Morgunblaðið - 22.12.1984, Blaðsíða 36

36
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 22. DESEMBER 1984
Reíkníngsskil í tilverunni
— eftir Steingrím
St.Th. Sigurðsson
Ekki ein einasta manneskja get-
ur sagt skilið við Bakkus og látið
hann hverfa úr dýrmætu lífi sínu
nema með því að ráðast fyrst á
hugann og brjóta eða láta brjóta
sig niður líkt og gerist í þjálfun i
ströngum herskóla.
Það er svoldið hart að þurfa að
viðurkenna, að beita verði eigin-
lega kjafti og klóm til þess að ná
árangri (það er oft eina leiðin til
_-»þess að skila af sér hrokanum).
Sannast að segja verður alkinn að
sýna af sér algert miskunnarleysi
í sjálfskönnun sinni — ella sýnir
hann hvorki guði né mönnum né
sjálfum sér þann andlega heiðar-
leik, sem þarf til að gera rækilega
úttekt á sjálfum sér, sbr. tíunda
reynslusporið af tólf í AA-pró-
gramminu — ræktinni — sem
hljóðar á þessa leið:
„Vér iðkuðum stöðuga sjálfs-
rannsókn, og þegar út af bar, við-
urkenndum vér yfirsjónir vorar
milliliðalaust."
Hver alki (stytting úr orðinu
alkóhólisti og á vissan hátt skond-
ið orð) verður að byggja allt líf-
^kerfi sitt upp að nýju, þegar hann
kemur að fjórða sporinu:
„Vér gerðum rækilega og ótta-
laust reikningsskil í lífi voru.“
Öll mannrækt í „prógramminu"
hyggist á því að tileinka sér já-
kvæða líflínu með því að gera
reikningsskil í lífi sínu gegnum
andlega leið.
Allt þetta ofanskráða leitaði á
hugann ásamt ótal öðrum lifandi
þáttum, er varða andlega þjálfun,
sem hver óvirkur alkóhólisti verð-
ur að gangast undir, þá er bók
Steinars Guðmundssonar, Furðu-
heimar alkóhólismans, var lesin
og rannsökuð og borin saman við
eigin reynslu og lífbækur ýmissa
annarra alkóhólista.
Við lestur bókarinnar var eins
og reynslusporin tólf plús erfða-
venjurnar tólf skýrðust að mun og
íklæddust holdi og blóði og tauga-
kerfi og jafnvel hormónum (sem
að sjálfsögðu gefa kraft) og fengju
á sig mynd, þrungna lífi. Það er
talað um hið lifandi orð — og
Indverjinn talar um, að kraftur
fylgi orðunum, sbr. bænir og hug-
leiðingar jóganna, sem kallast
mötrur. Þessar hugleiðingar
Steinars um leyndardóma alkó-
hólismans — þessa margslungnu
heima alkóhólismans — minna
einhvern veginn á töframátt þann,
sem felst í mötrum Indverjans.
Steinar Guðmundsson, sem er
barn litlu stórborgarinnar
Reykjavíkur, var alinn upp á Hót-
el Heklu við Lækjartorg í hjarta
borgarinnar, þar sem hann lifði og
hrærðist mitt „í spillingunni" — í
asfalt-frumskóginum steinsnar
frá „Hólnum" — „Bowery"
Reykjavíkur — þar sem utan-
garðsmennirnir fóru með Ijóð og
spaks manns spjarir og neyttu
göróttra drykkja og voru kóngar í
riki sínu, sbr. kaflann í bók Stein-
ars, Gervikóngar. Steinar gefur þá
játningu að hafa verið kominn í
vandræði með drykkjuskap sinn
38 ára gamall, en honum tókst að
hætta með AA-samtökin að
bakhjarli og „ræktina" að leiðar-
Ijósi. Síðan eru liðin hartnær 30
ár, sem er ámóta langur tími og
hefði getað fallið í hlut undir-
skráðs sem algert hvarf frá Bakk-
usi konungi, ef vegna lífsklaufsku
og vegna skorts á líftækni hefði
ekki skapazt vítahringur, sem
spannaði yfir sjö ár — með tölu-
verðum ágjöfum á köflum. Það er
önnur saga. Slíkt er hins vegar
sönnun þess, að hver einasti al-
kóhólisti verður fyrr eða síðar, ef
hann á að teljast maður, að stíga
það stóra spor að gefast upp í ein-
lægni á að sanna fyrir sjálfum sér
að geta sigrað hjálparlaust eigin
alkóhólisma eins og Steinar segir
um kunnan „leiðbeinanda" í bók
sinni. Og með því aö skila af sér
gorgeir — hrokanum — var leiðin
að frelsinu vörðuð.
