Morgunblaðið - 22.11.1984, Side 32

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 22. NÓVEMBER 1984
31
FRAMKVÆMD og skipulagning
könnunarinnar voru að mestu I
höndum þeirra Gunnars Maack og
Holgers Torp hjá Hagvangi. Þeir
voru spurðir að því hvernig fram-
kvæmd var háttað.
„Á fyrri hluta þessa árs fór
tæknilega vinnan fram, sem var
gifurlega mikil. Hún fólst aðallega
í þvi að búa til spurningalistann.
Alþjóðlegi listinn er mjög víðtæk-
ur og þurfti að huga að fjölmörg-
um þáttum til að laga hann að
islenskum aðstæðum. Mjög mik-
ilvægt er að spurningarnar séu
rétt settar fram svo að þær lýsi
því vel, sem verið er að spyrja um.
Endanleg útgáfa var 47 bls. og
samtals 139 spurningar, sem
sumar hverjar eru í fjöldamörgum
iiðum. Þegar undirbúningsvinn-
unni var lokið ferðuðust 29 spyrlar
um landið frá 4. til 22. maí og
spurðu þá, sem lentu í úrtakinu.
Spyrlarnir höfðu allir gengið í
gegnum þjálfun hjá Hagvangi, því
gæta varð m.a. að því að fólkið
væri spurt á mjög hlutlausan hátt.
Spyrlarnir töluðu við fólkið ann-
aðhvort heima hjá því eða á
Morgunblaöið/ Bjarni
Gunnar Maack Lv. og Holger Torp
Vísindaleg vinnubrögð
í hávegum höíð
Rœtt við Holger Torp og
Gunnar Maack hjá Hagvangi
vinnustað og var ekkert spurt í
gegnum síma eða bréfleiðis. Þegar
viðkomandi hafði verið spurður,
var spurningalistinn settur í inn-
siglaðan kassa. Þetta var gert til
þess að tryggja að farið væri með
öll svör sem trúnaðarmál. Kass-
arnir bárust svo jafnóðum til
Hagvangs og voru þeir opnaðir í
viðurvist fulltrúa borgarfógeta-
embættisins.“
Hverjir unnu að framkvæmd og
undirbúnjngi auk ykkar?
„Við unnum mjög náið með 10
manna yfirstjórn, sem bar ábyrgð
á að fjármögnun færi rétt og
skipulega fram og að vandað væri
til könnunarinnar á allan hátt.
Einnig var sett á laggirnar starfs-
nefnd með fulltrúum frá félagsvís-
indadeild Háskólans, guðfræði-
deildinni og frá Þjóðkirkjunni."
Hvernig gekk söfnunin?
„Á meðan spyrlarnir voru á
ferðinni voru skrifstofurnar eins
konar stjórnstöð. Það var hringt
hingað og komið á öllum tímum
sólarhringsins, því ýmislegt kom
upp hjá fólkinu. T.d. setti flug-
mannaverkfall strik i reikninginn.
En þetta gekk ótrúlega fljótt
vel fyrir sig. Landinu var skipt i
svæði og var þess gætt að spyrill
lenti alls ekki á fólki sem hann
þekkti. Þessi könnun er viðamesta
viðtalskönnun sem framkvæmd
hefur verið hér á landi og reyndar
sú stærsta sinnar tegundar i
heiminum."
Hve margir voru i úrtakinu?
„Þetta er 11% manna úrtak.
1000 manns voru i tilviljanaúrtaki
úr þjóðskrá, en 1% voru i aukaúr-
taki fyrir yngsta aldurshópinn,
18—24 ára. Þetta var gert til þess
að fá aukið vægi yngstu kynslóð-
arinnar, svo hægt verði að lýsa
sérstaklega viðhorfum hennar. En
í niðurstöðunum, sem kynntar eru
nú, koma fram skoðanir íslensku
þjóðarinnar i heild."
Hvað verður um gögnin?
