Morgunblaðið - 11.01.1985, Blaðsíða 21

20
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 11. JANÚAR 1985
MORGUNBLAÐID, FÖSTUDAGUR 11. JANÚAR 1985
21

Utgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Aöstoöarritstjóri
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Auglýsingastjóri
hf. Árvakur, Reykjavík.
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Björn Bjarnason.
Þorbjörn Guömundsson,
Björn Jóhannsson,
Árni Jörgensen.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
Ágúst Ingi Jónsson.
Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aöalstræti 6, sími 10100. Auglýsingar: Að-
alstræti 6, simi 22480. Afgreiðsla: Kringlan 1, sími 83033. Áskrift-
argjald 330 kr. á mánuöi innanlands. I lausasölu 25 kr. eintakiö.
Bæjarútgerð —
almenningshlutafélag
Bæjarstjórn Hafnarfjarðar
samþykkti í fyrradag með
tiu atkvæðum gegn einu að
stofna almenningshlutafélag
um rekstur Bæjarútgerðar
Hafnarfjarðar. Það hefði ein-
hvern tíma þótt saga til næsta
bæjar að fulltrúar Alþýðu-
flokks, Framsóknarflokks,
Óháðra borgara og Sjálfstæðis-
flokks stæðu sameiginlega að
því að leggja niður bæjarút-
gerð eða breyta rekstri hennar
í hlutafélagsform — sem og að
þetta gerizt án mótstöðu
verkalýðsfélaga á staðnum.
Þetta þótti hins vegar nauð-
synlegt til að koma hjólum
þessarar atvinnustarfsemi af
stað á nýjan leik og tryggja at-
vinnuöryggi með útgerð og
fiskvinnslu í þessu gamalgróna
sjvarplássi.
Það getur verið réttlætan-
legt að ríki og sveitarfélög
standi að atvinnurekstri þegar
aðrar leiðir lokast til að
tryggja atvinnu og afkomu
fólks í einstökum byggðarlög-
um. Það er hins vegar rangt að
opinberir aðilar standi í sam-
keppni við einstaklings- eða fé-
lagsrekstur í skjóli skatt-
heimtu og opinberra styrkja
þegar einkaframtak er til stað-
ar til að þjóna þörfum og eftir-
spurn. í því tilfelli, sem hér um
ræðir, var rekstrarformið kom-
ið í þrot, og óhjákvæmilegt að
fara nýjar leiðir til að tryggja
veg þessarar frumgreinar at-
vinnulífsins á staðnum.
Víst er það mikilvægt að laða
almennan sparnað, sem til
verður í landinu, til þátttöku í
atvinnustarfsemi og lífskjara-
sókn þjóðarinnar. Það verður
hins vegar ekki gert að neinu
marki nema þessi sparnaður
njóti hliðstæðrar ávöxtunar og
skattalegrar meðferðar og sá,
sem leitar annarra farvega.
Það er því mjög mikilvægt að
þannig sé búið að atvinnustarf-
semi í landinu, að hún skili eð-
lilegum arði. Ef þetta tekst,
sem vonandi verður, vekur það
hvata framfara og verðmæta-
auka í þjóðarbúskapnum, sem
endanlega kemur öllum til
góða í betri lífskjörum.
Ákvörðun bæjarstjórnar
Hafnarfjarðar þess efnis, að
standa að stofnun almenn-
ingshlutafélags, sem leysi Bæj-
arútgerð Hafnarfjarðar af
hólmi, er tímanna tákn og vott-
ur um breytt almenn viðhorf,
sem lofa góðu. Það að bæjar-
fulltrúi Alþýðubandalags skuli
einn andæfa í þrjósku úreltra
viðhorfa segir og sína aftur-
haldssögu, sem óþarfi er að
fjölyrða frekar um.
Almenningshlutafélög eru
hluti af þeirri framvindu að
opna íslenzkt þjóðfélag, þróa
það til kerfisbreytinga sem
orðið hafa með öðrum þjóðum,
sem lengst hafa náð í verðmæt-
um, þjóðarframleiðslu á hvern
vinnandi einstakling, kjörum
almennings og afkomuöryggi.
