Tíminn - 08.09.1965, Blaðsíða 9
MIÐVIKUDAGUR 8. september 1965
TÍMIWN
9
Gunnar Bergmann skrifar frá Skotlandi
neituðu sér um að horfa á
.Kvikmyndin er ekki
vígstöðvunum, frábærlega vel
menn:
A KVIKMYNDAHATIÐINNI
Jafn gömul Edinborgar-
hátíðinni er alþjóðlega
kvikmyndahátíðin í Edin-
borg, sem fer fram sam-
tímis, og er nú haldin hér
í 19. sinn. Hún byrjaði sem
félagsskapur nokkurra á-
hugamanna um kvikmynda
gerð, en er nú orðið ali-
stórt fyrirtæki með bæki-
stöð í Film House við boga-
götuna Randolph Crescena
í vesturbænum, sýnir nú
150 myndir frá öllum
heimsálfum.
Tvennt kemur sýningargest-
um á óvart að þessu sinni, tvær
kvikmyndir, er þykja skera
sig úr, og það frá löndum, sem
tæpast voru talin sigurstrang
Jeg á því sviði, íslenzka kvik-
myndin „Birth of an Island“,
sem er Surtseyjarkvikmynd
Ósvalds Knudsens, hin er
lengsta myndin af Í50 kvik
myndum á hátíðinni, austur-
þýzka stríðsmyndin „The Ad-
ventures of Werner Holt“, og
hefur helzt verið jafnað við
myndina „Tíðindalaust af vest
urvígstöðvunum“ eftir hinni
frægu samnefndu sögu. Enn-
fremur vakti óvenju mikla at-
hygli önnur heimildarmynd en
Surtsey, sýnd kvöldið áður,
„Oowboys of the Rio Cauto“,
kúbönsk kúrekamynd.
Eftir frumsýningu á Surtseyj
armynd Ósvalds Knudsens
luku öll skozku dagblöðin
miklu lofsorði á hana; töldu
sum hana beztu heimildar- eða
fræðslukvikmyndina, sem sýnd
hefði verið á hátíðinni til
þessa, og þær skipta tugum.
Fimm fræðslumyndir voru
sýndar saman þetta kvöld, þar
af tvær eftir Ósvald Knudsen,
hin var Sveitin milli sanda
(„The Country Between the
Sands“) með texta eftir dr.
Sigurð Þórarinsson, músík eft-
ir Magnús Blöndal Jóhanns-
son, en þulur 1 báðum mynd-
unum er enski málfræðingur-
ttin Alan Boucher. Hinar mynd
.■sjur, sýndar um leið, voru:
„O'.S.S.R." og “Colossu*s on
the River“ (báðar bandarísk-
ar), „Luapula Journey“ (frá
Zambia) og „Nile — the Cre-
ator“ (frá Egyptalandi). Hér
fara á eftir nokkur ummæli
dagblaðanna um Surtseyjar-
kvikmynd Ósvalds:
„Frá íslandi og Kúbu hafa
komið tvær kröftugustu heim
ildarkvikmyndarnar á þessari
kvikmyndahátíð. íslenzka kvik
myndin „Birth of an Island“
var sýnd í Film House í gær-
kvöldi, en hún er svo afbragðs
góð og óvenjuleg, að hún verð
ur endursýnd á föstudag (hver
mynd er sýnd opinberlega að-
eins einu sinni á hátíðinni).
Þótt myndin sé ekki meitluð
eða óaðfinnanlega samin og
formuð, bregður hún upp firna
áhrifamikilli, dramatískri sýn
af eldgosi í Atlantshafi, sem
Surtsey varð til af. Gerðar
hafa verið margar ágætar
myndir af eldgosum, en þetta
er áreiðanleg sú fyrsta, er sýnir
hin ofsafullu átök höfuðskepn
anna þegar öldur hafsins verða
að láta í minni pokann fyrir
rennandi hraunflóði. Það er
ákaflega hrífandi sjón, og að
sjá manneskjur hætta sér inn
í þetta helvíti elds og eims,
gerir áhorfandann agndofa".
