búa, Ravinia.
I sumar, þegar við heimsóttum
Chicago, urðum við svo fræg að
sjá ungmenni æfa eða sýna fyrir-
bæri það, sem á íslandi er kallað
skrykkur. Við vorum á gangi í
miðbænum og komum þá á stórt
opið svæði, sem kennt er við Daily
fyrrverandi borgarstjóra. Þarna
hafði verið settur upp stór pallur,
komið fyrir hljómburðartækjum,
og þar sýndu ungir blámenn
skrykk-listir sínar.
Ekki verður þvi neitað, að unga
fólkið var liðugt og fimt, þegar
það hoppaði og snældusnerist.
Stundum á herðunum með lapp-
irnar upp í loftið eða þá á fjórum
fótum, oft með bakið vísandi niður
og magann upp. Það hvarflaði að
mér, að ef til vill væri hér vísir að
afturhvarfi til gangs og hlaups á
fjórum fótum, eins og er til siðs
hjá dýrunum i skóginum.
Þið eruð eflaust löngu búin að
sjá skrykkdans á Fróni. Eftir því,
sem lesa má í Mogga, er þessi
bandaríski „menningar“-straumur
löngu kominn til íslands og
skrykkist ungt fólk um land allt.
Málfræðingar og aðrir lærðir
menn háðu deilur um það á opin-
berum vettvangi, hvað kalla skyldi
fyrirbærið, og varð skrykkurinn
fyrir valinu. Létti mér stórum, að
málið skyldi vera til lykta leitt á
giftusamlegan hátt, og ekki þurfti
að koma til lagafrumvarp eða
þjóðaratkvæðagreiðsla.
Á þessum sumardegi gerðum
við það ekki endasleppt menning-
arlega séð, því um kvöldið fórum
við á tónleika hjá Chicago sinfón-
iuhljómsveitinni og hlustuðum á
rússnesk tónverk með rússneskum
einleikara og hljómsveitastjóra.
En þetta voru engir venjulegir
tónleikar, því þeir voru haldnir
— eftir Sigurð
Pétursson
Þeim mönnum, sem komist hafa
í lífsháska, verður það oft ekki
ljóst fyrr en eftir á, hversu hætt
þeir voru komnir, eða hversu illa
hefði getað farið. íslensku þjóð-
inni mun heldur alls ekki hafa
verið það ljóst fyrr en nú, að loknu
verkfalli BSRB, f hversu stóran
háska hún var komin á síðustu
dögum verkfallsins, og hversu
litlu þurfti við að bæta, til þess að
hér yrði framið t.d. kommúnískt
valdarán.
íslendingar eru orðnir vanir
verkföllum, og þeir búa við ítar-
lega löggjöf um stéttarfélög og
vinnudeilur, og þekkja lögmæti
verkfallsvörslu. Langoftast tak-
markast verkföll hér við tiltölu-
lega fámenna hópa launþega, eitt
eða tvö stéttarfélög hverju sinni,
og þá gagnvart viðkomandi vinnu-
veitendum. í þetta skipti var aftur
á móti um að ræða verkfall opin-
berra starfsmanna úr öllum stétt-
um þjóðfélagsins, tengda saman í
einum samtökum, Bandalagi
starfsmanna ríkis og bæja, BSRB,
og vinnuveitandinn var sjálft is-
lenska ríkið. Hér áttust því við
mjög sterkir andstæðingar, enda
er það mál manna, að aldrei hafi
arðið hér svo hörð átök í verkfalli
og í þessu. Einkum fer orð af
harkalegri verkfallsvörslu BSRB
undir stjórn formanns bandalags-
ins, Kristjáns Thorlacius.
Frá höfuðstöðvum BSRB í
Reykjavík voru send út allt að 400
manns á hverjum sólarhring til
verkfallsvörslu, og var liði þessu
dreift um borgir.a eftir þörfum. í
öðrum bæjum var útboðið tilsvar-
utan dyra í hinum fræga tóngarði
Chicago-búa, Ravinia.
Garðurinn, sem er 36 skógi
vaxnar ekrur, er rétt norðan við
borgina nálægt Michigan vatninu.