Steinar á athyglisverðan feril
að baki í mannúðarstarfi sínu.
Hann er hóstalaust einn reyndasti
og jafnframt kaldraunsæjasti
leiðsögumaður í alkóhólmeðferð á
landinu og telst hann til braut-
ryðjenda á sviði ofdrykkjuvarna
hérlendis. Hins vegar er hann um-
deildur, af því að hann virðist ekki
kunna listina að þóknast.
Málefnalega er hann harðlínu-
maður, en jafnframt víðsýnn og
lætur sér ekkert mannlegt óvið-
komandi sbr. það, sem hann segir
í útgönguversi bókar sinnar — í
tveim allra síðustu línunum: „Ekk-
ert er varðar alkóhólisma er svo
ómerkilegt, að við höfum efni á að
veita því minna en fulla athygli."
Steinar segir sína sögu í megin-
dráttum í bók sinni. A nýársdag
1956 sofnaði hann drukkinn í
skjóli Bláabandsins, áfengismála-
félagsins, en það félag hóf fyrst
tilraunir hér á landi við að nýta
AA-stefnuna innan stofnana.
Hann segir orðrétt:
„Eftir viku dvöl á Bláabandinu
fór ég þaðan hress og frískur en
svolítið feiminn við sjálfan mig.
Fimm dögum síðar fór ég á minn
Afmæli:
Hún Þórdís aðalbókari hjá rík-
isspítölunum er sjötug í dag. Þór-
dís er ein af átta börnum hjón-
anna Aðalbjörns Bjarnasonar,
skipstjóra og bókbindara, og Þor-
gerðar Kristínar Jónsdóttur,
kennara á Hvaleyri við Hafnar-
fjörð, sem ættuð voru úr Breiða-
firði. Foreldrar Aðalbjörns voru
hjónin Bjarni Jónsson í Knarrar-
höfn í Hvammssveit og kona hans
Þórdís Björnsdóttir, er Þorgerður
var frá Efri-HIíð í Helgafellssveit.
Eftir nám í Flensborg fór Þór-
dís í Verslunarskólann og útskrif-
aðist þaðan vorið 1935, þá 21 árs
gömul, enda hafði hún þurft að
vinna fyrir sér með náminu.
Hún var bókhaldari hjá heild-
verslun Stefáns Thorarensen í
nokkur ár en gerðist bókari hjá
ríkisspítölum 1. mars 1946.
Þá voru starfsmenn á skrifstofu
ríkisspítala átta og enn eru þrír
þeirra þar við störf. Nú eru
starfsmenn skrifstofunnar 50.
Aukningu í umsvifum ríkisspítala
má meðal annars merkja af því að
Hugleiðing um hug-
leiðingar Steinars
Guðmundssonar,
„Furðuheimar
alkóhólismans"
fvrsta AA-fund. Þar ílentist ég.
Arum saman sótti ég minn föstu-
dagsfund reglulega og enn sit ég
mína AA-fundi án mikilla for-
falla."
Og svo bætir Steinar við þessu,
sem orkar eins og hnefahögg
framan í andlitið vegna hrein-
skilninnar og hræsnisleysisins:
„Þótt ég hafi verið búinn að
sulla meira og minna með áfengi
um tveggja áratuga skeið kynntist
ég drykkjuskap ekki fyrr en eftir
að ég var hættur að drekka. Smám
saman, hægt og bítandi seytluðu
til mín staðreyndir um eðli
drykkjuskapar og mér fór að skilj-
ast að Bakkus hefði ekki átt
óskipta sök á vandræðum mínum.