Það er mjög mikilvægt að þau
viðhorf fái byr í segl, sem horfa
til meira frjálsræðis og fram-
taks í öllum greinum atvinnu-
lífs og menningarstarfs hér
sem annars staðar, ef við eig-
um að halda hlut okkar sem
velferðarríki — og búa börnum
okkar jafn góða kosti og beztir
bjóðast annars staðar í næstu
framtíð.
Samþykkt bæjarstjórnar
Hafnarfjarðar er athyglisverð
vegna straumhvarfa, sem hún
markar, en ekki síður vegna
þeirrar samstöðu, er um hana
varð.
Lánsfjár-
stýring
Velferð þjóða, mikil eða lítil
eftir atvikum, er að megin-
hluta heimagerð, þó að ytri
áhrif komi óneitanlega einnig
við sögu. Þegar eiginfjármagn
og Iánsfjármagn er takmarkað
skiptir meginmáli að fjárfesta
þann veg að framkvæmdir og
rekstur skili kostnaði sínum
sem fyrst aftur, ásamt arði til
að bera uppi viðunandi lífskjör
í landinu. Fjárfestingarsam-
tök, sem hvorugt gera, rýra
hins vegar almenn lífskjör,
jafnvel þó flokka megi undir
„félagslegar framkvæmdir".
Morgunblaðið greinir frá því
í frétt í gær að eigendur jap-
anskra skuttogara hér á landi
standi nú frammi fyrir við-
haldsframkvæmdum (klössun),
sem engin lán fást til. Hins
vegar standi lánareglur til
rúmlega helmings lánsfjár-
mögnunar breytinga á skipum,
t.d. lengingar þeirra, þó kostn-
aður við þær framkvæmdir sé
margfaldur venjulegur „klöss-
unarkostnaður". Svo er að sjá
sem hin dýrari leið kunni í
vissum tilfellum að vera sú
eina færa til áframhaldandi
úthalds vegna gildandi láns-
fjárstýringar.
Staða útgerðar er ekki sterk
vegna aflatakmarkana, verð-
falls sjávarvöru erlendis og
skuldastöðu flestra fyrirtækja
í þessari atvinnugrein. Það er
því sýnt að ekki er á bætandi
fjárfestingar- og skuldaklakk
útgerðarfyrirtækja umfram
það sem brýnasta nauðsyn
krefur. Ef rétt er, að lánaregl-
ur ýti undir hinir kostnaðar-
samari viðhaldsleiðir, hjálpar
það ekki til að ná endum sam-
an í rekstrardæmi útvegsins,
fremur hið gagnstæða.
Lánsfjárstýring er ekki sízt
hagstjórn sem máli skiptir
hvern veg er beitt. Lánareglur
þurfa viðvarandi endurskoðun-
ar svo þær gagni sem bezt á
hverri tíð og taki mið af breyti-
legum aðstæðum.
Finnbogi Jónsson varamaður f stjóm Landsvirkjunar:
Umframorka Lands-
vírkjunar alltof míkil
„ÉG TEL ad það sé enn hægt að skera
verulega niður á lánsfjáráætlun til
Landsvirkjunar. Ég held að það sé hægt
að skera að minnsta kosti niður í 800
millj. kr. úr þeim 1.200 millj. kr., sem nú
eru áætlaðar," sagði Finnbogi Jónsson
verkfræðingur og varamaður Ólafs
Ragnars Grímssonar Alþýðubandalagi í
stjórn Landsvirkjunar, en hann lagði
fram greinargerð á fundi stjórnarinnar í
gærmorgun þar sem hann deilir hart á
stefnu stjómar Landsvirkjunar í virkj-
unarframkvæmdum.
Hann segir m.a., að fjárfestingar
Landsvirkjunar undanfarin ár hafi
verið alltof miklar og þar af leiðandi
hafi kaupverð almennings á raforku á
árinu 1984 verið um 40% hærra vegna
vaxtakostnaðarins af umframork-
unni.
Finnbogi sagði m.a. í viðtali við
Mbl., að hann hefði bent á það strax á
miðju ári 1983, að umframorka
Landsvirkjunar væri alltof mikil og of
kostnaðarsöm. Hann sagði að nú
næmi umframorka Landsvirkjunar á
milli 700 til 750 gígawattstundum og
ef reiknað væri með að hver gíga-
wattstund kostaði 150 mill þá næmi
kostnaður þessarar umframorku
4—4% milljarði króna.
