Morgunblaðið - 30.11.1984, Blaðsíða 36

36
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 30. NÖVEMBER 1984
Afmæliskveðja:
Eiríkur Ketils-
son — Sextugur
Tímarit —
oröabók —
bókmennta-
saga
Erlendar
bækur
Sigurlaugur Brynleifsson
Granta. Editor Bill Buford. Granta
Publication Ltd., distributed by
Penguin Books 1983—84.
Þetta tímarit er safnrit þess
sem teljast á best af bókmennta-
legum nýgræðingi á Bretlandseyj-
um og víðar, að dómi útgefanda,
einnig eru birtar greinar eins og í
síðasta heftinu (10) um ferðalög
eftir ýmsa höfunda, bæði enskra
og annarra þjóða. Það kennir
margvíslegustu grasa í þessum
tímaritsheftum, sem koma út fjór-
um sinnum á ári. Þetta er mjög
líflegt tímarit og jafnframt
óbundið af ákveðnum formum.
Ambrose Bierce: The Enlarged Dev-
il’s Dictionary. Edited by Ernest Jer-
ome Hopkins. Preface by John My-
ers Myers. Penguin Books 1983.
Höfundurinn skrifaði smásögur,
skissur og greinar i blöð og tima-
rit, hann starfaði sem blaðamað-
ur, einkum i London og Kalif-
orníu. Hann fæddist 1842 í Banda-
ríkjunum, tók þátt i borgara-
styrjöldinni. Hann dvaldi í Lond-
on frá 1872—1875, þaðan fór hann
til Bandaríkjanna og hvarf um
tveggja ára skeið. Um tíma var
hann gullgrafari. Síðan hóf hann
aftur blaðamennsku og tók að
birta „The Devil’s Dictionary” á
árunum 1881—1886, en það er lang
kunnasta ritsmfð hans og er hér
gefin út með 851 uppflettiorðs
viðbót, frumútgáfan sem kom
fyrst út í bókarformi taldi 1000
uppflettiorð og titill þeirrar út-
gáfu var „The Cynic’s Word Book“
sem út kom árið 1906.
Bierce fór til Mexíkó 1913, þá
geisaði þar borgarastyrjöld og sið-
an hefur ekkert frést af þeim góða
manni. Dánarár hans talið 1914,
sem er fremur sennileg tilgáta, en
líkið vantar.
Höfundurinn setti þessa orða-
bók saman sér til skemmtunar og
öðrum til ánægju. Hann skýrir orð
og hugtök á sinn sérstæða hátt svo
sem — frelsi: dýrmætasta eign
ímyndunarinnar; hamingja: þægi-
leg tilfinning sem á uppruna sinn i
umhugsun um vesöld annarra;
vinátta: bátur sem ber tvo í góðu
veðri, en aðeins einn í óveðri; ein-
samall: að vera i afleitum félags-
skap; sannorður: mállaus og
heyrnarlaus, ólæs og óskrifandi.
Svona heldur hann áfram.
The New Pelican Guide to English
Literature 8; The Present. Edited by
Boris Ford. Penguin Books 1983.
Krishan Kumar skrifar fyrsta
kaflann um enskt samfélag eftir
síðustu heimsstyrjöld og þær
stefnur i félags- og menningar-
málum sem mótuðu hugmynda-
heim skálda og rithöfunda. John
Holloway skrifar næsta kafla um
helstu bókmenntastefnur og nýjar
hræringar í listum og bókmennt-
um, svo og um nýja afstöðu gagn-
rýnenda og nýtt gildismat.
Síðan er fjallað um helstu skáld
og höfunda frá miðri öldinni og
fram til þessa og um helstu hrær-
ingar í heimspeki, leikritun og
ljóðagerð, málþróun og bókmennt-
ir, barnabækur og þau áhrif sem
„nýmálið" á bibliunni er tekið að
hafa á bókmenntir og bókmennta-
sögukennslu.
I bókarlok er itarlegur bókalisti
um bókmenntir og bókmennta-
sögu, um 40 blaðsiður.
f tilefni dagsins, 29. nóvember,
horfi ég brosandi til baka á gömlu
góðu árin eftir strið, og gleði-
stundirnar á „V.R.“ í Vonarstræti,
þar sem ég kynntist athafna-
manninum og húmoristanum Eika
Ket, sem var hrókur alls fagnaðar
í „Grænu stofunni" þar sem að við
hlógum úr okkur móralinn, með
tár í glasi. — Það fór strax vel á
með okkur, enda áttum við svo
ótrúlega margt sameiginlegt, báð-
ir hötuðum við vigtina i Land-
símastöðinni, þar sem að við vor-
um óeðlilega myndarlegir á velli.
