Morgunblaðið - 13.01.1985, Blaðsíða 4

Morgunblaðið - 13.01.1985, Blaðsíða 4
4 B MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 13. JANÚAR 1985 55 ár innan prentsmiðjuveggja: Tæknibreytingarnar eru geipilega miklar Viðtal við Sigurpál Þorkelsson „Breytingarnar eru geipilega miklar frá því að ég kom fyrst í prentsmiðju fyrir tæpum 55 árum og þar til ég nú geng út úr prentsmiðju Morgunblaðsins, sem hefur alla nýjustu tækni.“ Þannig farast orð Sigurpáli Þorkelssyni prentara, sem nú um áramótin hætti störfum svo sem lög gera ráð fyrir sjötugur að aldri. Sigurpáll er setjari og hefur því upplifað alla þá miklu tæknibyltingu sem orðið hefur á því starfi frá því að handaflið vann allt setjaraverkið í prentsmiðjunni, árin sem vélsetjarinn sat við að styðja á bókstafi leturborðsins svo þeir spýttust saman í alsköpuðum blýlínum út úr vélinni og þar til hætt var við blýsetninguna alfarið og tekin upp tölvusetning, sem nú er ríkjandi og búin að þróast og taka breytingum í áratug. Árið 1973 var blýið kvatt og Ijóssetning tók við í prentsmiðju Mbl. ísamt offsetprentun. Hér situr Sigurpill við rittölvuna. í fyrstu kom letrið i gatastrimla eins og sést i myndinni, en þeir eru nú löngu horfnir. g hefi þó ekki verið á flakki, því ævi- starfið er unnið inn- an veggja í aðeins tveimur prentsmiðjum, byrjaði 14 ára gamall í Siglufjarð- arprentsmiðju árið 1929. Foreídrar mínir, Þorkell S. Svarfdal skip- stjóri og Jóhanna Kristjánsdóttir, höfðu flutt þangað frá Dalvík og ég er fæddur á Siglufirði. Nei, ekkert okkar systkinanna hefur kallað sig Svarfdal, en við vorum 14 talsins, þar af 12 á lifi ásamt móður okkar, sem er 93ja ára gömul. Ég held að það hafi verið mest tilviljun að ég lenti í þessu starfi. Ég var í kvöld- skóla og eiganda prentsmiðjunnar, Henrik Thorarensen, vantaði snún- ingapilt. Kreppan kom svo þarna rétt á eftir og maður var heppinn Það þótti mikil framför þegar setjararnir hættu að tína hvern bókstaf úr hólfum og raða þeim saman með handafli og fóru að vélsetja textana. Þurftu ekki annað en styðja á bókstafi leturborðsins í heljarmiklum vélum, línurnar skutust svo steyptar í blý út úr þeim. Hér er Sigurpáll við eina setjaravélina, en við borðið eru aðrir að raða blýspöltunum saman í form á síðurnar. að hafa vinnu yfirleitt. Ég lenti því ekki einn einasta dag í atvinnu- leysi. Fór að læra prentiðnina og tók það bóklega í Iðnskóla Siglu- fjarðar veturinn 1937—38, var eini prentneminn í skólanum. Satt að segja held ég að ég hafi ekki verið kauplaus einn einasta dag alla mína starfsævi. Að vísu var kaupið lágt, en á þessum árum höfðu allir lágt kaup. Þegar ég útskrifaðist hafði ungur og drifandi maður, Sigurjón Sæmundsson, keypt prentsmiðjuna með ðllu draslinu, sem var gamalt og fornfálegt og dreif hana upp. Og nú er þar tækni- lega fullkomin prentsmiðja. Setj- aravél var þó ekki keypt fyrr en 1939 og ég byrjaði að vinna við hana um leið og hún kom. Þetta þótti alveg geipileg framför. „Verkefnin voru næg í prent- smiðjunni, gefin út fjögur pólitísk blöð á staðnum þótt ekki kæmu þau út reglulega nema Siglfirðingur, blað sjálfstæðismanna, sem kom út einu sinni i viku. Jafnaðarmenn gáfu út Neista, Framsóknarmenn Einherja og kqmmablaðið hét Mjölnir. Efnið f öll þessi blöð setti maður og ég fékk þá alveg ofnæmi fyrir pólitík og sennilega við allir, því aldrei var talað um pólitfk f prentsmiðjunni. Maður stóð við let- urkassann, tók hvern einasta bók- staf og raðaði honum með handafli upp í linur. „Svo lá leiðin suður 1943. Mig langaði til að breyta til og þangað lá straumurinn. Þetta var á strfðs- árunum og miklu meiri aukavinnu að fá í Reykjavfk. Ég réð mig sem- sagt í ísafoldarprentsmiðju, sem þá var i Austurstræti og prentaði m.a. Morgunblaðið. Lengi vel feng- um við fastakaupið greitt frá ísa- foldarprentsmiðju en aukavinnuna hjá Morgunblaðinu, fengum sem- sagt tvö launaumslög. Morgunblað- ið átti