Finnbogi var spurður hvar hann
vildi helst skera niður. Hann svaraði:
„Ég held að það sé hægt að skera
niður í að minnsta kosti 800 milljónir
króna og jafnvel meira með því að
draga úr eða hefja ekki framkvæmdir
við 5. áfanga kvíslaveitna. Það má
byrja á þeim áfanga, þegar markaður
er fyrir orkuna. Það er aftur á móti
meiri spurning varðandi Blönduvirkj-
un. Það er hugsanlegt að fresta henni
eitthvað og skera þá enn frekar niður,
en það er hins vegar erfiðara að fresta
Frá framkvæmdum við Hrauneyjafossvirkjun fyrir nokkrum árum.
slíkum framkvæmdum sem ná yfir
langan tíma, eins og Blönduvirkjun.
Það er hægara að ráðast í hinar fram-
kvæmdirnar með stuttum fyrirvara."
Finnbogi var spurður, hvort hann
óttaðist ekki að til atvinnuleysis
kæmi á Suðurlandi, ef framkvæmdum
við kvíslaveitur yrði frestað. Hann
svaraði því til að þeim 400 milljónum
kr., sem spöruðust með þessum niður-
skurði, mætti verja til nýsköpunar í
atvinnulífi á Suðurlandi. Með því móti
mætti skapa fleiri ný störf en væru
nú við virkjunarframkvæmdirnar.
Athugasemd forstjóra Landsvirkjunar:
Alvarleg ásökun, byggð á
órökstuddum fullyrðingum
MORGUNBLAÐINU barst í gær
athugasemd sem undirrituö er af for-
stjórum Landsvirkjunar vegna greinar-
gerðar Finnboga Jónssonar varamanns
Olafs Ragnars Grímssonar í stjórn
Landsvirkjunar, sem hann lagði fram á
stjórnarfundi í gær. Fer athugasemdin
hér á eftir.
„Á fundi í stjórn Landsvirkjunar í
dag var lögð fram greinargerð Finn-
boga Jónssonar, varamanns ólafs
Ragnars Grímssonar, í stjórn Lands-
virkjunar, varðandi umframorkugetu
Landsvirkjunarkerfisins og fram-
kvæmdaáætlun Landsvirkjunar 1985.
í greinargerð þessari koma fram ýms-
ar rangar og villandi staðhæfingar
um að fjárfestingar Landsvirkjunar í
virkjanaframkvæmdum hafi á undan-
förnum árum verið óeðlilega miklar
og valdið hærra raforkuverði til al-
mennings en ella. Þar sem greinar-
gerðinni var komið á framfæri við
alla þingflokkana áður en stjórnar-
fundurinn var haldinn og er nú þegar
í höndum fjölmiðla getum við ekki
látið hjá líða að gera eftirfarandi
athugasemdir, en stjórn Landsvirkj-
unar veröur fljótlega gefin sérstök
umsögn varðandi staðhæfingar Finn-
boga f heild sinni.
í greinargerðinni er því haldið fram
að Landsvirkjun hafi fjárfest um of í
orkuöflunarmannvirkjum sem nemi
4,0—4,5 milljörðum króna. Hér er um
mjög alvarlega ásökun að ræða sem
byggð er á órökstuddum fullyrðing-
um. Ef staðhæfingar þessar væru
réttar fæli það í sér að sú krafa væri
gerð til Landsvirkjunar að hún virkj-
aði í það smáum einingum á hverjum
tíma að orkuframboð og eftirspurn
væru ávallt jöfn frá ári til árs. Hér er
um mikla meinloku að ræða þvi allir,
sem við virkjanaáætlanir fást, vita að
slíkt er hvorki framkvæmanlegt né
arðvænlegt. Athuganir hafa sýnt að
virkjunarkostir sem eru af stærðar-
gráðunni 500—1000 GWst eru að jafn-
aði hagkvæmastir miðað við okkar að-
stæður til þess að mæta aukningu
hins almenna markaðar. Fyrstu árin
eftir að slíkir virkjunarkostir eru
teknir f notkun er þvf óhjákvæmilega
um mikla umframorku að ræða f
orkukerfinu, ef eingöngu er virkjað
fyrir hinn almenna markað. Það er
þvf gjörsamlega út í hött að staðhæfa
eins og gert er f umræddri greinar-
gerð að orkuverð til almenningsveitna
sé, nú á fyrstu árum Hrauneyjafoss-
virkjunar, 50% of hátt vegna um-
framgetu í kerfinu.