— Eiki Ket fór aldrei milliveginn,
svo annaðhvort varstu vinur hans,
eða óvinur, og þá siðarnefndu
eignaðist hann marga, með því að
láta fólk heyra það umbúðalaust,
og óþvegið, þegar honum fannst
það litlaust og leiðinlegt. Viðkom-
andi sögðu hann kjaftforan rudda,
en Eiki Ket hélt því fram að lífið
væri allt of stutt til þess að hanga
yfir því, að trekkja upp ólæknandi
fýlupoka. Þessi tvíeggja hrein-
skilni hefur fylgt honum til þessa
dags, og sennilega bjargað honum
frá því að lenda í pólitík. — Eins
og sumir, þá var Eiki Ket óhófs-
maður hinn mesti, át eins og
skepna, drakk eins og svampur, og
vann eins og þræll, aldrei aðgerð-
arlaus, og alltaf eitthvað óvenju
skemmtilegt að ske í kring um
hann Eika Ket. — Þetta var sann-
kölluð „Gullöld", því allir voru
með alla vasa fulla af peningum
þar sem ekkert fékkst, en það litla
sem fékkst var skammtað, og þess
vegna engu hægt að eyða í óþarfa,
svo spírurnar fóru strax í sprútt.
Áfengiseftirlitið var óþekkt fyrir-
brigði, og lögreglan var nýbúin að
fá billiardborð svo þeir sáust ekki.
Sjússamælarnir voru heldur ekki
búnir að eyðileggja skemmtistað-
ina, heldur serveruðu þjónarnir í
fullum flöskum af bragðbetri sort-
unum, og blandarinn kom í kipp-
um á borðiö, og enginn drakk i
vatni. Útkastararnir sorteruðu
mann úr þvögunni fyrir utan og
hentu manni inn, þar sem bestu
borðin biðu frátekin, fyrir blaut-
ustu bytturnar. Reglufólk sem
drakk ekkert sterkara en flóaða
mjólk eða annan óþverra, fékk
verstu borðin, á því sést það best
að réttlætið réð ríkjum. — Bekk-
irnir í biðstofunni uppi í gjaldeyr-
isnefnd urðu óþolandi og harðir,
jafnvel fyrir sitjanda Eika Ket,
því látlausar synjanir bættu ekki
úr skák, dró hann því saman segl-
in í heildsölubransanum, fór út í
iðnað og stofnsetti „Kínverjaverk-
smiðjuna Bang Bang hf.“ í loft-
varnarbyrginu hans Boga ólafs í
Tjarnargötunni. Ráðningarskrif-
stofan var á Hótel Borg á borðinu
næst hljómsveitinni, og voru
skvísurnar ráðnar eingöngu eftir
útliti og vexti en á því sviði er Eiki
Ket smekkmaður hinn mesti.
Starfið var í því fólgið að troða
haglabyssupúðri í pappasívaln-
inga, setja kveikinn í, og hnýta
fyrir. Framleitt var í kyrrþey, því
meiningin var að yfirfylla mark-
aðinn, fyrir gamlárskvöld, til þess
að útiloka frjálsa samkeppni, en
öðruvísi fór en á horfðist, þegar
blómarósirnar fóru að rífast út af
engu, og köstuðu púðri hver á
aðra, og smávegis á rafmagnsofn-
inn sem var í sambandi, því Hita-
veitan var frosin. Alvöru Bang-
Bang og kompan alelda á stund-
inni. Kynbomburnar björguðu eig-
andanum Eiríki út. Brunaliðið tók
enga áhættu, og dældi beint úr
tjörninni og fyllti kjallarann af
vatni, og lagði um leið gráfíkjurn-
ar hans Sæmundar heildsala í
bleyti. Svona smá sprenging rétt
eftir stríð varð ekki til þess að
rumska við rannsóknarlögregl-
unni, svo málið var útkljáð.