setjaravélarnar. Þetta var svo að skilið 1946 og ísafoldar- prentsmiðja fór upp f Þingholts- stræti með bókaútgáfuna. Mig minnir að Lesbók hafi þó verið prentuð þar upp frá f einhvern tíma. Ég varð eftir í Morgunblaðs- prentsmiðjunni, sem var áfram í gamla húsinu við Austurstræti þar til flutt var í nýja húsnæðið í Aðal- stræti, og hefi verið þar allar götur síðan. Sigfús Jónsson var þá og um langan tíma framkvæmdastjóri. En Valtýr Stefánsson og Jón Kjartansson ritstjórar og síðar einnig Sigurður Bjamason. Þótt húsnæði væri ekki stórt á „gamla Mogga" þá þótti okkur þar ekki þröngt. Fólkið var færra og allt andrúmsloftið persónulegra. Mað- ur þekkti alla, skrifstofufólk og ölaðamenn. Blaðið var fyrst 12 síð- ur og þegar það stækkaði upp í 16 jíður fengum við prentararnir sér- itakan bónus, og höfum raunar illtaf verið yfirborgaðir sfðan. Launin f blaðaprentsmiðjum eru líka hærri en f bókaprentsmiðjum, ;nda fannst mér alltaf líflegra og fjölbreyttara að setja blaðaefni en leiðinlega reyfara og skáldsögur. Að vísu er meiri spenna og hraði í blaðaprentsmiðju því alltaf er ver- ið að keppast við að gefa út blað morgundagsins, en ég hefi alltaf krerið heilsugóður og kaus þá heldur hraðann og vaktavinnuna en róleg- heitin. Lengst af voru vaktirnar frá kl. 8 að morgni til 5 síðdegis eða frá 5 og fram á nóttina, til kl. 1 eða 2 og jafnvel stundum miklu lengur. Ég taldi það ekkert eftir mér, enda gaf það vel f aðra hönd og ég lærði snemma að fara vel með fé. Hefi alltaf átt mitt skuldlaust. Það kemur fram í tali okkar, að Sigurpáll hafði þegar komið sér upp eigin fbúð þegar hann fór að búa 1951, tveimur kjallaraíbúðum frekar en einni. Kona hans er Svava Aradóttir og þau eiga fallegt heimili á Birkimel 10B. Það vekur athygli hve mikið er af bókum í kring um Sigurpál. Hann kveðst snemma hafa gengið í bókafélögin og þótt ekki sé hann langskóla- genginn þá kveðst hann lesa Norð- urlandamálin og ensku sér að gagni. I uppvexti hans á Siglufirði var þar allt fullt af Norðmönnum, töluð svokölluð skandinavfska, svo það kom af sjálfu sér að komast niður í Norðurlandamálum. Og frá upphafi lagði Sigurpáll sig eftir að læra vel íslenska réttritun og ís- lenskt mál, svo hann segist ákaf- lega sjaldan hafa þurft að fletta upp orði í orðabók til að skrifa það rétt. Taldi slíkt tilheyra starfi setj- arans. En þegar haft er orð á þvf að prentarar hafi liklega verið betur að sér í islensku máli hér áður fyrr, vill Sigurpáll ekki meina þaö, segir: „Það er alls ekki rétt. Einstaka maður skaraði fram úr. Orð fór af slíkum mönnum, en þetta voru bara einstaklingar. Skólinn hefur alltaf lagt of litla áherslu á íslenskt mál og gerir það enn. Síðustu árin kom þessi þekking á íslensku máli sér vel, því Sigurpáll var síðustu árin við prófarkalestur auglýsinga á Morgúnblaðinu. En áður hafði hann tekið þátt i tölvu- byltingunni, sem hélt innreið sína á vinnustað hans 1973. Þá hætti Morgunblaðið við blýsetninguna og tók upp tölvusetningu og offset- prentun. Þar með var hlutverki vélsetjarans lokið. Margir eldri prentarar hafa þá eflaust velt því fyrir sér hvort þeir væru reiðubún- ir til að taka til við ljóssetninguna og yfirgefa blýið. En eftir 34ra ára starf við vélsetningu breytti Sigur- páll Þorkelsson til og lærði með- ferð innskriftarborðs með skermi. Hann segist ekkert hafa kviðið þeim breytingum, enda hafi sú vinna að mörgu leyti verið léttari en setning úr blýinu og að auki mun hreinlegri. Þá lét hann hafa eftir sér í blaði prentara: „Ég er ánægður með að hafa lært þessi nýju vinnubrögð. Þetta er ekki eins erfitt og margir virðast halda. Okkur er nauðsynlegt að fylgjast með og taka upp nýja tækni og vinnubrögð. Tæknibreytingar og ýmsar framfarir eru stórstígar og verða í náinni framtíð. Á þessu sviði verðum við að halda vöku okkar til þess að halda prentvinn- unni innan stéttarinnar."

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.