„Þegar gögnum hafði verið safn-
að var hafist handa við skráningu
hér hjá okkur. Fjórum til fimm
dögum eftir að söfnuninni lauk,
fórum við með gögnin til London,
þar sem þau voru tölvuunnin i
samræmi við alþjóðlegu könnun-
ina. Áður en aðalkönnunin var
send til London hafði farið fram
prufukönnun. Gögnin verða
geymd i Háskóla Islands. Þessar
niðurstöður, sem kynntar eru nú,
eru aðeins litið brot af þeim upp-
lýsingum sem felast í niðurstöð-
unum. Þetta er hafsjór af upplýs-
ingum og efni í margra ára rann-
sóknir."
Fengust svör frá öllum, sem
voru i úrtakinu?
„Nei, enda ekki hægt að búast
við þvi. 927 manns svöruðu af
þeim 11% sem voru í úrtakinu.
Það eru um 77,5% af heildarúr-
takinu, brúttó. En nettó svarpró-
sentan er 86,7% og er þá reiknað
með þeim, sem voru fjarverandi á
meðan á könnuninni stóð.
Þess má að lokum geta að á ár-
legum fundi Gallup International,
þar sem öll aðildarfyrirtæki koma
saman, sem haldinn var á trlandi i
vor, kom fram mikil hrifning á því
hve þessi könnun gekk vel hér á
landi. Hún þótti ganga hratt fyrir
sig miðað við hve strjálbýli er
mikið. En rétt er að taka það fram
að verulega var vandað til þessar-
ar könnunar og voru visindaleg
vinnubrögð i hávegum höfð. Mikil
áhersla var lögð á trúnað og farið
var eftir öllum þeim reglum, sem
til eru um framkvæmd á góðum
skoðanakönnunum. Alls hafa 27
þjóðir tekið þátt i þessari alþjóð-
legu könnun og hafa fengist svör
frá 30.000 einstaklingum."
Eitt riðtolið
fór fram í krana
Rœtt við Ragnhildi
Zoega, spyril
RAGNHILDUR Zoega vann sem spyrill í könnun-
inni. Hún hefur áður unnið við skoöanakannanir, en
aldrei ferðast um eins og í vor. Ragnhildur var spurð
um viðtökur fólks.
„Mér var yfirleitt tekið vel. Að vísu kom það
fyrir að fólk vildi, fyrst í stað, ekki taka þátt í
þessu, en ákvað síðan að vera með. Oft kom fyrir
að þetta fólk reyndist hafa mestan áhuga á að
svara.“
Hver finnst þér aðalmunurinn á Reykjavík og
landsbyggðinni?
„Aðalmunurinn er sá að úti á landi veit fólk
miklu meira um hvort annað. Það er auðveldara
að spyrja nágrannann hvort hann viti hvar hægt
sé að finna
manninn, sem
verið er að leita
að. Oft vissu
þeir t.d. hvort
hann væri í
vinnunni eða
ekki í bænum.
En hér i
Reykjavik veit
fólk ekki einu
sinni hver býr i
næstu ibúð.“
Hvernig gekk
að ná sambandi
við fólkið?
„Yfirleitt
gekk það vel. En
það kom fyrir
að fólk hafði
mikið að gera,
Ragnhildur Zoega Mor«unbi»aift/ rax
komst ekki úr
vinnu o.fl. Þetta var líka um sauðburðinn og veit
ég til þess að sumir spyrlar þurftu að taka viðtöl-
in i fjárhúsinu. Ég lenti t.d. í því að þurfa að
spyrja mann, sem var að vinna á krana. Ég fékk
mér sæti fyrir aftan hann og kallaði spurn-
ingarnar til hans. Það var ekki um annað að
ræða, þvi hann var bundinn i vinnunni og ég
þurfti að ná i flugvél eftir klukkutima. Ég lenti
lika i því að spyrja konu, sem átt hafði barn
tveimur dögum áður. En þessi eltingarleikur við
fólk var bara skemmtilegur. Það tók um þrjár
vikur að ljúka við að spyrja. Það var mikil vinna,
en mjög skemmtileg."
Fannst þér fólk vera hrætt við að tjá skoðanir
sinar?
