Morgunblaðið - 30.01.1985, Blaðsíða 29

28
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 30. JANÚAR 1985
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 30. JANÚAR 1985
29

Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Aöstoðarritstjóri
Fulltrúar ritstjóra
Fróttastjórar
Auglýsingastjóri
hf. Árvakur, Reykjavík.
Haraldur Sveinsson.
Matthias Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Björn Bjarnason.
Þorbjörn Guömundsson,
Björn Jóhannsson,
Árni Jörgensen.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
Ágúst Ingi Jónsson.
Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aöalstræti 6, sími 10100. Auglýsingar: Aö-
alstræti 6, sími 22480. Afgreiösla: Kringlan 1, sími 83033. Áskrift-
argjald 330 kr. á mánuöi innanlands. I lausasölu 25 kr. eintakiö.
Bætt staða
ríkissjóðs
Fjármálaráðherra hefur sætt
gagnrýni frá ýmsum, meðal
annars úr eigin flokki, sem aðal-
lega hefur byggst á tveimur at-
riðum. í fyrsta lagi hafa gagn-
rýnendur talið niðurskurð ríkis-
útgjalda ónógan á undangengn-
um samdráttartímum í þjóðar-
framleiðslu. f annan stað telja
þeir vafasamt að byggja ríkis-
sjóðstekjur í jafn ríkum mæli á
innflutningi við núverandi
viðskipta- og skuldastöðu við
umheiminn.
Fjármálaráðherra boðaði ný-
lega til blaðamannafundar þar
sem hann greindi frá stórbættri
stöðu og greiðsluafkomu ríkis-
sjóðs í árslok 1984, miðað við
fyrra ár, sem og viðhorfum sín-
um varðandi stefnu og stjórnun
ríkisfjármála á liðnu ári. Meðal
þess sem fram kom hjá ráðherra
má nefna:
• Greiðsluafkoma A-hluta rík-
issjóðs í árslok 1984 var jákvæð
um 639 m.kr., en var í árslok
1983 neikvæð um 747 m.kr.
Greiðsluafkoman er því betri
1984 sem nemur 1.386 m.kr.
• Tekjur umfram gjöld á
greiðslugrunni námu 783 m.kr.
Árið áður vóru gjöld umfram
tekjur hinsvegar 1.163 m.kr.
Rekstrarafkoma A-hluta ríkis-
sjóðs á greiðslugrunni hefur því
batnað um 1.946 m.kr.
• Hækkun innheimtra ríkis-
sjóðstekna, umfram áætlun í
maimánuði 1984, kom að þriðj-
ungi í gjöldum af innflutningi,
að fjórðungi í veltusköttum, að
fjórðungi frá Áfengis- og tób-
aksverzlun ríkisins og að fimmt-
ungi í ýmsum tekjum, þ.e.
arðgreiðslum, vöxtum o.fl.
• Ríkissjóður bætti stöðu sína á
lána- og viðskiptareikningi um
560 m.kr. 1984.
• Greiðsluafgangur A-hluta
ríkissjóðs var nýttur til að bæta
sjóðsstöðu hjá Seðlabanka um
446 m.kr. og um 193 m.kr. gagn-
vart innheimtumönnum.
• Heildarskuldir A-hluta ríkis-
sjóðs hjá Seðlabanka íslands
námu í ársbyrjun 1984 1.435
m.kr. en í árslok 1.182 m.kr.
Skuldirnar hafa því lækkað um
253 m.kr. á árinu.
• Rekstrarafkoma A-hluta rík-
issjóðs sem hlutfal! af gjöldum í
árslok 1984 var jákvæð um 3,9%
og hefur ekki verið hagstæðari
frá árinu 1977. Á þessu árabili
reyndist rekstrarafkoma aðeins
tvisvar jákvæð, þ.e. 1981, þá um
1,5%, og 1982 um 2,6%.
• Nettólántökur A-hluta ríkis-
sjóðs lækkuðu um 117 m.kr. frá
árinu áður.