Eins og kunnugt er var fyrsta vél
Hrauneyjafossvirkjunar gangsett
haustið 1981 og sú þriðja og síðsta í
ársbyrjun 1983. Hrauneyjafossvirkj-
un var örugglega ekki fyrr á ferðinni
en tímabært var, sem orkuskorturinn
á árunum 1979—1981 ber glöggt vitni
um. Þegar Hrauneyjafossvirkjun var
tekin í gagnið olli hún þvf að í stað
orkuskorts myndaðist um 700 GWst
árleg umframgeta. Var þetta f sam-
ræmi við áætlanir. Hliðstæð um-
framgeta myndaðist þegar Búrfells-
virkjun og Sigölduvirkjun voru gang-
settar. Árleg aukning á hinum inn-
lenda markaði og orkueftirspurn stór-
iðjufyrirtækja nýttu síðan smám
saman alla orkugetu þessara virkj-
ana.
Tímasetning Blönduvirkjunar hef-
ur miðast við það, að hún væri komin
í rekstur haustið 1988. Samkvæmt
þeirri orkuspá, sem lögð var til
grundvallar tímasetningu virkjunar-
innar, virtist einnig vera nauðsynlegt
að ráðast í orkuaukandi aðgerðir á
Þjórsársvæðinu svo sem Sultartanga-
„í FYRNTA lagi verð ég að segja það að
mér virðist að greinargerð Finnboga og
meðferð hans á henni bendi til þess, að
hann hafi meiri áhuga á að þyrla upp
moldviðri út af þessu máli heldur en
leita að skynsamlegustu og hagkvæm-
ustu leið í orkumálum," sagði Jóhannes
Nordal formaður stjórnar Landsvirkjun-
ar, er hann var spurður álits á greinar-
gerð Finnboga Jónssonar varamanns í
stjórn Landsvirkjunar, sem hann lagði
fram á stjórnarfundi í gærmorgun. Mbl.
ræddi við Jóhannes vegna þessa máls og
eins vegna nýrra frétta um endurskoðun
á orkuþorf landsmanna.
Jóhannes sagði ennfremur vegna
greinargerðar Finnboga: „Það er í
fyrsta lagi ljóst, að ef byggja á upp
raforkukerfið i stórum áföngum þar
sem taka verður fjárfestingarákvarð-
anir löngu fyrirfram, þá er óhjá-
kvæmilegt að á mörgum árum verði
um að ræða meiri afkastagetu en
markaður er fyrir á hverjum tíma.
Meginástæðan fyrir þvf að nú er um
að ræða umframorku er sú, að ennþá
gætir áhrifa af þvf að Hrauneyja-
fossvirkjun, sem er stórvirkjun, kom í
gagnið árin 1981 til 1983 og úr því að
ekki var um að ræða neina nýja stór-
iðju hlýtur að taka þó nokkur ár að
nýta þessa orku.
í öðru lagi deilir Finnbogi mjög á
Landsvirkjun fyrir það að hafa f sín-
um orkunýtingaráætlunum ákveðið
orkumagn til öryggis fyrir orkuskorti
og áföllum, sem kerfið getur orðið
fyrir. Það er skoðun Landsvirkjunar
og hennar sérfræðinga að þetta ör-
yggi sé nauðsynlegt og byggir það
m.a. á reynslunni á árunum 1979 og
1982 en á þeim árum þurfti samtals
stíflu og kvíslaveitur á tfmabilinu
fram til gangsetningar Blönduvirkj-
unar. Nú hafa hins vegar mál skipast
þannig að sterkar líkur eru á að
orkuspárnefnd muni gefa út nýja
orkuspá sem geri ráð fyrir verulega
minni aukningu á orkueftirspurn hins
almenna markaðar. Af þessum ástæð-
um og með tilliti til ríkjandi óvissu
um aukningu orkufreks iðnaðar sam-
þykkti stjórn Landsvirkjunar á fundi
sínum hinn 6. desember sl. að leitast
við að skera niður framkvæmda- og
rannsóknaáætlun Landsvirkjunar
fyrir árið 1985 um 200 milljónir
króna. Var iðnaðarráðherra samdæg-
urs gerð grein fyrir þessu í sérstöku
að draga úr orkusölunni um 700 kfló-
wattstundir og það þýddi verulegan
kostnað fyrir viðskiptamenn Lands-
virkj'unar og þar með olíukostnað."