„Kviknaði í út frá rafmagni" stóð í
Vísi. Mikið var skálað fyrir því. —
Gráfíkjurnar sem áttu að hækka í
verði um jólin, lækkuðu stöðugt,
og urðu að lokum óseljanlegar
sökum myglu, svo til þess að forð-
ast málaferli, þá neyddist Eiki Ket
til þess að kaupa tonnið, sem eftir
var, af Sæmundi, og þar með var
grundvöllurinn fenginn fyrir
brautryðjandastarfi Eika Ket i
framleiðslu á megrunarsælgæti,
með stofnun „Nýju sælgætisgerð-
arinnar hf.“. Dýrkeypt reynsla
varð til þess að ráðnir voru ein-
göngu karlmenn. Biddi „Línudans-
ari“ í starf verksmiðjustóra, en
„Kassinn" var rekinn áður en það
tókst að titla hann, fyrir úthalds-
leysi í hátíðahöldum fyrirtækisins
og kallaði hann ekki allt ömmu
sína. Undirritaður var ráðinn
efnaverkfræðingur, því að mér
tókst að finna aðferð til þess að
láta gráfíkjuleðjuna tolla saman
þegar þær komu í strimli út úr
kjöthökkunarvélinni svo hægt
væri að skera þetta i stykki, sem
dýft var ofan í sjóðandi svínafeiti
og kakó, en sykur var ófáanlegur.
Sá sem bitið hefur í kerti veit
nákvæmlega hverju þetta sælgæti
sem við kölluðum rúgbrauð líktist,
en eftir að við dulbjuggum þetta í
rauðan sellófanpappír, þá leit
þetta bara vel út. Af ásettu ráði
hafði verksmiðjan ekkert heimil-
isfang, til þess að fyrirbyggja að
hægt væri að skila aftur, en við
seldum einu sinni í hverja verslun,
en Gamla Bíó var fastakúnni með
300 stk. fyrir barnasýninguna á
sunnudögum þangað til þvotta-
kerlingarnar, sem skúrað höfðu
bíóið frá byrjun, gerðu verkfall, ef
sölu á þessum óþverra yrði ekki
hætt, og máli sínu til stuðnings
bentu þær á, að blessuð börnin
bitu í „gottið", skyrptu því svo og
köstuðu restinni, sem gengist svo
niður í gólfin, og það þyrfti kítt-
isspaða til þess að ná því upp.
Framleiðslan fór fram á nóttunni
í Gunnu-kaffi við Austurvöll, á
meðan Heilbrigðiseftirlitið svaf,
og get ég ekki með orðum lýst
þeim kræsingum, sem kvenskör-
ungurinn Guðrún móðir Eiríks út-
bjó handa okkur upp á nóttina,
jafnvel „Línudansarinn" fitnaði
líka. — Verksmiðjan hafði alltaf
frátekið sama borðið í Sjálfstæð-
ishúsinu, þar sem skálað var á
kostnað fyrirtækisins, og Eiki Ket
sem atvinnurekandi hafði sérstakt
lag á því að láta manni líða eins og
Er öryggið í lagi
á heimili þínu?
í kjölfar þeirrar umræðu sem
orðið hefur nú nýverið um slys í
heimahúsum hefur JC Reykjavík
fengið Eyjólf Jóhannesson raf-
magnstæknifrsðing til að taka
saman eftirfarandi pistil um hætt-
ur og öryggi rafmagns í heimahús-
um.
Slysagildrur
Rafmagnsslys eru sem betur
fer ekki tíð hérlendis en þegar
þau á annað borð eiga sér stað
eru þau oftast mjög alvarleg og
valda miklu eigna- og heilsu-
tjóni, jafnvel dauða.
Rafmagnsslys verða oftast
vegna kæruleysis. Brotin lok af
tenglum og brotnar innstungur
eru algeng sjón. Framleng-
ingarsnúrur sem oft liggja á
gólfum og geta marist af stólfót-
um eða öðru álíka eru einnig
hættulegar, því ber að hafa slík-
ar snúrur í lágmarki og helst
leggja þær meðfram veggjum
undir þar til gerða lista. Peru-
lausir lampar eru varasamir þar
sem ekkert skýlir fyrir rafmagn-
inu séu þeir í sambandi. Athuga
ætti reglulega snúrur á heimil-
istækjum og skipta umsvifalaust
ef þær eru farnar að bila. Brauð-
ristin ætti aldrei að vera í sam-
bandi sé ekki verið að nota hana
vegna þess að þar er greið leið
beint inn á leiðarana. Varast
ætti fjöltengi sem sett eru í inn-
stungur þar sem ofhleðsla á
þeim þýðir að þau hanga út úr
innstungunum. Aldrei ætti að
setja of stóra peru í lampa þar
sem það getur þýtt ofhitnun á
raftaugum og þar með íkveikju.