• Nýjar erlendar lántökur
námu 1.460 m.kr., sem er 160
m.kr. lægra en maíáætlun gerði
ráð fyrir. Á líðandi ári er áform-
að að lækka erlenda fjárþörf
A-hluta ríkissjóðs um 450 m.kr.
af greiðsluafgangi í árslok 1984.
• Lántökur opinberra aðila og
atvinnuvega á árinu 1984 námu
alls 7.960 m.kr., sem er 20%
hækkun frá fyrra ári en 1100
m.kr. lægri heildarfjárhæð en
lántökuheimildir stóðu til. Lán-
tökuheimildir A-hluta ríkissjóð
að fjárhæð 900 m.kr. vóru ekki
nýttar.
Af framangreindum upplýs-
ingum, sem fram komu á blaða-
mannafundi fjármálaráðherra,
má sjá, að tekizt hefur að rétta
af margt, sem miður fór í ríkis-
búskapnum, og að staða ríkis-
sjóðs í lok liðins árs var á alla
grein verulega betri en 1983.
Innlend fjár-
öflun brást
að kom fram á fundi fjár-
málaráðherra, sem að fram-
an greinir, að innlend fjáröflun
nam netto 725 m.kr., sem er 671
m.kr. lægri fjárhæð en á árinu
1983 — þ.e. lækkun um 48%. í
endurskoðaðri áætlun um inn-
lenda fjáröflun ríkissjóðs 1984
var áformað að afla innanlands
2.033 m.kr., en sú áætlun brást
sem nemur 1.300 m.kr. Allir
þættir innlendrar fjáröflunar
gáfu minna en áætlanir stóðu
til, sagði ráðherrann. Helzta
frávikið til lækkunar vóru spari-
skírteinin, en innlausn þeirra
var 700 m.kr. hærri en reiknað
var með — og sala nýrra spari-
skírteina 213 m.kr. minni en
ráðgert var.
Á sama tíma og innlend fjár-
öflun bregzt ríkissjóði og ýms-
um öðrum, sem leituðu eftir
lánsfjármagni á liðnu ári, tóku
opinberir aðilar og atvinnuvegir
samtals 7.960 m.kr. að láni er-
lendis, eða 1.322 m.kr. og 20%
hærri fjáræð en 1983. Leiga eftir
erlent lánsfjármagn er í raun
millifærsla fjármuna — út úr
landinu.
Það er tvímælalaust eitt brýn-
asta verkefni þessarar þjóðar að
skapa skilyrði fyrir innlendum,
almennum sparnaði, sem og
eðlilega eiginfjármyndun í at-
vinnurekstri. Það er í senn
nauðsynlegt til að tryggja tilurð
og framboð á innlendu lánsfjár-
magni, sem atvinnulífið og upp-
bygging samfélagsins þarfnast,
og styrkja efnahagslegt sjálf-
stæði þjóðar og þegna.
Beínn hagnaður fyrir atvinnulífíð
að rekstur Hafskips haldi áfram
— segir Ragnar Kjartansson í samtali við Morgunblað-
ið um rekstrarerfiðleika fyrirtækisins og hlutafjárútboð
ryrir nokkru skyrðu forráðamenn Hafskips hf. frá því, að félagið
hygðist bjóða út nýtt hlutafé að upphæð um 80 milljónir króna. Tilgang-
urinn með hlutafjárútboðinu er að greiða úr rekstrarerfiðleikum fyrir-
tækisins, sem urðu talsverðir síðari hluta árs 1984. Þessi yfirlýsing hefur
vafalaust komið mörgum á óvart. Umsvif Hafskips hafa stöðugt aukizt
undanfarin sjö til átta ár. Félagið hefur margfaldað flutninga sína,
opnað skrifstofur víða erlendis, keypt bandarískt flutningamiðlunarfyr-
irtæki og hafið beinar siglingar yfir Átlantshafið milli Evrópu og Banda-
ríkjanna. Stendur öll þessi mikla uppbygging á brauðfótum?
llm síðustu áramót voru sjö ár liðin frá því að Björgólfur Guðmunds-
son var ráðinn forstjóri Hafskips hf. og nokkrum mánuðum síðar kom
Ragnar Kjartansson til starfa hjá fyrirtækinu samhliða Björgólfi. Morg-
unblaðið hefur átt samtal við Ragnar Kjartansson, sem nú er stjórnar-
formaður félagsins, og var hann í upphafi spurður, hver hefði orðið
árangur af starfi þeirra félaga hjá fyrirtækinu, hver staðan hefði verið,
þegar þeir komu að því, og hver hún væri nú.