Ravinia tónlistarhátíðin fór fyrst
fram 1936, og hefir verið haldin á
ári hverju allar götur sfðan, 10 til
12 vikur yfir hásumarið. Þótt mest
sé leikin sígild tónlist, koma
einnig fram söngflokkar, jazz-
hljómsveitir og annars konar
flokkar fólks, sem fremja tónlist
af öðrum toga en sígildum. Líka er
þarna sýndur ballet. En enginn
skrykkur.
Miðdepillinn í þessum stórkost-
lega tóngarði er hljómskálinn,
sem er eins konar hljómleikasalur
án veggja, en uppi á sviði sitja
hljómlistarmennirnir. Þar inni
eru líka sælti fyrir nokkur hundr-
uð manns. Mestur hluti áheyrend-
anna er síðan dreifður úti á flöt-
um fyrir framan hljómskálann, en
þar er undur fagurt, hávaxin tré
og blómskrúð, en ýmsar högg-
myndir prýða einnig garðinn. Sex
matstaðir eru á svæðinu og einnig
er hægt að borða undir tjald-
himni.
Fólkið kemur snemma og marg-
ir kaupa sér kvöldmat, en fleiri
koma með sitt eigið nesti og
kannske vín og bjór í kælitösku.
Teppi er breitt á grasið og síðan
sezt flötum beinum eða i tjald-
stóla, sem sumir taka með sér.
Fjölmargir koma með glasakerti,
sem kveikt er á, þegar rökkva tek-
ur. Mjög fullkomið hátalarakerfi
er um allan garðinn og er hljóm-
urinn frábær.
Á þessum rússnesku tónleikum
stjórnaði Maxim Shostakovich
Chicago sinfóníuhljómsveitinni,
en einleik i píanókonsert nr. 1 eft-
andi. Allar stofnanir ríkis og bæja
um allt land voru settar undir
stranga vörslu verkfallsvarða og
þó alveg sérstaklega dyravarsla
tilheyrandi bygginga. Útvarp og
sjónvarp; Póstur og simi; allir
skólar, æðri sem lægri; samgöngur
á sjó og landi og i lofti, alls staðar
þar sem félagar í BSRB komu ná-
lægt, ennfremur sundlaugar og
vínbúðir. Starfsemi allra þessara
stofnana var stöðvuð eða lömuð.
Allt átti þetta þó að vera með und-
anþágum, þar sem lifsnauðsyn bar
til að dómi yfirvalda. Aðrar und-
anþágur voru ekki alveg útilokað-
ar, en um þær varð að sækja
hverju sinni til Kjaradeilunefnd-
ar, sem var stjórnskipuð. Sjaldan
var það nægilegt og varð þá lika
að senda umsóknina til verkfalls-
nefndar BSRB, sem reyndist alltaf
valdameiri. Jafnvel bæjarfógetinn
i Hafnarfirði varð að leita til
verkfallsnefndar BSRB út af smá-
máli, sem vegalögreglan er vön að
leysa.
Mest voru það einkaaðilar, sem
sóttu um undanþágur og var þeim
oftast neitað, en framkvæmdir á
vegum ríkis eða bæja voru einnig
stöðvaðar á þennan hátt. Kom það
margsinnis fram, að verkfalls-
nefnd BSRB var farin að taka
völdin af rikisstjórninni. Virtist
formaðurinn vera á leið með að
gerast voldugasti maður á íslandi,
á borð við Jörund hundadagakon-
ung sumarið 1809. Væri hér þá
kominn Jörundur II.
Pólitískir tilburðir
Það kom fljótt í ljós, að verk-
fallsnefnd BSRB hafði eindreginn
stuðning stjórnarandstöðunnar,
einkum þó Alþýðubandalagsins,
nánar tiltekið kommúnista. Var
ir Rachmaninoff annaðist rússn-
eski píanóleikarinn Bella Davido-
vich og tókst það feikilega vel. Að-
alverk kvöldsins var eftir föður
hljómsveitarstjórans, hinn fræga
Dmitri Shostakovich. Hér var um
að ræða 7. sinfóníuna, sem kennd
er við Leningrad, og tók hvorki
meira né minna en 75 mínútur að
hespa verkið af.
