Morgunblaðið - 30.01.1985, Blaðsíða 20

20
MORGUNBLAÐIÐ, MIDVIKUDAGUR 30. JANÚAR 1985
Einingahús, verð og gæði
— eftir Lárus L.
Blöndal
Nú undanfarnar vikur hefur
töluvert verið rætt og ritað um
„einingahús" og þá einkum um
verð þeirra og gæði. Hefur í allri
þeirri umræðu verið rætt um „ein-
ingahús" sem eitthvert eitt af-
markað fyrirbrigði sem engin af-
brigði væru af. Reynt hefur verið
að finna verðmun á „einingahús-
um“ annarsvegar og húsum
byggðum með gamla laginu hins-
vegar. Þá hefur komið fram að
„einingahús" eigi við þéttivanda-
mál að stríða. I þessari umræðu
hefur ekki verið komið inn á það
að mörg þessara svokölluðu „ein-
ingahúsa" eiga fátt annað sameig-
inlegt en nafnið. Það hlýtur þó t.d.
að liggja í augum uppi að „ein-
ingahús“ byggð úr steinsteypu
annarsvegar og timbri hinsvegar
eru ekki sami hluturinn. Þá benda
gjörólíkar framleiðslu- og sam-
setningaraðferðir til þess sama.
Og eru öll „einingahús" sambæri-
leg? Eru hús ekki misfalleg, mis-
hagkvæm í rekstri, misþægileg að
búa í, misendingargóð o.s.frv.? Á
þetta ekki við um hús úr einingum
jafnt sem hús byggð með gamla
laginu? Er nokkur ástæða til að
ætla að „einingahús" eigi eitthvað
meira sameiginlegt að þessu leyti
en hús almennt? Eg tel alveg ljóst
að það séu engin rök til þess að
flokka hús eftir því hvort þau eru
framleidd í verksmiðju eða stað-
byggð, þegar verð og gæði eru
rædd. Mun gáfulegra væri að
skipta húsunum niður eftir því
efni sem þau eru byggð úr ef menn
endilega vilja flokka þau niður í
þessa veru.
Verdkönnun
f nóvember sl. skilaði húsnæð-
isstofnun af sér greinargerð vegna
einingahúsa og var hún unnin að
beiðni félagsmálaráðherra. í þess-
ari greinargerð er fjallað um lána-
reglur til einingahúsa, hvaða
verksmiðjur séu samþykktar af
húsnæðisstofnun til að framleiða
hús, staðsetningar þeirra,
starfsmannafjölda, framleiðslu,
framleiðslugetu og verð eininga-
húsa samanborið við staðbyggð
hús. Var greinargerðin eins og áð-
ur segir unnin fyrir ráðherra en
ekki ætluð til birtingar í fjölmiðl-
um. Hún ber það raunar með sér
að vera vinnuplagg fremur en vís-
indalega unnin könnun, enda
Lárus L Blöndal
koma víða fram í henni fyrirvarar
í þá átt. T.d. má nefna að upplýs-
ingar um framleiðslumagn á síð-
asta ári og framleiðslugetu eru
gefnar í „húsum" (ekki einu sinni
af ákv. stærð) og eru þær upplýs-
ingar fengnar með einu símtali við
einhvern forráðamann hvers
fyrirtækis. Vakin er athygli á
þessum ónákvæmu vinnubrögðum
í greinargerðinni enda sjálfsagt
þegar um svo mikilvægt atriði er
að ræða. Finnst mér rétt af þess-
um ástæðum að vara þá sem lesa
þessa greinargerð húsnæðisstofn-
unar mjög við að álykta af henni
um að offjárfesting sé mikil í
þessum iðnaði, þótt svo gæti virst
af tölum í greinargerðinni. Tel ég
að svo sé alls ekki, nema þá e.t.v.
hjá einstaka fyrirtæki, en alls
ekki hjá þessari iðngrein í heild.
Ætla ég annars ekki að fara nánar
út í þær hugleiðingar hér.
Sá kafli í greinargerð húsnæðis-
stofnunnar sem vakti áhuga fjöl-
miðia var kaflinn um verð ein-
ingahúsa. Sá kafli fjallar í raun og
veru ekki um annað en verð þeirra
húsa sem þar eru nefnd og gefur
ekkert tilefni til að út frá honum
sé ályktað á breiðari grundvelli.