Þegar af mér rann eftir þessa
vikudvöl á Bláabandinu taldi ég
mig hafa sigrað flöskuna. En eftir
eins eða tveggja ára veru í AA-
samtökunum fór ég að skilja, að til
lítils væri barizt ef ég ekki sigraði
sjálfan mig. Það tók mig mörg ár að
skilja, að flaskan var saklaus, en ég
sá seki.“ (Leturbreyting mín —
stgr.)
Og þetta var galdurinn eins og
hann lýsir honum:
Einn dag í einu, einn dag í einu,
engar áætlanir, engar heitstreng-
ingar, bara einn dag í einu — hver
dagur er perla og festin lengist og þú
átt festina — þú ert festin.“ (Let-
urbreyting mín — stgr.)
Steinar hefur ?vo sannlega
starfsmannafjöldinn hefur vaxið
úr 400 árið 1946 í yfir 2.000 árið
1984.
Þegar Þórdís hóf störf var bók-
hald ríkisspítala handfært, en
vélabókhald var síðan tekið upp.
Árið 1976 hélt tölvuvæðing innreið
sína og um síðustu áramót varð ný
tölvubylting í ríkisbókhaldinu.
Þórdís hefur tekið þátt í öllum
þessum breytingum. Þegar tölvu-
væðingin hófst þá kynnti hún sér
einfaldlega þau mál til að geta
tekið þátt í undirbúningnum.
Þórdís hefur hins vegar ekki
alltaf verið ánægð með breyt-
ingarnar og spurt til hvers að
breyta ef ekkert sparast? Hagsýni
Þórdísar tekur langt fram hrifn-
ingunni af tækninni en hún er
fyrst til að taka tæknina í þjón-
ustu sína ef hún veit að hún er
gagnleg.
Þórdís er mjög ákveðinn verk-
stjóri og það liggur vel fyrir henni
að skipuleggja verk þannig að það
sé í föstum skorðum. Hjá henni
geta hlutir ekki farið í handaskol-
um.
glætt þessar hugleiðingar sínar
um alkóhólisma galdri, talsvert
seigum undir tönn á köflum, svo
seigum, að ýmislegt í bókinni
kann að vera sem bögglað roð
fyrir brjósti sumra lesenda, sem
hafa ekki löngun til að margrýna í
og lesa suma kaflana, aftur og aft-
ur, einkum og sér í lagi þá fræði-
legu. En þegar betur er að gáð og
við nánari skoðun er það góðs viti.
Að kynnast bók Steinars og láta
mér þykja vænt um þessi skrif
hans er svipað og kynnast töluvert
torskilinni manneskju — heið-
ursmanneskju — sem er seintekin
eins og svo margt gott og traust
fólk er. Það útheimtir skap og
vilja og brjóstvit að vera góður
maður og láta gott af sér leiða.
Ef til vill koma sumir kaflar
bókarinnar óþyrmilega við kaunin
í sjálfselskufullu fólki, þessu alkó-
hólíseraða fólki, sem skortir
mannmennsku til að gera upp sín-
ar sakir við tilveruna — þessu
fólki, sem skortir virðingu gagn-
vart tilverunni og vill ekkert á sig
leggja vegna annarra í kringum
sig. Nægir að benda á kaflann
Hvað er sjúkdómur? á bls. 49. Þann
kafla ætti öll íslenzka þjóðin að
kynna sér — líka reglufólkið svo-
kallaða, en margir hverjir úr þeim
hópi eru jafn andlega bágbornir
og virkir alkar.