Sinfóníu þessa tileinkaði Shost-
akovich hinum hugrökku íbúum
Leningrad og hlaut hún strax 1942
miklar vinsældir í Ameríku. Und-
anfarna áratugi hefir verkið verið
lítið flutt, og hafði Chicago
hljómsveitin m.a. ekki spilað það
síðan 1947. Þetta er mjög kröftug
„Því verður ekki neitað
að verkfallsverðir BSRB
fóru í rauninni með
framkvæmdavaldið á ís-
landi meðan á verkfall-
inu stóð.“
það m.a. játað I blaðaviðtali, sem
átt var í Svíþjóð við framkvæmda-
stjóra Alþýðubandalagsins, Einar
Karl Haraldsson, að markmiðið í
verkfallinu væri að koma íslensku
ríkisstjórninni frá með hraði.
Aðrir félagar í BSRB töldu, að hér
væri aðeins um kjarabaráttu að
ræða. Þannig sagði formaður
Sjúkraliðafélags íslands, Margrét
S. Einarsdóttir, í viðtali við Morg-
unblaðið 26.10., að verkfall þetta
væri kjaradeila fyrst og fremst, en
ekki stjórnmálabarátta. Sigríður
Dúna Kristmundsdóttir, af
Kvennalista, tók það fram í viðtali
við Morgunblaðið 1.11. að sér
fyndist mjög ánægjulegt hversu
konur voru skeleggar í þessari
kjarabaráttu. Vott um þeessa
skeleggu baráttu kvenna í verk-
fallinu mátti sjá nýlega á mynd í
blaði hér í Reykjavík, en myndin
sýndi það bráðsnjalla tiltæki
kvennanna að setjast á pollana á
hafnarbakkanum, svo að sjómenn
næðu ekki að binda þar landfestar
skipa sinna. Konur með þetta
og þrungin tónlist og undur falleg
með köfium.
Svona er hrærigrauturinn i
henni Ameríku. Á sama deginum
meðtekur maður skrykkdans blá-
ungmenna niðri i Chicago-borg, en
um kvöldið er maður kominn í
ævintýralegan, undurfagran tón-
garð, þar sem kertaljós flökta í
kvöldrökkrinu inn milli trjánna,
en mannfólkið slappar af, fær sér
brauðbita með osti og skolar niður
með eðlum vfnum, hlustandi á
ungan Rússa stjórna einni beztu
auðvaldssinfónfuhljómsveit heims
við flutning á hrífandi tónverki,
sem faðir hans samdi í umsátrinu
um Leningrad 1941.
hlutverk mætti nefna „pollasæt-
ur“, og gætu þær haft mikla þýð-
ingu í farmannaverkföllum eftir-
leiðis. Hvort pollasæturnar þarna
á hafnarbakkanum voru að krefj-
ast hærri launa eða styðja að falli
ríkisstjórnarinnar varð ekki séð á
myndinni. Hér var engin forustu-
sveit á ferðinni. Forustan var, sem
vænta mátti, hjá sterkara kyninu.
Því verður ekki neitað að verk-
fallsverðir BSRB fóru i rauninni
með framkvæmdavaldið á tslandi
meðan á verkfallinu stóð. Geig-
vænlegast við þetta ástand var
einangrun fólksins, sem strax var
stefnt að: Ekkert útvarp, enginn
sími, engin blöð, engir skólar.
Enginn vissi hvað var að gerast
annars staðar á landinu, né heldur
í öðrum löndum. Allt var hægt að
gera. Verkfallsverðir BSRB hefðu
getað lokað ríkisstjórnina inni í
ráðuneytunum og tekið símana úr
sambandi. Lögreglan má ekki
snerta á verkfallsvörðum. Dyra-
verðir voru orðnir valdamesta
stétt þjóðfélagsins og réðu hvenær
ríkisstofnanir voru opnaðar, en
þeir tóku við skipunum beint frá
Jörundi II i höfuðstöðvum BSRB.