(The Scotsman.)
„Að vísu er kvæðið um eld
og haf „Birth of an Island“
ekki mikið á lengdina, en mér
er til efs, að betri heimildar-
kvikmynd verði sýnd á þess-
ari kvikmyndahátíð í Edinborg.
Myndin er send frá íslandi og
er slíkum kostum búin, að hún
verður endursýnd á föstudag
ásamt ensku myndinni „Cullo-
den“. Hrikaleiki og ógn þess
atburðar, er Surtsey reis úr
sæ 1963, verður enn magnaðra
fyrir það, eins og myndin sýn-
ir, að þar sýnist hrynjandi
náttúrunnar brotin, mjúklegar
öldur verða skyndilega sjóð-
andi og hrannast upp í kös,
jaj-ðskorpan springur, og eld-
ur verður laus úr iðrum, svart
ur mökkurinn gerir myrkur
um miðjan dag, atómsprengja
náttúrunnar. Að lokum bar
Surtsey sigur af hólmi við sjó
inn, sem reyndi að eyða henni
jafnóðum, var furðu fíjótt orð
in 600 fet á hæð og dálítið
skrítið, þegar fyrsta snjókom-
an gerði kollinn hennar hvítan.
Skýringar fylgja myndinni, en
ljósmyndun Ósvalds Knudsens
gerir hana svo stórfenglega,
að ekki líður áhorfandanum
úr cninni. (The Glasgow Her-
ald.)
„Kvikmyndaaðdáendur, sem
hina mest umtöluðu hollenzku
kvikmynd í Cameo-bíói í gær-
kvöldi, fengu miklu betra og
meira spennandi á kvöldsýn-
ingu I Film House. Ein af
stuttu myndunum þar var ís-
lenzk, „Birth of an Island“ og
er bezta heimildarkvikmyndin
á hátíðinni enn sem komið er-
Þótt Hollywood hefði beitt ÖU
um brögðum hefði henni ekki
tekizt að framleiða svo æsandi
verk — ský reykmökks og
eims gjósandi, líkast atóm-
hraunelfur og þunghöggur reið
ur sjór. Og myndinni fylgja
ágætar skýringar þess vísinda
manns, sem oftast fór á vett-
vang á meðan þetta sköpunar-
verk náttúrunnar var í fæð-
ingu.“ CThe Daily Mail.)
Þannig farast nokkrum blöð
um orð um Surtseyjarkvik-
mynd Ósvalds, og má hann vel
við una. Hollenzka myndin „Or
Don‘t You Dare?“ (Þorirðu
ekki?), sem Daily Mail minn-
ist á, hefur vakið ekki lítið
umtal hér og vitanlegá hneyksl
að marga, þvi að þar fer stúlku
kind úr hverri spjör og gengur
fundar við elskara sinn. Mynd
kviknakin gegnum skóginn til
in slapp samt óskert gegnum
hendur kvikmyndaeftirlitsins
og var sýnd einu sinni opin-
berlega. Náttúrlega komust
færri að en vildu, urðu hundr-
uð frá að hverfa. Listdómarar
eru ekki ánægðir með myndina
en höfundurinn, Charles van
der Linden, sem er hér stadd
ur, kveðst hafa viljað gera
listaverk úr þessu ástarævin-
týri, er átti .sér stað milli skóla
stúlk'U og múrara sem hann á-
líti fagurt. Hann kveðst hafa
stuðzt við sögu í uppeldismála
tímariti um kynlíf, svo og at-
vík, sem kom fyiir dóttur hans
og kunningja hennar. Dóttir
hans, Alexandra, sem og var
hér á ferð, sagði við blaða
llse Zweers og Peter van Dortmond í myndinni ,ESa þorirSu
ekki?"
nákvæmlega ævisaga mín,
sanni nær væri að segja.að
hún líldst dálitlu, sem hefur
komið fyrir mig. Og ég hef
ekkert á móti því, að pabbi
hafi samið kvikmynd um það.