Úr því að minnzt var á galdur
dettur manni í hug sagan af
Galdra-Lopti og Gottskálki bisk-
upinum grimma, sem var raunar
forfaðir Stephánunganna —
Stephensenættarinnar, en Gott-
skálk var hinn mesti galdramaður
á sinni tíð. Það var hann, sem
skrásetti galdrabók þá, er kallað-
ist Rauðskinna. Segir sagan, að
Galdra-Loptur hafi freistað þess
að reyna að vekja upp Gottskálk í
Hóladómkirkju til þess að ná
Starfið hefur verið Þórdísi mik-
ils virði og hefur hún oft lagt mik-
ið á sig til að ljúka uppgjöri á
tilsettum tíma og hún væri sjálf
viss um að rétt væri gert. Oft hef-
ur það valdið Þórdísi áhyggjum
hve hár rekstrarkostnaður ríkis-
spítalanna er og borið hefur við að
hann væri umfram áætlun og fjár-
lög. Hún hefur stundum haft
áhyggjur af því að kröfur á ríkis-
sjóð væru meiri en góðu hófi
Steingrímur Sigurðsson
tangarhaldi á Rauðskinnu hans,
sem biskupinn hafði látið grafa
með sér. Hermir sagan, að
Galdra-Loptur hafi ásælzt galdra-
bókina til þess að læra af henni og
kunna nógu mikið (í göldrum) „því
að ef svo væri, gæti djöfullinn ekki
lengur haft vald yfir mannin-
um ..."
„Furðuheimur alkóhólismans"
eftir hann Steinar er eins konar
nútíma Rauðskinna, sem geymir
gífurlegan fróðleik um þetta
sjúklega ástand, sem nefnist alkó-
hólismi — og í bók hans finnast
lykilorð — ellegar lausnarsteinn,
ef svo mætti kalla, sem verður til
vegna yfirnáttúrlegrar kunnáttu í
þessum hálfgerðu „djöflafræðum
— þ.e. alkóhólisma. Galdra-
Loptur sagði: „... en kunni maður
nógu mikið, þá hefur djöfullinn
ekki lengur vald yfir manninum."
Að Hæðardragi, Rvík.
stgr
Steingrímur SL Th. Sigurðsson er
rithöfundur og listmálsri í Reykjs-
vík.
gegndi. Þess vegna á hann Albert,
sem einu sinni var sendill hjá
henni, alla hennar samúð í því að
ná endum saman. Þórdís er af
þeirri kynsióð sem taldi það fé-
lagshyggju að hver hjálpaði öðr-
um en ekki að allir fái opinber
framlög.
Þrátt fyrir annir við bókhald
hefur Þórdís haft tíma til að gera
samstarfsfólki sínu dagamun og
eru ófá skiptin sem hún hefur
komið með að heiman eitthvað til
að gæða starfsfólki á með kaffinu
og ég veit að hún ætlar að hella á
könnuna fyrir kunningjana í
Sóknarsalnum við Freyjugötu í
dag.
Þórdís er gift Kristjáni Theo-
dórssyni sem síðast var starfs-
maður íslenska álfélagsins.
Kristján er sonur Theodórs Frið-
rikssonar rithöfundar Jónssonar
úr Flatey og konu hans, Sigur-
laugar Jónasdóttur frá Hróarsdal
Jónssonar. Kristján er nýlega
hættur störfum.
Um leið og ég sendi ykkur hjón-
unum bestu kveðjur og hamingju-
óskir, ætla ég að biðja þig Krist-
ján, að sjá af Þórdísi eins og hálf-
an daginn á næstunni til að segja
verkfræðingum til í bókhaldi.
Símon Steingrímsson
★
Afmælisbarnið ætlar að taka á
móti gestum í dag milli kl. 15.30 og
20.30 í Sóknarsalnum á Freyju-
götu 27 (Njarðargötumegin).
Þórdís Aðalbjörns-
dóttir aðalbókari
RAUÐA BOKIN— LEYNISKYRSLUR SIA
AFTUR FAANLEG
Skýrslurnar sem Einar Olgeirsson krafðist aö yröu brenndar. SIA var leyni-
félag nokkurra Islendinga sem Sósíalistaflokkurinn, fyrirrennari Alþýöu-
bandalagsins, sendi til náms austur fyrir járntjald. Skýrslurnar sem birtast
í þessari bók eru óhrekjanleg gögn um störf og stefnu þessa félagsskapar.
samtök ungra sjálfstaaöismanna i Reykjavík
Bókin er til sölu i
bókaverslun Sigfúsar Eymundssonar.