Jóhannes vísaði að öðru leyti til at-
hugasemda forstjóra Landsvirkjunar
við greinargerð Finnboga, sem birtar
eru í heild hér á opnunni.
Eins og fram kom í frétt f Morgun-
blaðinu í gær vinnur stjórn Lands-
virkjunar nú að endurskoðun á virkj-
anaframkvæmdaáætlun þessa árs
með hliðsjón af nýjum upplýsingum
um minni þörf á raforku hérlendis á
þessu og næstu árum, heldur en gert
var ráð fyrir f áætlunum Orkuspár-
nefndar sem birtar voru 1983. Endur-
skoðun stjórnar Landsvirkjunar hófst
í desembermánuði og er áætlað að
henni Ijúki f febrúar. Jóhannes var
beðinn að gera nokkra grein fyrir
stöðu þessara mála. Hann sagði fyrst,
að það hefði verið að koma í Ijós und-
anfarið að vöxturinn í eftirspurn eftir
orku hér innanlands hefði verið hæg-
ari en fyrri orkuspár gerðu ráð fyrir.
Orkuspáin sem síðast var endurskoð-
uð árið 1983 hefði nú um tíma verið í
endurskoðun. Þó henni væri ekki lokið
væri þegar vitað, að hún gerði ráð
fyrir minni vexti í orkunotkun næstu
árin, sem bættist við það að minni
vöxtur orkunotkunar hefði verið sfð-
ustu tvö árin en áður var reiknað með.
Þetta væru ástæður þess að stjórn
Landsvirkjunar hefði talið nauðsyn-
lega endurskoðun framkvæmdaáætl-
ana.
Jóhannes sagði sfðan: „Þegar
lánsfjáráætlun var til meðferðar í
haust var þetta mál til umræðu og
áður en lánsfjáráætlun var lögð fram
bréfi þar sem jafnframt var upplýst
að fram múndi fara ítarleg endur-
skoðun á framkvæmda- og rann-
sóknaáætlun ársins 1985 að fengnum
frekari upplýsingum um endurskoðun
orkuspár og mat á öryggiskröfum.
Þessi endurskoðun er nú f gangi og er
áætlað að niðurstöður hennar liggi
fyrir í byrjun næsta mánaðar.
Síðan Hrauneyjafossvirkjun kom í
rekstur hefur orkugeta Landsvirkjun-
arkerfisins verið aukin nokkuð með
tilkomu Sultartangastíflu, sem var
tekin f notkun í ársbyrjun 1983. Stífl-
an var hins vegar fyrst og fremst reist
til að auka rekstraröryggi Búrfells-
virkjunar. Þá hefur orkugetan einnig
verið nokkuð aukin með fyrstu áföng-
um kvíslaveituframkvæmdanna.
Vegna þessa og þess að orkueftir-
spurn hins almenna markaðar hefur
aukist minna undanfarin ár en
orkuspár gerðu ráð fyrir hefur um-
framgetan staðið nokkurn veginn í
stað.
í umræddri greinargerð er deilt
mjög á þá öryggiskröfu Landsvirkjun-
ar, að ætíð skuli vera tiltækar 250
á Alþingi var ákveðið með samþykki
stjórnar Landsvirkjunar að stefna að
þvf að lækka fjárveitingar til fram-
kvæmda um 200 millj. kr. frá fýrri
áætlunum Landsvirkjunar, það er úr
1.400 millj. kr. í 1.200 millj. kr. Þegar
stjórn Landsvirkjunar gekk frá því
máli var ennfremur ákveðið að taka
framkvæmdaáætlun þessa árs og
reyndar næstu ára til gagngerrar
endurskoðunar. Þeirri endurskoðun
verður væntanlega lokið í næsta mán-
uði, þó endanlegar niðurstöður frá
Orkuspárnefnd verði ekki komnar
fyrr en seinna í vetur. Við gerum ráð
fyrir að vera búnir að endurskoða
áætlunina fyrir árið 1985 í næsta
mánuði.