Henda á skilyrðislaust afklippt-
um tenglum þar sem þeir eru
freistandi fyrir barnið sem ekki
þekkir hættuna. Gömlum inni-
loftnetum á að henda svo og
þeim millisnúrum og heimilis-
tækjum sem úr sér eru gengin.
Slysavarnir vegna
rafmagns
í eldri húsum á að skipta á
gömlu töflunni með postulínsör-
yggjunum og töflu með lekalið-
um sem eru mun öruggari vörn.
Athuga á ásigkomlag raflagna
og framkvæmir Rafmagnsveitan
þá skoðun endurgjaldslaust
(gamalskoðun). Því er oft þannig
farið að fólk er grandalaust
varðandi það rafkerfi sem það
býr við en það slitnar og gengur
úr sér eins og annað og er ein-
angrunin þá oftast ónýt. Þetta á
sér einkum stað í eldri húsum.
Tappar eru til að setja inn í inn-
stungur en því miður er því oft
þannig farið að fólki hættir til
að gleyma og tapparnir eru ónot-
aðir þrátt fyrir góðan ásetning í
upphafi. Til eru innstungur
þeirrar gerðar að ekki er hægt
meðeiganda, frekar en launþega,
og einnig var hann brautryðjandi í
„bónuskerfinu“ á íslandi og sá
fyrsti með mötuneyti á vinnustað,
og margur hefur fengið Fálkaorð-
una fyrir minna en þetta tvennt.
Það var sorgarstund hin mesta,
þegar hráefnið gekk til þurrðar,
þó það kæmi sér vel, þar sem við
áttum aðeins eftir fimm verslanir
á öllu landinu, en samt var okkur
búið að detta í hug útflutningur til
Póllands. — Marshallaðstoðin,
Atlantshafsbandalagið og betl í
Bandarfkjunum kipptu hlutunum
í lag, svo Eiki Ket hóf aftur inn-
flutning, en við „Línudansarinn"
fórum á síld. — Skömmu seinna
kom Eiki Ket öllum að óvörum,
snéri algerlega hjálparlaust við
blaðinu, og steinhætti í glasinu,
því honum fannst hláturinn vera
farinn að dvína í víninu, og höfuð-
verkurinn daginn eftir farinn að
aukast all ískyggilega. — Geri
aðrir betur!! Ég þekki engan.
Eiríkur stórvinur minn Ketils-
son. Þú ert i algerum sérklassa og
mér því ógleymanlegur, og
Reykjavík væri ekki sama borgin
án þín. Ég óska þér innilega til
hamingju, og mundu að maður
verður aldrei eldri en maður er
ungur í anda, en báðir vitum við
að „Hláturinn lengir lífið".
Bjarni Ármann Jónsson,
San Francisco.
Á þessum merku tímamótum í
lífi Eiríks þykir mér vænt um að
fá tækifæri til þess að undirstrika
hve það hefur verið ánægjulegt að
vera samtíðamaður þinn hér í
bæjarlífinu í Reykjavík. Mér eru
minnisstæð kynni mín af móður
Eiríks, Guðrúnu Eiriksdóttur,
veitingakonu sem var merkiskona,
fædd í Grindavík. Hún lést árið
1974. Þetta var kona sem sópaði
að. Og eplið fellur ekki langt frá
eikinni.
Á tímamótum sem þessum er
ekki úr vegi að minnast atvika
sem ekki gleymast þegar Baddi
var verksmiðjustjóri i nýju sæl-
gætisverksmiðjunni en Eiríkur
sjálfur forstjóri og ekki má
gleyma kínverjaverksmiðjunni.
Já, alltaf man ég þegar kviknaði í
öllu saman.
Kæri vinur, Eiríkur. Þú hefur
ávallt verið frjótt blóm i islensk-
um jarðvegi. Megi þér heilsast vel
um ókomin ár. Megir þú eiga
starfsama og góða daga. Vona að
við samferðamenn þínir megum
sem lengst fá notið skemmtileg-
heita þinna, sem við teljum alveg
ómetanleg. Heill þér sextugum.
Þorkell Valdimarsson
að stinga inn i þær oddhvössum
hlut og eru þær góð vörn. Um-
fram allt er árvekni húsráðanda
besta vörnin gegn því að slys
verði, þar þarf svo litið til. Til
dæmis þarf einungis 10—50
milliamper til að valda dauða.
Er öryggi heimilis þíns i ein-
hverju ábótavant? Það þarf svo
lítið til.
Barnaöryggisnefnd JC
Reykjavík.