Við ræddum mikið saman um
það áður“.
En hvað sem líður áliti kvik
myndadómara á þessari mynd,
þá standa Hollendingar mjög
framarlega í gerð heimilda-
kvikmynda. Þeir áttu bezta
slíka mynd á síðustu hátíð hér.
sem fjallaði um daglegt líf al-
mennings í Hollandi. Það hef-
ur ekki lukkazt eins vel í ár.
„Við semjum ekki lengur
kvikmyndir um vindmyllur",
sagði einn Hollendingur hér.
En eins og áður segir, er
það kúbanska kúrekamyndin
„Cowboys of the Rio Cauto“
sem mest lof hefur hlotið af
fræðslumyndin önnur en Surts
eyjarmyndin, og þykir öllum
hún stinga mjög i stúf við hin
ar alkunnu amerísku kúreka-
myndir og vera mannlegri.
í upphafi þessa bréfs var
minnzt á austur-þýzku mynd-
ina „Ævintýri Werners Holt“
uai hemað þýzku nazistanna
á lokastigi stríðsins á austur-
Þegar allt lék í lyndl hjá hinum ungu hermönnúm Þriðja ríkisins.
Holt".
Úr myndinnl ^Ævintýri Werners
gerð mynd, listræn og ærleg
frá höfundarins hendi, og svo
spennandi, að engum þykir of
langt að sitja þrjá klukkutíma
samfleytt á meðan sýning
stendur.
Léikstjórinn, Joachim.Kuhn
ert, og Klaus-Peter Thiele, sem
leikur ungu söguhetjuna,
Werner Holt, vora báðir við-
staddir sýninguna hér, og var
fagnað ákaflega og þakkað frá
bært verk.
Mikill og óvæntur kostur
þykir það á þessari mynd, hve
höfundur er laus við hysterí
og lætur ekki viðbjóðinn á of
stæki, grimmd og glæpum naz
istanna villa sér sýn í byggingu
trúverðugs listaverks. Ekki er
látið sitja í fyrirrúmi að sýna
herforingjana, heldur hermenn
upp og ofan, hvernig þeir gang
ast undir ok nazismans, síðan
ýmist að augu þeirra uppljúk
ast fyrir óeðli hans eða um-
hverfast í samræmi við hann
i tillitslausa kvalara.
Myndin er blessunarlega laus
við áróðurinn, sem áður hef-
ur einkennt slíkar myndir,
hvort heldur þaðan austan eða
vestan um haf.
Þá má minnast á aðra mynd,
sem er vestur-þýzk, „Time of
the Innocents" (Tími sakleys-
ingjanna), er kemur frá Miin
chen, og er merkasta mynda-
sendingin þaðan, óvenjuleg
þýzk hugleiðing um sekt og
•sakleysi af glæpaferli nazism
ans, napurt háð, sem stingur
í stúf við fyrri vestur-þýzkar
myndir um þetta efni. Þó er
myndin þungmelt fyrir þá,
sem ekki geta fylgzt nákvæm
lega með talinu, sem íþyngir
henni allmikið á kostnað at-
hafnar í leik.
Enn væri vert að greina frá
fáeinum lengri myndum, svo
sem frönsku ástamyndinni
„Climates of Love“ eða pólsku
myndinni „The Saragossa
Manuscript“ sem hlaut verð-
laun gegnrýnenda á hátíðinni
í San Sebastian fyrr á þessu
ári, en ekki er tími til þess
að sinni. Enn er eftir að sýna
tugi mynda á hátíðinni hér,
þótt kunnugir telji, að ein-
hverjar af ofannefndum verði
samt meðal hinna útvöldu.
MYND FRÁ ÍSLANDI MEÐ