í viðbót við það að aukningin í raf-
orkusölu virðist vera minni hér á
landi eins og vfða annars staðar, með-
al annars vegna orkusparnaðar, þá
hefur efnahagsástandið og minni hag-
vöxtur hérlendis einnig haft áhrif.
Orkustaðan hefur auk þess verið sér-
staklega hagstæð að undanförnu
vegna þess að góður vatnsbúskapur er
nú annað árið i röð vegna mikillar
úrkomu. En eins og menn muna þá
varð á árunum 1979 til 1982 að taka
upp mjög mikinn niðurskurð á orku-
sölu og skömmtun vegna slæms
vatnsbúskapar. Einnig var þá mikiu
fé varið til framleiðslu raforku f olfu-
kyntum stöðvum. Þetta hefur breyst f
bili en á það er að sjálfsögðu ekki að
treysta. Við verðum að vera við því
búnir að tryggja orku bæði í þurrum
árum og votum og munurinn þarna á
er geysilega mikill, eða allt að
500—600 gigavattstundir i fram-
leiðslu milli slæmra og góðra vatns-
ára.“
GWst á ári í orkuöflunarkerfinu um-
fram það sem orkuspá gerir ráð fyrir.
Þessi öryggisráðstöfun var ákveðin
þegar sýnt þótti, svo sem í orkuskort-
inum 1979—1981, að forsendur í orku-
getuútreikningum væru ekki eins
traustar og áður hafði verið talið. Við
þess ákvörðun var m.a. höfð hliðsjón
af hliðstæðum öryggiskröfum, sem
gilda á Nýja-Sjálandi, þar sem að-
stæður eru um margt svipaðar og hér.
Jafnframt var ákveðið, að fram-
kvæma ítarlega rannsókn á örygg-
iskröfunum og skipuðu Landsvirkjun,
Rafmagnsveitur ríkisins og Orku-
stofnun sameiginlega nefnd sérfræð-
inga í því skyni, sem hóf störf síðla
árs 1982. Rannsókn þessi hefur orðið
mun erfiðari og tímafrekari en gert
var ráð fyrir og niðurstöður því ekki
fengnar, en óhætt er að segja, að þær
athuganir sem hafa þegar verið gerð-
ar bendi til, að umrædd öryggiskrafa
eigi rétt á sér.
Reykjavík, 10. janúar 1985,
Halldór Jónatansson forstjóri,
Jóhann Már Maríusson aðst.for-
stjóri.
Jóhannes var spurður, hvaða áætl-
aðar framkvæmdir kæmi helst til
mála að hægja á eða fresta á árinu.
Hann svaraði: „Það er fyrst og fremst
um það að ræða á þessu stigi málsins
að ákveða hversu hratt á að fara á
árinu 1985 og gefa með því tíma til að
meta betur hver framkvæmdaþörfin
verður á síðari árum. Líklega verður
helst um það að ræða að draga úr
framkvæmdum við kvíslaveiturnar,
sérstaklega 5. áfanga þeirra, svo og að
fresta aukningu miðlunar í Þóris-
vatni. Sömuleiðis verður að sjálfsögðu
einnig að meta framkvæmdahraða við
Blönduvirkjun. Allt er þetta ennþá í
deiglunni og við teljum óskynsamlegt
að tjá okkur um það á þessu stigi
málsins hversu langt á að ganga, fyrr
en búið er að endurskoða þessar áætl-
anir betur. Við vonumst til að það
gerist nægilega snemma þannig að
það geti ráðið því hvaða framkvæmd-
ir verða á þessu ári.
Þá sagði Jóhannes að samdráttur-
inn hefði einnig áhrif á rannsókna-
störf, sem búast mætti við að yrðu
minni vegna virkjana sem fyrirhug-
aðar væru síðar. Þó væri ákaflega
mikilvægt að allar ákvarðanir um
frestanir yrðu teknar á þann hátt, að
unnt yrði að hraða framkvæmdum
aftur, ef þróun markaðarins breyttist
eða ný iðnaðartækifæri kæmu upp,
sem hagkvæmt væri að sinna og hefðu
þjóðhagslega þýðingu.
