Morgunblaðið - 23.01.1985, Blaðsíða 7

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 23. JANÚAR 1985
7
Ensím úr fískúrgangi seld úr landi:
Líftækni mun hafa mikil
áhrif á fiskvinnsluna
— brýnt að koma starfseminni út úr til-
raunastofunni og í tilraunavinnslu, segir
dr. Jón Bragi Bjarnason lífefnafræðingur
ÍSLENSK fisk-ensím, lífrsnir efnahvatar úr fískúrgangi, hafa veriö seld
úr landi í fyrsta skipti og telja vísindamenn að íslensk líftækni standi nú
á tímamótum. Seld voru 200 grömm af físk-ensímum til bandaríska
efnafyrirtskisins Sygma Fine Chemicals fyrir 20 þúsund krónur en kflóió
af ensímum af þessu tagi er selt á um 100 þúsund krónur. Hjá Raunvís-
indastofnun Háskóla fslands, sem vann ensímin úr fiskslógi, liggur fyrir
pöntun á tíu kflóum af ensímum en til að geta afgreitt pöntunina skortir
aðstöðu til vinnslunnar, að því er dr. Jón Bragi Bjarnason, lífefnafrsðing-
ur, sagði í samtali við blaðamann Mbl. í gsr.
Mbl./Árni Sœberg.
Dr. Jón Bragi Bjarnason, lífefnafrsðingur, með íslensk fisk-ensím á
tilraunastofu Raunvísindastofnunar Háskóla íslands.
Síðasta sýning
á „Milli skinns
og hörunds"
Fimmtudagskvöldið 24. janúar nk.
verður allra síðasta sýning í Þjóð-
leikhúsinu á þrfleik Ólafs Hauks
Símonarsonar, „Milli skinns og hör-
unds“.
Leikstjóri er Þórhallur Sigurðs-
son en leikmynd gerði Grétar
Reynisson. Með helstu hlutverk
fara: Gunnar Eyjólfsson, Þóra
Friðriksdóttir, Sigurður Skúlason,
Sigurður Sigurjónsson, Sigurjóna
Sverrisdóttir, Helga E. Jónsdóttir
og Edda Heiðrún Backmann.
Ráðstefna um
samskipti
íslands og
Sovétríkjanna
MIÐVIKUDAGINN 23. janúar kl.
20.30 heldur utanríkismálanefnd
SUS ráðstefnu í Valhöll um sam-
skipti íslands og Sovétríkjanna.
Á ráðstefnunni verða flutt þrjú
erindi. Arnór Hannibalsson lektor
fjallar um utanríkisstefnu Sovét-
ríkjanna gagnvart Norðurlöndum,
Björn Bjarnason aðstoðarrit-
stjóri fjallar um viðskipti fslands
og Sovétríkjanna fyrr og nú og
sovéska ásælni á Islandi. Davíð
Oddsson borgarstjóri ræðir um
samskipti lýðræðisríkja og alræð-
isríkja.
Úr 5 kílóum í 5 tonn
„Sygma Fine Chemicals hefur
nú sett ensím frá okkur í vöru-
skrá sína og bíður fyrirtækið nú
eftir meira magni til að geta selt
út um víða veröld,“ sagði dr. Jón
Bragi. „Við erum sömuleiðis að
vinna ensim úr hveraörverum.
Það er brýnt að koma þessari
starfsemi af tilraunastofustigi á
frumvinnslu- og tilrauna-
vinnslustig. Til að þurfa ekki að-
eins að vinna úr fimm kílóum af
slógi, úr kílóinu fáum við um 40
grömm af ensímum — heldur
geta unnið úr 500 kílóum eða 5
tonnum, þarf að koma hér upp
tilraunaverksmiðju. Áætlanir
um slíka tilraunaverksmiðju eru
til.“
Dr. Jón Bragi Bjarnason sagði
að íslendingar væru betur í
stakk búnir til vinnslu fisk-
ensíma en flestar aðrar þjóðir.
„Norðmenn og Kanadamenn eru
betur settir en við en við höfum
hér aðgang að hráefni og sömu-
leiðis markað, sem er íslenski
fiskiðnaðurinn. Þótt okkur tak-
ist ekki að framleiða fyrir
heimsmarkaðinn þá kemur þessi
tækni til íslands og á eftir að
hafa gífurleg áhrif á okkar aðal-
atvinnuveg," sagði hann.
2 Ensímvinnsla úr íslenskum
hráefnum er samstarfsverkefni í
Iíftækni, sem fjórar stofnanir
hafa tekið sig saman um: Raun-
vísindastofnun HÍ, Líffræði-
stofnun HÍ, Rannsóknastofnun
fiskiðnaðarins og Iðntæknistofn-
un íslands. 1 samstarfshópnum
eru auk dr. Jóns Braga þeir
Grímur Þ. Valdimarsson gerla-
fræðingur, Sveinn Jónsson líf-
efnafræðingur, Hörður Jónsson
efnaverkfræðingur, Jakob K.