— I árslok 1977 var Hafskip hf.
gjaldþrota, segir Raenar Kjart-
ansson. Útvegsbanki íslands stóð
frammi fyrir ákvörðun um að gera
fyrirtækið upp, eða fá nýja hlut-
hafa inn í félagið og nýja stjórn-
endur. Björgólfur Guðmundsson
tók þá til starfa sem forstjóri Haf-
skips fyrir milligöngu Útvegs-
bankans og ég kom til samstarfs
við hann þá um vorið. Þá blasti
við: gjaldþrot — stórfelldur er-
lendur skuldabaggi — gamall og
óhagkvæmur skipafloti — dreifð-
ar og lélegar vörugeymslur —
ófullnægjandi viðskiptasamsetn-
ing — annars vegar stórflutningar
og hins vegar tilraun til áætlana-
siglinga. Þá voru starfandi hjá
fyrirtækinu um 150 manns.
— Hver voru viðbrögð ykkar
Björgólfs?
— Á árunum á eftir gerðist
þetta, segir Ragnar: Við fengum
til samstarfs við okkur nokkuð
stóran hóp nýrra hluthafa. Þeim
fjölgaði úr 60—70 í um 500.
Ástæðan fyrir því, að þessir aðilar
voru tilbúnir til þess að leggja fé í
gjaldþrota fyrirtæki, var sú, að
markaðurinn hafði mikla þörf
fyrir valkost í siglingum. Eim-
skipafélagið var ráðandi í skipa-
flutningum og menn vildu auka
samkeppni og bætta þjónustu og
þess vegna gekk þetta dæmi upp.
Nýju hluthafarnir komu inn og fé-
lagið hefur þrefaldað flutninga
sína á þessum sjö árum.
Við beittum okkur fyrir marg-
víslegri endurskipulagningu í
rekstri fyrirtækisins. Við endur-
nýjuðum skipaflotann með hag-
kvæmari skipum og keyptum þrjú
fjölhæfnisskip frá Fred Olsen, auk
þess sem gámaskip voru tekin í
notkun og tilraunir gerðar með
brettaskip. Á þessum árum verður
mikil tæknibylting í skipaflutn-
ingum. Einingaflutningar verða
allsráðandi og gámavæðing og
brettavæðing koma til sögunnar
af miklum þunga.
Dreifð og ófullnægjandi aðstaða
til geymslu á vörum takmarkaði
mjög möguieika til áætlanasigl-
inga og þjónustu við viðskipta-
menn. Áralöng barátta leiddi til
viðunandi aðstöðu í gömlu höfn-
inni. Okkur tókst að þrefalda rými
í vörugeymslum og sameina þær
að mestu á einum stað.
Þá beittum við okkur fyrir
breytingum í áætlanakerfi fyrir-
tækisins. Við fjölguðum viðkomu-
stöðum erlendis, jukum ferðatíðni
til hafna á meginlandi Evrópu og
tókum upp Ameríkusiglingar, sem
voru síðasta skrefið í þessari
endurskipulagningu. Nú er svo
komið, að starfsmannafjöldi fyrir-
tækisins er um 350—380 manns,
þar af um 80 starfandi á 12 stöð-
um erlendis.
— Hvað um fjárhagslega endur-
skipulagningu hins gjaldþrota fyrir-
tækis?
— í þeim efnum skipti tvennt
mestu. í fyrsta lagi hlutafjárút-
boðið í árslok 1979 og ársbyrjun
1980, þegar þessir 500 hluthafar
komu til sögunnar og í öðru lagi
tókst að snúa samfelldum og löng-
um taprekstri í þann rekstrar-
hagnað, sem við höfum búið við
nokkur undanfarin ár. Einhverj-
um af skuldum fyrirtækisins á
þessum tíma var einnig breytt í
lengri lán til þess að létta afborg-
anir.