Enda eru húsin sem um ræðir
byggð fyrir verkamannabústaði
eftir útboði þar sem í raun gildir
hver hefur mesta þörf og getu til
að undirbjóða. Höfundar greinar-
gerðarinnar taka líka fram að
engin „fullnægjandi opinber könn-
un“ hafi farið fram og ítreka
seinna að þarna sé ekki um algild-
an sannleik að ræða um verðsam-
anburð staðbyggðra húsa og ein-
ingahúsa. Eftir að fjölmiðlar
höfðu fjallað um þessa greinar-
gerð varð maður hinsvegar var við
að fólk taldi að húsnæðisstofnun
ríkisins hefði komist að þeirri
niðurstöðu að einingahús væru
dýrari en staðbyggð hús. Þetta var
auðvitað óviðunandi ástand og
vildi ég fá afdráttarlaust fram, frá
þar til hæfum aðila, hvað þessi
greinargerð gæfi tilefni til að
álykta um verð einingahúsa. Til
þess að kanna þetta fékk ég Kaup-
þing hf. sem óvilhallan og hlut-
lausan aðila til að fara í gegnum
greinargerðina og skoða forsendur
hennar og vinnslu með þetta í
huga. Niðurstaða Kaupþings hf.
var á þá leið að ekkert væri hægt
að styðjast við greinargerðina við
mat á verðmun einingahúsa og
annarskonar húsa. Eða eins og
segir í síðustu setningu álitsins:
„Það er því niðurstaða okkar að sá
verðsamanburður sem gerður hef-
ur verið á grundvelli umræddrar
greinargerðar á byggingarkostn-
aði einingahúsa og hefðbundinna
húsa á almennum markaði sé
marklaus og villandi." Hér hefur
sérhæfður aðili á sviði slíkra
kannana kveðið upp úr um það að
þessi greinargerð segir nákvæm-
lega ekki neitt um verðmun ein-
ingahúsa og staðbyggðra á al-
mennum markaði. Það er því ljóst
að eina raunhæfa könnunin sem
gerð hefur verið á verði nýbygg-
inga er sú könnun sem húsbyggj-
endur hafa gert hver í sínu lagi nú
undanfarin ár. Það er engin til-
viljun að sú byggð sem nú rís í
Grafarvogi í Reykjavík saman-
stendur að mestu leyti af eininga-
húsum. Það er heldur engin tilvilj-
un að sala einingahúsa jókst um
70% á síðasta ári. Húsbyggjand-
inn velur að sjálfsögðu hag-
kvæmasta kostinn fyrir sig; á síð-
asta ári völdu mörg hundruð hús-
byggjenda einingahús af einhverri
gerð.
Gæöi húsa
í sjónvarpinu nú á dögunum var
rætt við verkfræðing rannsókn-
arstofnunar byggingariðnaðarins.
Taldi hann að einingahús ættu við
þéttivandamál að stríða og byggði
þá niðurstöðu sina á þéttiprófun-
um sem hann eða sú stofnun sem
hann starfar hjá, hafði fram-
kvæmt. 1 þessari yfirlýsingu felst
sú meinloka sem ég ræddi um hér
í upphafi greinarinnar. Það er að
sjálfsögðu útilokað að setja öll
einingahús undir sama hatt að
þessu leyti. Nú veit ég, eftir að
hafa talað við verkfræðinginn, að
það var alls ekki ætlun hans að
halda því fram að þetta ætti við
um allar gerðir einingahúsa, þó
svo varla væri unnt að skilja um-
mæli hans á annan veg, eins og
þau hljómuðu í sjónvarpinu.
Eins og ég hef áður bent á er
það mjög mismunandi hvernig
einingahús eru byggð upp. Eining-
arnar eru úr mismunandi efnum,
þær eru settar saman á mjög mis-
munandi hátt, framleiðsluaðferðir
eru mismunandi og allur frágang-
ur. Þetta segir að þótt hús frá ein-
hverjum einingahúsaframleiðand-
anum sé óþétt, eða misvel þétt,
þarf það ekki að þýða að hús frá
öðrum einingahúsaframleiðanda
séu það líka.