Formaður stjórnar Landsvirkjunar
var í lokin spurður, hvað til þyrfti að
koma til þess að ekki þyrfti að hægja
á framkvæmdum miðað við þær upp-
lýsingar sem nú lægju fyrir. Hann
svaraði: „Það er nú þegar búið að taka
ákvörðun um nokkra lækkun fjárveit-
inga til framkvæmda á þessu ári. Það
má segja að miðað við þær upplýs-
ingar sem eru fyrirliggjandi þá þyrfti
til að koma fullvissa um aukna sölu til
iðnaöar mjög fljótlega til þess að ekki
yrði skynsamlegt að draga enn frekar
úr framkvæmdum allavega á árinu
1985.“ Hann sagði aðspurður að þær
upplýsingar yrðu að liggja fyrir strax
á fyrri hluta þessa árs. „Við viljum
byggja á sem traustustum grunni,“
voru lokaorð hans.
Jóhannes Nordal formaður stjómar Landsvirkjunar:
Líklega verður framkvæmd
um við kvíslaveitur frestað
— Aukning miðlunar í Þórisvatn
AF ERLENDUM VETTVANGI
eftir STEPHEN R. WILSON
Nýjar aðstæður í ind-
verskum stjórnmálum
vekja umtal og óvissu
AFHROÐ ÞAÐ sem stjórnarandstaðan í Indlandi galt í nýafstöðnum
þingkosningum hefur orðið til þess að ýmsir óttast að í raun taki við
hálfgildings eins flokks kerfi, sem ekki kunni góðri lukku að stýra.
Stjórnmálasérfræðingar eru flestir sammála um að hinir öldnu stjórnar-
andstöðuleiðtogar Indlands geti sjálfum sér um kennt öðrum fremur
hversu gersigraðir þeir voru. Sömu sérfræðingar vara hins vegar hinn lítt
reynda Rajiv Ghandi við því að líta á úrslitin sem grænt Ijós til hroka-
fullrar stjórnsýslu.
Einn mikils metinn og virtur
stjómmálasérfræðingur,
H.K Dua, ritaði nýlega í „Inde-
pendant Indian Express", að svo
mikill kosningasigur, sem
Ghandi státaði nú af, gæti auð-
veldlega orðið til þess að stjórn-
völd myndu vart sinna kjósend-
um, „slíkur sigur getur orðið til
þess að stjórnmálamennirnir
gleymi kosningaloforðum sin-
um“. Annað blað sem gjarnan er
haft í hávegum, „India Today,“
sagði að slíkur sigur gæti gert
þátttöku þingsins i stjórn lands-
að breyting þessi verði að veru-
leika og ekki að ástæðulausu,
aldrei hefur það verið trúlegra
né auðveldara viðfangs fyrir for-
sætisráðherra landsins.
Þeir sem mesta afhroðið guldu
voru flokkar sem sótt hafa fylgi
um ríkið allt. Saman unnu þeir
aðeins 47 þingsæti og leiðtogar
tveggja þessara flokka, A.B.
Vaijpayee, leiðtogi Baratiya
Janata-flokksins, og Chandra
Chekar, leiðtogi Janata-flokks-
ins, voru hinir sigruðu. Báðir
þóttu eigi ólíkleg forsætisráð-
Kongres-flokknum, síðan með
því að lofa þjóðinni samsteypu-
stjórn. Það var hins vegar eins
og ausa olíu á eld, því of stutt er
síðan að slíkt var reynt án
árangurs undir forystu Janata-
flokksins árin 1977—79 og fólk
hafði áhuga á slíku á ný. Auk
þess lá það allt of mikið i augum
uppi að úr því að stjórnarand-
stöðuflokkarnir gátu ekki komið
sér saman um kosningabandalag
var engin ástæða til að ætla að
þeir gætu dregið sig saman i
eina sæng í samsteypustjórn.
Einn stjórnmálafréttaskýrandi,
sem ritar í vinstrisinnað blað,
komst svo að orði um þessa
frammistöðu, að stjórnarand-
staðan minnti nú einna helst á
ömurlegt sýnishorn fornaldar-
dýrs eða nátttrölls sem dagað
hefði uppi. Önnur meginástæða

Rajiv Gandhi forsætisráðherra Indlands.
ins að engu og komið í veg fyrir
eðlilega þróun stjórnmála i land-
inu.
Aldrei í 37 ára sögu lýðræðis í
Indlandi hefur stjórnarandstað-
an verið jafn fáliðuð á þinginu.