— Hvað var hlutafjáraukningin
mikil á þessum tíma?
— Hún jafngildir um 40—45
milljónum á gengi krónunnar i
dag.
Eignamyndun hvarf
út um gluggann
— Hver er fjárhagsstaða fyrir-
tækisins nú?
— Sú eignamyndun, sem varð
framan af þessum árum vegna
töluverðs hagnaðar, hvarf út um
gluggann á skömmum tíma og við
stöndum eiginlega í sömu sporum
og við gerðum fyrir sjö árum. Ein
helzta ástæðan er sú, að skipaverð
hefur hríðfallið á síðustu misser-
um. Skip, sem kostuðu t.d. 8 millj-
ónir dollara fyrir þremur árum,
seljast í dag á 5 milljónir dollara.
Þetta er auðvitað sama staðreynd
og önnur íslenzk skipafélög standa
frammi fyrir, þótt þau hafi á
traustari grunni að byggja.
En þrátt fyrir þetta má ekki
gleyma því, að Hafskip er allt
annað félag í dag en það var fyrir
sjö árum. Hér er til staðar rekstr-
areining, sem byggir á verulegri
þekkingu starfsmanna og nýtur
umtalsverðrar viðskiptavildar.
Skuldir félagsins hafa náttúrlega
aukizt í krónum talið með auknum
rekstrarumsvifum. Hagnaðurinn
var settur í fjárfestingu, en eins
og ég sagði áðan minnkuðu þessi
verðmæti, vegna þróunar verðlags
á kaupskipum á heimsmarkaði.
Þegar við Björgólfur tókum við
fyrirtækinu voru heildarskuldir
þess um 115% af rekstrartekjum,
en nú er skuldastaðan um 75% af
rekstrartekjum.
— Hvaða líkur eru á því, að verð-
mæti skipanna aukizt á ný?
— Skipaverð hefur farið hækk-
andi að undanförnu, sem sést
einnig á hækkandi leiguskipa-
verði. t þessum efnum er þó litlu
hægt að spá þegar til lengri tíma
er litið.
Verðmæt rekstrar-
og fagþekking
— Hver er þá orðinn árangurinn
af ykkar starfi, ef fyrirtækið stendur
nú, sjö árum síðar, jafn eignalaust
og þegar þið tókuð við því og þið
þurfið á ný að leita til hluthafa um
aukin hlutafjárframlög?
— Hér hefur á þessum árum
verið byggð upp rekstrar- og fag-
þekking, sem er mikils virði og
hefur leitt okkur út í það starf,
sem við höfum hafið á erlendum
vettvangi og þegar náð þar tölu-
verðum árangri. Þegar við komum
að fyrirtækinu var kostnaður, sem
erlendir aðilar tóku af okkur
vegna margvíslegrar milliliða-
þjónustu, í beinu samhengi við
þekkingarleysi á því sviði. Það er
enginn vafi á því, að ef við hefðum
ekki aukið starfsemi okkar erlend-
is verulega, væru útgjöld af þess-
um sökum 80—100 milljónum
króna hærri en þau eru nú á árs-
grundvelli. Sem dæmi má nefna að
Ragnar Kjartansson, stjórnarfor-
maður Hafskips hf.
lestunar- og losunarkostnaður
skipa erlendis var um 25% af tekj-
um, en hefur komist niður fyrir
10% vegna aukinnar þekkingar á
aðstæðum og eftirfylgni í samn-
ingum.
— En úr því að þið hafið náð
svona miklum árangri í að byggja
upp hóp fagmanna á þessu sviði,
hvers vegna er fyrirtækið þá svo illa
statt sem raun ber vitni?