Þegar framangreint viðtal var
sýnt í sjónvarpinu hafði ekkert
hús frá framleiðendum Nýhúsa
verið þéttiprófað. Töldum við
okkur vita að þessi óþéttleiki væri
ekki til staðar í okkar húsum og
báðum því um að nokkur húsa
okkar yrðu þéttiprófuð svo ganga
mætti úr skugga um það. ÖIl ein-
ingahús frá framleiðendum Ný-
húsa eru úr steinsteypu og eru
einingarnar í húsunum steyptar
saman eftir kerfi sem margir
verkfræðingar telja það öruggasta
sem húsbyggjandi á kost á. Það
kom því ekki á óvart að hús byggð
eftir þessu kerfi reyndust vera
mjög þétt skv. þéttiprófun rann-
sóknarstofnunar byggingariðn-
aðarins. Það er því brýn þörf á að
leiðrétta þann misskilning sem
upp hefur komið, að yfirlýsing
verkfræðingsins eigi við um allar
gerðir einingahúsa. Hún á alla-
vega ekki við um hús frá framleið-
endum Nýhúsa svo sem fram kem-
ur í bréfi rannsóknarstofnunar
byggingariðnaðarins sem birt er
með þessari grein.
Lánakjör
í september sl. samþykkti hús-
næðismálastjórn að breyta reglum
um lánveitingar til verksmiðju-
framleiddra húseininga. Sam-
kvæmt þessari samþykkt skyldu
kaupendur einingahúsa fá lán sín
greidd út með sama hætti og sá er
byggði með gamla laginu en sam-
kvæmt eldri reglum, sem gilda
raunar enn, fengu þeir sem
byggðu einingahús sín lán nokkru
hraðar greidd út. Ástæðurnar
fyrir hraðari útborgun til eininga-
húsakaupenda eru í sjálfu sér
sáraeinfaldar — einingahús þurfa
að vera mun lengra komin í bygg-
ingu til þess að vera lánshæf en
staðbyggð hús (sjá töflu). Auk
þess þurfa húsin að falla undir
ákv. gæðastuðla og verksmiðjurn-
ar þurfa að vera viðurkenndar af
húsnæðisstofnun. Samkvæmt
samþykktinni í september þarf
þessa nú ekki með en hitt virðist
hafa gleymst að einingahús frá
sumum verksmiðjum, þar á meðal
frá framleiðendum Nýhúsa, er
ekki hægt að gera fokheld með
hefðbundnum hætti vegna þess að
framleiðsluaðferðin er þannig að
húsin verða alltaf komin töluvert
mikið lengra en fokheldisstigið
gerir kröfu til. Einingarnar frá
Nýhúsum eru t.d. með innsteyptri
einangrun og raflögnum og tilbún-
ar til málningar að utan og innan
þegar þær koma úr verksmiðju.
Og þar sem allir innveggir í okkar
húsum eru steyptir í heilu
lagi í verksmiðju, verðum við að
setja þá upp áður en húsunum er
lokað, en þeir eru einnig tilbúnir
undir spörslun og málningu með
innsteyptum raflögnum.
Sumir byggingameistarar hafa
talið samþykktina frá því í sept-
ember vera til að auka jafnrétti í
byggingariðnaði. Ég tel að með
henni sé gengið í þveröfuga átt. Ef
menn efast um að núverandi fyrir-
komulag í lánamálum sé réttlátt
fyrir alla aðila er innihald sept-
embersamþykktarinnar fáránleg
lausn. Eina lausnin sem ótvírætt
getur komið hér að gagni og eng-
inn getur efast um að tryggi fullt
jafnrétti með byggingaraðferðum
er sú að allir húsbyggjendur njóti
sömu kjara og einingahúsbyggj-
endur njóta í dag. Þetta þýðir að
þeir sem byggja með gamla laginu
fá engin lán frekar en einingahús-
abyggjendur, fyrr en húsin eru
fullfrágengin að utan og fullein-
angruð (sjá töflu) en fái þau síðan
á sa. 9—10 mánuðum frá þeim
tíma eins og byggjendur eininga-
húsa. Aðeins sumir eininga-
húsaframleiðendur geta fært
frágang sinna húsa niður á hið
hefðbundna fokheldisstig, en hins
vegar er ljóst að öll staðbyggð hús
lenda fyrr eða síðar á því frá-
gangsstigi sem einingahús eru
lánshæf á. Því er eina leiðin til að
tryKKja jöfnuð milli byggingarað-
ferðanna að breyta reglum um
lánveitingu til staðbyggðra húsa í
sama horf og nú gildir um ein-
ingahúsaframleiðslu.