J4ei það fannst mér ekki. Þetta var svo margt
fólk og við lögðum ekki einstakar persónur eða
svör á minnið. Ég man alls ekki hver svaraði
hverju. En eftir eitt viðtalið sagði eldri kona við
mig, að nú vissi ég mikið meira um hana, en
hennar nánustu. En nú man ég ekki lengur hvaða
kona þetta var.“
Vildir þú taka þátt í svona könnun aftur ef þér
byðist það?
Já, hiklaust. Mér fannst þetta mjög gaman. Þó
er ég ekki viss um að ég væri spennt fyrir þvi, ef
ég yrði allan tímann í Reykjavík. Mér fannst
sérstaklega skemmtilegt að fara út á land. Þetta
var mikil lífsreynsla."
Viðtökur fólks voru
ótríúega jákvæðar
vandaðar spurningar. Við vorum
með sýnisspjöld með svarmögu-
leikum, til þess að tryggja að
okkar skoðun kæmi ekki fram, og
gat þá fólk bent á viðeigandi svar
í mörgum tilfellum. Einnig vorum
við búin að ganga í gegnum
stranga þjálfun hjá Hagvangi og
læra hvernig við ættum að spyrja
o.þ.h. Ég held að fólk hafi fengið
það á tilfinninguna að þetta væri
alvörukönnun og treysti því, að
farið væri með svör þeirra sem
trúnaðarmál. Flestir virtust ekki
vera í neinum vandræðum með að
tjá sig.“
— En var einhver aldurshópur
sérstakur að einhverju leyti?
„Já, mér fannst alveg sérstak-
lega skemmtilegt að spyrja fólk á
Rœtt við
Elías Héðinsson,
félagsfrœðing
og spyril
ELÍAS Héðinsson er félagsfræóing-
ur og hefur oft tekid þátt í ýmsum
könnunum. Hann var einn af spyrl-
unum í þessari könnun og var hann
spurður um viðtökur fólks.
„Ég var mjög spenntur að vita
hvernig viðtökur fólks yrðu,“ sagði
Elías, „vegna þess að það vissi
ekki fyrirfram um þessa heim-
sókn. En viðtökur voru ótrúlega
jákvæðar, nær undantekningar-
laust. Sumir voru reyndar svolítið
undrandi yfir þessu, en upp til
hópa tók fólk okkur vel.“
— Var fólk ekkert feimið við að
tjá sig um ýmis persónuleg mál?
„Nei, það held ég ekki. Mér virt-
ist fólki yfirleitt finnast gott að
geta tjáð sig. Þetta voru allt mjög
Elías Héðinsson Mo^nbiaftift/RAX
aldrinum 18—25 ára. Það kom oft
fyrir að það hafði ekkert hugsað
um ýmis málefni áður, sérstaklega
í sambandi við trúmál o.fl. En það
virtist hafa mjög gaman af að
svara og reyna að átta sig á hvaða
skoðun það hefði.“
— Hver finnst þér vera aðal-
munurinn á þessari könnun og
öðrum, sem þú hefur tekið þátt í?
„Það er geysilegur munur. Aðr-
ar kannanir sem hafa verið gerðar
hér hafa byggst á þvi að spurt er
um ýmis mál, aldrei mjög ítarlega.
Þetta var heilstæðari könnun og
voru hlutirnir teknir fyrir með
meiri dýpt. Þetta kom reyndar
fram í lengd viðtalanna. Oft kom
fyrir að viðtalið tók tvær klukku-
stundir."
— Er skemmtilegt að taka þátt
í svona könnun?
„Já, það er geysilega skemmti-
legt. Ég hef mikið unnið við þessa
hluti áður. En það er ómetanlegt
að taka sjálfur þátt i spyrja fólkið,
i stað þess að fá þetta allt upp i
hendurnar á blöðum. Einnig var
mjög skemmtilegt að reyna að
hafa upp á fólki. Nú var viðkom-
andi ekkert endilega á þeim stað,
sem gefinn var upp sem hans
heimilisfang. Það tók oft geysi-
mikinn tíma að hafa upp á fólk-
inu. Þetta var stundum eins og
leynilögreglustarf, þvi við þurft-
um stundum hreinlega að elta fólk
uppi. Það er greinilegt að tslend-
ingar flytja mikið. En þetta gekk
allt saman ótrúlega vel.“