— Það er ekkert að okkar
rekstri í grundvallaratriðum, seg-
ir Ragnar Kjartansson. Hér ráða
fyrst og fremst ytri aðstæður, sem
við höfum ekki vald yfir. Sú stað-
reynd að fyrirtækið stendur enn á
veikum eignagrunni, þrátt fyrir
þann árangur, sem náðst hefur á
undanförnum árum, veldur því, að
við erum viðkvæmari fyrir þessum
neikvæðu breytingum en aðrir,
sem hafa byggt upp sterka eigna-
stöðu á mörgum áratugum, lengst
af í skjóli sérstöðu. Ég nefni í
fyrsta lagi þróun í verðlagi skipa á
heimsmarkaði, sem ég hef áður
getið um. í öðru lagi almennt
efnahagsástand á íslandi, verð-
bólgu- og gengisrýrnun. Við höf-
um reiknað það út, að hvert pró-
sentustig, sem gengi íslenzku
krónunnar lækkar um, þýðir 2
milljónir á ársgrundvelli í aukn-
um nettókostnaði á okkar rekstr-
arreikningi. Ef gengið er t.d. fellt
um 20% þýðir það 40 milljónir í
aukinn rekstrarkostnað. Það getur
haft úrslitaþýðingu fyrir rekstur
eins og okkar, þar sem stærstur
hluti rekstrarkostnaðar er í er-
lendri mynt og sæta verður fjár-
magnsfyrirgreiðslu til fjárfest-
inga í gjaldéyri.
í þriðja lagi urðum við af flutn-
ingum milli Islands og Bandaríkj-
anna vegna siglinga Rainbow, sem
hófust á síðasta ári í skjóli úreltra
bandarískra einokunarlaga. Við
höfðum hagnað af Ameríkusigl-
ingunum á árunum 1982 og 1983,
en nú standa þær í járnum. Við
björguðum því sem bjargað varð
með því að hefja flutninga milli
Evrópu og Bandaríkjanna, fyrst í
stað með umhleðslu í Reykjavík,
en frá því í október með beinum
siglingum milli Evrópu og Banda-
ríkjanna.
I fjórða lagi skall hér á verkfall
á haustmánuðum, sem leiddi til
u.þ.b. 20 milljóna króna taps. í
fimmta lagi vií ég nefna efnahags-
þróun hér heima fyrir, sem hefur
Íeitt til vaxandi vanskila og
greiðslutregðu margra viðskipta-
vina okkar og nema nú 30—40
milljónum króna umfram það,
sem þau voru fyrir rúmu ári. I
sjötta lagi hefur samkeppni skipa-
félaganna hér harðnað mjög og
aukin útboð á flutningum hafa
valdið lækkun taxta. Aðallega í
útflutningi og í útboðsvörum, en
einnig í innflutningi og við teljum,
að þessi lækkun nemi um að með-
altali 30% af heildarflutningstekj-
um miðað við árið 1983.
Samkeppnin hörð
— Má ekki segja, að þið fallið
þar á eigin bragði? Var það ekki
einmitt sú aðferð, sem þiö sjálfir
notuðuð til þess að ná aukinni hlut-
deild í skipafiutningum hér að
lækka farmgjöld og bjóða betri
kjör?
— Það er vissulega rétt að
hluta til. Við tókum upp breyttar
vinnuaðferðir og gerðum breyt-
ingar á töxtum, einfölduðum þá og
höfðum frumkvæði í nýrri og hag-
kvæmari tækni, sem leiddi til
lækkunar flutningsgjalda.
— En þegar keppinautar ykkar
bregðast við þessari samkeppni af
sinni hálfu, þá standist þið hana
ekki, eða hvað?
— Það er heldur ekki sam-
keppni af því tagi, sem við viljum
stunda, þegar útsendarar SÍS
gengu á milli viðskiptavina okkar
og hvetja þá til að hætta viðskipt-
um við okkur á þeirri forsendu að
við séum að fara á hausinn. Raun-
ar er afstaða SÍS fáránleg. Þeir
krefjast útboða hjá öðrum en
sjálfum dettur þeim ekki í hug að
bjóða út sína eigin flutninga eins
og m.a. frysta fiskinn, en það gerir
SH t.d. nú.
Röng hugsun?