Einingahúsaframleiðsla í verk-
smiðjum er nú komin á góðan
rekspöl. Það verður að teljast af
hinu góða í landi þar sem árferði
hamlar byggingarvinnu utanhúss
stóran hluta ársins. Með verk-
smiðjuframleiðslu húsa gefst
kostur á að vinna allt árið um
kring af fullum krafti í byggingar-
iðnaði í stað ládeyðu að vetri og
vinnubrjálæðis að sumri. Með
verksmiðjuframleiðslu húsa stytt-
ist byggingartíminn, þeir tímar
þegar hús stóðu jafnvel árum
saman hálfkláruð, tilheyra brátt
fortíðinni. Innan skamms verður
jafn einfalt að kaupa sér nýtt
verksmiðjuframleitt hús og nú er
að kaupa notað. Brátt verður
hræðslan við að flytja inn í ný-
byggingarhverfi ástæðulaus því
með tilkomu verksmiðjufram-
leiddra húsa rísa hverfin hratt og
öll hús fullfrágengin að utan strax
eftir reisingu.
Það er vafalaust að hús framtíð-
arinnar verða almennt framleidd í
verksmiðjum. Þeir menn sem
reyna að bregða fæti fyrir þá
þróun eru í skammsýni sinni að
vinna óþarft verk.
Lírus L Blöndal er framkvæmda-
stjóri Nýhúsa hf.
Hr. framkvæmdastjóri
Lárus Blöndal
Nýhús h.f.
VARÐAR: Fyrirspurn varóandi þéttleika einingahúsa sem byggö eru
meó aöferó Nýhúsa h.f.
Byggingaraóferó Nýhhúsa h.f. byggir á notkun steyptra vegg- og loft-
eininga sera sióan eru læstar saman meó steypu í uppsetningu. Þessi
aóferó og þó einkum notkun steyptra eininga undir timburþak ætti
alla jafna aó tryggja mjög góóan þéttleika húsanna.
Aóferóin gerir^aó verkum aó möguleiki á óþéttleika er eingöngu raeó
gluggum og huróum og því um be\na hlióstöóu vió hefóbundin steypt
hús meó steyptri loftplðtu aó rióa.
Nióurstöóur þeirra mælinga á þéttleika húsa frá Nýhús h.f. sem Rann-
sóknastofnun byggingariónaóarins hcfur gert styóur þessa fullyróingu
onn frekar.
Viróingarfyllst,
Vinne&lvtaslgtnuB Bygglnqarlörijöarln.
íWörn Marteinsson,
verkfræóingur
Bréf Björns Marteinssonar verkfræöings hjá Rannsóknarstofnun byggingar-
iðnaóarins til Nýhúsa hf. um þéttleika húsanna. Aðildarfyrirtæki Nýhúsa hf.,
sem framleiða hús með tilgreindri aðferð, eru Loftorka sf., Borgarnesi, Húsa-
og strengjasteypan, Kópavogi, Brúnás hf., Egilsstöðum, Húsiðn hf., Húsavík
og Strengjasteypan hf., Akureyri.
Samanburður á frágangi einingahúsa og
staðbyggðra húsa, er þau teljast lánshæf hjá
Húsnæðismálastofnun ríkisins:
Frágangur staðbyggðs húss:
■ Útveggir og aðrir burðarveggir steyptir
■ Þaki lokað
■ Þakpappi ásettur
■ Plast sett í glugga
Á þessu byggingarstigi eru hús sem byggð eru á
hefðbundinn hátt talin lánshæf.
Til þess að vera jafnlangt komin í byggingu og einingahús
frá framleiðanda Nýhúsa eru, þegar þau teljast lánshæf,
þarf eftirfarandi að gera til viðbótar:
■ Setja járn á þak
■ Ganga frá þakköntum
■ Pússa húsið að utan
■ Ganga frá opnanlegum fögum
■ Setja gler í allt húsið
■ Setja útihurðir í
■ Einangra húsið, bæði veggi og loft
■ Leggja fyrir rafmagni
■ Pússa húsið að innan
■ Hlaða innveggi /
■ Pússa innveggi
Auk þessa þurfa einingahúsaverksmiðjur að vera
samþykktar af Húsnæðisstofnun og húsin að uppfylla
ákveðna gæðastaðla til að fá lán eftir reglum um
einingahús.