Hér voru komin hin æskilegustu
skilyrði til byltingar. Valdaráns-
aðferðin var fundin. Hana hafði
alltaf vantað. Hefði Alþýðuband-
alagið nú haft tilbúna skipulagða
sveit kommúnista til þess að taka
við stjórn aðgerðanna og fremja
sjálft valdaránið, þá var dagur
hinnar langþráðu rauðu byltingar
runninn upp á íslandi. Þjóðin slapp
í þetta skipti. Þökk sé guði.
Dr. Sigurður Pétursson er gerla-
íræóiagur, fyrrv. forstöðumadur
gerladeiUar Rannsóknarstofnunar
fiskiðnaðarins.
Lítil-
fjörlegt
gælu-
dýrahatur
Hljóm
nríTTTn
Finnbogi Márinósson
Pet Hate
The Bride Wore Red
Ég hef stundum minnst á
að öðru hvoru komi upp i
hendurnar plötur sem mað-
ur veit engin deili á. Nýjasta
dæmið er breiðskrífa
hljómsveitarinnar Pet Hate,
„The Bridge Wore Red“. Um
Pet Hate veit ég ekkert. En
við fyrstu kynni eru þeir
ekki árennilegir. Myndin á
umslagi plötunnar er af
brúði sem hefur verið skotin
ásamt bílstjóranum og rauð-
um rósum dreift yfir. Ofaní
þetta skrifast nafn hljóm-
sveitarinnar sem er „Gælu-
dýrahatur" í beinni þýðingu
og nafn plötunnar, „Brúður-
in klæðist rauðu". Þetta lof-
aði ekki góðu. Þegar umslag-
inu er síðan snúið við kemur
í ljós að platan er gefin út af
„Heavy Metal Records" og
þóttist ég þá vita hvert inni-
hald pakkans væri. Þunga-
rokk skyldi það vera. Ann-
ars er lítið um upplýsingar á
plötunni og gagnast sjálf-
sagt engum að vita hver
spilar á hvað. Hljóðfæra-
skipanin er hin hefðbundna,
trommur, bassi, gítar, gítar
og söngvari sem spilar bæði
á hljomborð og gítar. Allt
stefndi þetta í að verða
áhugavert rokk en annað
átti eftir að koma í ljos.
Þegar fyrsta lag plötunn-
ar hafði runnið í gegn vissi
ég ekki hvað átti að halda.
Lagið hljómaði frekar eins
og gamalt gott pönk en
þungarokk. Sumar plötur
þurfa svolitla spilun svo ég
kippti mér ekki upp við
þetta. En þegar næsta lag
fór að spilast runnu á mig
vær grímur. „Moya’s Comin’
Out“ heitir það og er hreint
og einfalt popo! Takturinn
vaggandi, laglinan grípandi
og söngurinn ljúfur. Þannig
hélt platan áfram að spilast.
Lögin töldust annað hvort
til innihaldslausra, lélegra
rokkara eða ágætra ný-
bylgjupopplaga sem aðrir
hafa gert betri skil. Þetta
eru lög eins og „Caught“,
„Roll Away the Stone" og
„The Party’s Over“. Ekkert
lag telst til þungarokks, en
lög eins og „How Can“,
„Love Me Madly" og „The
Bride Wore Red“ eru lélegir
rokkarar sem hafa ekkert til
að bera til að geta kallast
frambærilegir. Eitt lag
skarar þó framúr á þessari
plötu og er það „Real Good
Time“. Þar ræður gleði og
ánægja ríkjum í spila-
mennskunni. Lagið er auk
þess skreytt saxófón sem
gerir það að enn meiri stuð-
ara.
Hljómgæðin á plötunni
eru hrá og á það hvergi vel
við nema í „Real Good
Time“. Annars gefur þetta
hráa „sánd“ plötunni pönk-
legt yfirbragð og er ég viss
um að það sé ekki meining
Pet Hate að láta stimpla sig
sem lélega pönkhljómsveit.
Valdaránsaðferðin fundin