— Var þetta kannski rangt hugs-
að í upphafi? Var ekki Ijóst, að þið
gætuð ekki til lengdar staðizt sam-
keppni við Eimskipafélagið og Sam-
band íslenzkra samvinnufélaga og
var þá ekki skynsamlegra að reyna
að hazla fyrirtækinu starfsvettvang á
einhverju takmörkuðu sviði skipa-
fiutninga?
— Þetta er alrangt að mínu
mati, segir Ragnar Kjartansson.
Hafskip starfaði einmitt á af-
mörkuðu sviði, þegar við komum
að fyrirtækinu, sinnti stórum
viðskiptavinum, flutti bygginga-
vörur, flutti út mjöl og stærri
farma og á þessu tímabili var
samfelldur taprekstur á fyrirtæk-
inu. Við gerðum okkur grein fyrir
því, að stærstur hluti flutninga er
almennar stykkjavörur. Til þess
að við gætum fengið eitthvað af
þeim flutningum, þurftum við að
höfða til stórs hóps flytjenda með
fjölþættri þjónustu, mörgum
viðkomustöðum og tíðum áætlun-
arferðum, sem meðal annars
leiddi til þess að við hófum
Ameríkusiglingar vegna hvatn-
inga frá viðskiptamönnum okkar.
Ef samkeppnisaðilar okkar sætu
t.d. einir að Ameríkusiglingum
væru taxtar á þeirri siglingaleið
óeðlilega háir og notaðir til þess
að greiða niður farmgjöld á öðrum
leiðum og þar með útiloka sam-
keppni á þeim.
— Hefði ekki verið eðlilegt að
hætta Ameríkusiglingum, þegar
Rainbow kom til sögunnar? Var
nokkurt vit í því að halda þeim sigl-
ingum áfram eftir að varnarliðs-
fiutningum var ekki lengur til að
dreifa? Er þetta ekki dæmi um röng
viðbrögð af ykkar hálfu?
— Á þessum tíma er félagið
byrjað að gera tilraunir með Atl-
antshafssiglingar með viðkomu í
Reykjavík og umhleðslu hér.
Þekking á þessu sviði hafði verið
að aukast vegna starfsemi skrif-
stofa okkar erlendis. Við töldum
einnig, að íslenzk stjórnvöld
mundu bregðast við af einurð og
að fljótlega yrði breyting á þessar
í aðstöðu í Ameríkusiglingum og
erum þeirrar skoðunar enn. Með
Atlantshafsflutningunum komum
við í veg fyrir, að tap yrði á Amer-
íkusiglingum. Þessir flutningar
með umhleðslu í Reykjavík urðu
undanfari siglinganna beint yfir
hafið milli Evrópu og Ameríku.
Atlantshafssiglingar
— Er það hyggilegt fyrir félag í
þeirri stöðu, sem Hafskip hefur ver-
ið að komast í á síðasta ári að ráðast
í svo viðamiklar framkvæmdir, sem
Atlantshafssiglingar eru? Þessar
siglingar hljóta að binda verulega
fjármuni, sem fyrirtækið á ekki til.
— Við mörkuðum þessa stefnu
fyrir tveimur til þremur árum.
Okkur var ljóst, að í samkeppni
við Eimskipafélagið og Samband
ísl. samvinnufélaga áttum við ekki
mikla framtíð nema stofna til
tekjuöflunar óháð markaðnum hér
og íslenzkum efnahagssveiflum.
Þessari stefnu hefur verið fylgt
eftir, fyrst með stofnun eigin
skrifstofa erlendis, síðan með
kaupum á flutningamiðlunarfyr-
irtækinu Cosmos.
— Hvað er mikið fé bundið í
þessum siglingum?
— Það er ekki mikið. Greiðslu-
hættir erlendis eru öðruvísi en
hér, þannig að peningarnir koma
fljótt inn og í dag eru Atlantshafs-
siglingarnar reknar með hagnaði
og munu brátt styrkja félagið í
daglegum rekstri.
— Siglingar • yfir Atlantshafið
hafa aukizt mikið síðustu misseri
vegna styrkrar stöðu dollarans. Þið
hafið verið miklir spámenn hjá Haf-
skip, ef þið hafið séð þennan styrk-
leika dollarans fyrir, þegar þið gerð-
uð þessar áætlanir fyrir tveimur til
þremur árum.