Af þeim 507 sætum neðri deild-
arinnar, sem kosið hefur verið
um, tilheyrir minna en fimmt-
ungur andstöðunni. Alls eru sæt-
in 542 talsins og stjórnmálasér-
fræðingar telja ekki ástæðu til
að ætla annað en að stjórnin
haldi vel sínu þar sem enn hefur
ekki verið kosið og jafnvel þó að
andstaðan vinni þar aðeins á er
meirihluti stjórnarinnar of alger
til að það breyti miklu. Það er í
Assam og Punjab-ríkjum sem
fresta varð kosningunum á dög-
unum vegna snjókomu, dauða
frambjóðenda og iðnaðarslyssins
í Bhopal.
Það sem þykir mest um vert er
að Rajiv Ghandi forsætisráð-
herra hefur nú stuðning meira
en tveggja þriðju hluta þing-
manna og með slíkan stuðning á
bak við sig getur hann gert
breytingar á stjórnarskránni og
ein breyting, sem búist er við að
hann geri, er sú sem lengi hefur
verið skeggrædd og mikið rifist
um á Indlandi, en hún felur í sér
meiri völd til forseta á kostnað
ríkisstjórnar. Aldrei hefur
stjórnarandstaðan óttast meira
herraefni fyrir kosningarnar, en
nú hangir spurningarmerki yfir
frekari þátttöku þeirra í ind-
verskum stjórnmálum.
Nokkrir stjórnarandstöðuleið-
togar telja sig ekki hafa komið
svo ýkja illa frá öllu saman og
má þar nefna hinn 83 ára gamla
Charan Singh, leiðtoga Verka-
manna- og bændaflokksins. Þó
er flokkur hans pínulítill og hef-
ur aðeins yfir 3 þingsætum að
ráða. Tveir flokkar, sem eru
mjög staðbundnir, eru nú aðal-
öflin í stjórnarandstöðunni og
má þá fyrst nefna Telegu Des-
am-flokkinn, stjórnarflokkinn i
Ándra Pradesh-ríki, en leiðtogi
hans er fyrrum kvikmynda-
stjarna, Rama Rao. Flokkur
þessi fékk 28 þingsæti, öll i
Andra Pradesh. Síðan má nefna
Kommúnistaflokkinn, sem sækir
nær allt sitt fylgi til Vestur-
Bengal, en flokkur þessi hreppti
22 þingsæti.
Það kom fleira en eitt til þegar
stjórnarandstaðan hrundi í Ind-
landi. 1 fyrstu má nefna eilifar
erjur og flokkadrætti, rifrildi og
ósamstöðu andstöðuleiðtoganna,
en það framferði hefur stórlega
rýrt traust þeirra i augum al-
þýðunnar. Þrátt fyrir það
reyndu þeir að lokka kjósendur,
fyrst með því að freista þess að
stofna kosningabandalag gegn
fyrir sigri Kongres var morðið á
Indiru Ghandi sem fyllti marga
Indverja samúð i garð Rajivs
Ghandi.
En eitt geta andstöðuflokk-
arnir huggað sig við og það er, að
þrátt fyrir hinn mikla kosn-
ingasigur Kongres-flokksins féll
mikið magn atkvæða andstöðu-
flokkunum í té. Spurning hvort
þeir geti fært sér það i nyt við
það stjórnkerfi, sem rikir i Ind-
íandi, svo ekki sé minnst á það
sem kann að vera i uppsiglingu i
kjölfar kosningasigursins. Ýmsir
eru þeirrar skoðunar að andstað-
an eigi sér aldrei viðreisnar von
úr þessu vegna þess að yfirburð-
ir Kongres á þinginu séu nægir
til að bæla og breyta eftir geð-
þótta. Það skyldi þó aldrei vera
að málin fari með öðrum hætti,
forsætisráðherrann Rajiv
Ghandi virðist hógvær og ró-
lyndur maður. Hann hefur ekk-
ert gert enn sem bendir til að
hann muni misnota það vald sem
hann hefur náð. Og hann hefur
fullyrt að hann muni ráðfæra sig
stjórnarandstöðuna um innan-
ríkismál Indlands. Er beðið
átekta eftir að sjá hvert fram-
haldið verður.
Stepben Wilson er frétiaskfnndi
bji AP.