Kristjánsson lífefnafræðingur
og Ólafur S. Andrésson lífefna-
fræðingur. í október sl. sendi
samstarfshópurinn frá sér
skýrslu og tillögur um verkefni
sitt, þar sem segir m.a.:
Losa hreistur, roðfletta,
skilja sundur innyfli
„Líklegt er að höfuðatvinnu-
vegur okkar, fiskvinnslan, verði
fyrir miklum áhrifum frá líf-
tækni og þá sérstaklega frá en-
símtækni á næstu árum.
Með notkun líftækni við fisk-
vinnslu er átt við notkun ensíma
eða örvera til þess að rotverja
eða framkvæma einhverja að-
gerð í vinnslu hráefnisins. 1
hefðbundinni fiskvinnslu er höf-
uðáhersla nú lögð á vélfræði-
legar lausnir flestra vinnslu-
þátta. Án efa mætti í mörgum
tilfellum beita aðferðum líf-
tækninnar til þess að einfalda og
auka hagkvæmni í fiskvinnsl-
unni. Sem dæmi um slíkt má
nefna, að Norðmenn eru nú fam-
ir að nota ensím við vinnslu
smokkfisks. Smokkurinn hefur
seigar himnur, sem fjarlægja
þarf fyrir neyslu og illmögulegt
hefur reynst að fjarlægja með
hefðbundnum aðferðum. Með
notkun ensima hefur hins vegar
tekist að fjarlægja þessar himn-
ur á einfaidan og ódýran hátt. Á
tilsvarandi hátt kann að vera
mögulegt að nýta ensím til að
skilja sundur líffæri eða vefi af
ólíkri gerð, t.d. losa hreistur af
fiski, roðfletta fisk, hreinsa burt
búkhimnur, losa skelfisk úr skel-
inni, fjarlægja himnur af lifur
og hrognaskálmum, losa sundur
innyfli og margt fleira.“
Þeir segjast telja liklegt, að
fiskiðnaðurinn sé sú atvinnu-
grein hér á landi, sem verði fyrir
einna mestum áhrifum líftækn-
innar í náinni framtíð. „Líklegt
er að áhrifin verði á þann veg, að
með líftæknilegum aðferðum
megi hagnýta fiskúrgang og
fisktegundir, sem nú eru ekki
nýttar. Einnig verði vinnsluað-
ferðir þróaðar þannig, að fram-
leiðslan verði hagkvæmari og af-
urðirnar verðmætari."
Sá fyrst — uppskera síðan
Um núverandi stöðu og fram-
tfð líftækni á íslandi segja vís-
indamennirnir meðal annars:
„Stjórnvöld hafa enn ekki
markað stefnu um uppbyggingu
líftækniiðnaðar. Framlög á fjár-
lögum til Hftækni hafa verið
hundrað til tvö hundruð þúsund
krónur undanfarin ár.
Það er skoðun okkar, sem að
þessu verkefni stöndum, að
þessu verði að breyta. Þjóðin lif-
ir beint eða óbeint að mestu á
framleiðslu matvæla. Næst á
eftir lyfjaiðnaðinum er talið að
matvælaframleiðslan muni
verða fyrir hvað mestum áhrif-
um líftækninnar á komandi ára-
tug. Við eigum því ekkert val, ef
við ætlum ekki enn einu sinni að
missa af vagninum á sviði, þar
sem við sannarlega höfum
möguleika.
Ohemju dýrt verður að kaupa
öll liftæknileg efni og aðferðir
tilsniðin og fullfrágengin, verði
það hægt. En það er ekki vanda-
laust fyrir litla þjóð að keppa við
stórfyrirtæki og stórþjóðir.
Miklu máli skiptir að hefja
strax undirbúning þess, sem
koma skal. Byggja upp, á skipu-
legan hátt, með eigin rannsókn-
um og þróunarstarfsemi og sam-
vinnu við érlenda aðila, líftækni-
þekkingu er viðheldur og eykur
samkeppnishæfni höfuðatvinnu-
vegar þjóðarinnar, fiskvinnsl-
unnar.
Við teljum að nú þurfi að
leggja áherslu á rannsókna- og
þróunarþáttinn — það þarf að sá
áður en hægt er að uppskera."
I3AID1
NK. FðSTUDAGS- OG LAUGARDAGSKVÚLD
BCCAIDWAT
Þaö má enginn missa
af þessari stórkostlegu
skemmtun meö Ríó
sem fara á kostum
ásamt stórhljómsveit
Gunnars Þóröarsonar.
r Dansstudió Sóleyjar
r Broadway ballettinn
sýnir nýjan stórkostlegan
' dans eftir Sóley Jóhanns-
\ dóttur.
SOLEYJAR
JB Minni fyrirtæki
® og stofnanir at-
- hugið það er
góð hugmynd
að halda árshá-
tíðina með Ríó i Broadway
þar fær fólkiö Ijúffengan
kvöldverð og frábæra
skemmtun fyrir lágt verð.
HELCAR
REISUR
Miða- og borðapantanir daglega í síma 77500 frá kl.
11—18.
Velkomin vel klædd í Broadway.
I Broadway-reisu
Flugleiöa
Flug, gisting i 2 nætur og aðgöngumiði.
Frá Akureyri kr. 4.351
. Frá isafiröi kr. 4.203.
Leitið trekari upplýsinga á söluskrifstolum
Flugleiða. umboðsmónnum og larða-
skrilstolum.
cKCADmy