— Þegar við byrjuðum að opna
skrifstofur erlendis, sáum við
þessa þróun að sjálfsögðu ekki
fyrir. Þar hefur hins vegar hvað
leitt af öðru. Við sáum, að við gát-
um ekki alfarið treyst erlendum
milliliðum og síðar meir fórum við
að átta okkur á mikilvægi flutn-
ingamiðlunar. Með þetta tvennt að
bakhjarli jókst þekking okkar á
erlendum flutningum, eitt leiddi
af öðru eins og gerist og gengur.
Hvers vegna meira
hlutafé?
— Af hverju lendið þið í meiri
vanda en önnur fyrirtæki hér?
— Ég veit ekki, hvort rétt er, að
okkar vandi sé meiri en margra
annarra. Ræddu við einhverja 20
starfsfélaga mína í viðskiptalífinu
hér. Það er víða sama sagan, ef
litið er til ytri áhrifa eins og verð-
bólguþróunar, gengis, greiðslu-
tregðu o.s.frv. Það sem gerir okkur
erfitt fyrir er, að við erum í sam-
anburði við samkeppnisaðila
okkar fjárhagslega veikburða.
— Hver eru þín rök fyrir því, að
menn eigi að leggja meira hlutafé í
Hafskip?
— Markaðurinn verður að
svara því. Viðskiptafyrirtæki
okkar voru reiðubúin til þess 1978
vegna þess, að þau töldu sig hafa
hag af því, að flutningar væru
ekki á einni hendi. Ef við lítum á
þann hagnað í lægri farmgjöldum
og betri þjónustu, sem samkeppn-
in hefur leitt af sér, tel ég að ís-
lenzkt viðskiptalíf hafi beinan hag
af því að rekstri Hafskips verði
haldið áfram.
— Þú átt sem sagt við, að menn
leggi hlutafé í Hafskip ekki til þess
að hafa arð af hlutafénu heldur til
þess að fá lægri farmgjöld?
— Að sjálfsögðu er það von
okkar að það takist þannig til í
rekstri félagsins, að það geti greitt
arð af hlutafé og gætu fljótt skip-
ast veður í lofti í þeim efnum, þeg-
ar erlenda starfsemin fer að skila
sér.
Þjóðhagsleg þýðing samgangna
fyrir eyþjóð skyldi ekki vanmetin.
í smæð okkar skiptir miklu máli
fyrir lifsafkomu í landinu, að sjó-
samgöngur séu ekki reknar í
værukærð, samkeppnisleysi eða
ríkisforsjá, enda yrði þá lítið talað
um hagkvæmni og lág farmgjöld.
Verður Hafskip flutt
til útlanda
— Viljið þið flytja rekstur Haf-
skips til útlanda?
— Nei, við viljum tvískipta fé-
laginu, ekki með aðskilnaði, held-
ur með tveimur samstiga rekstr-
areiningum, þar sem önnur er rek-
in erlendis óháð íslenzkri efna-
hagsþróun. Við sjáum fyrir okkur
dótturfyrirtæki erlendis, sem yrði
gert upp í samstæðureikningi
Hafskips. Björgólfur Guðmunds-
son, forstjóri fyrirtækisins, hefur
undanfarna mánuði haft forystu
um þessa erlendu uppbyggingu.
Hann hefur haft með sér harð-
snúið lið samstarfsmanna og að
okkar mati, sem heima sitjum,
hefur þarna verið unnið þrekvirki
á skömmum tíma.
— Hafið þiö Hafskipsmenn trú á
því, að hlutafjárútboðið takist?
— Við hefðum ekki hafið leik-
inn nema að undangenginni nokk-
urri athugun og í kjölfar hennar
er ég ekki í nokkrum vafa um, að
dæmið gengur upp. Við höfum
fundið þá svörun hjá markaðnum
en án hennar mundi rekstur svona
fyrirtækis ekki ganga né þetta
hlutafjárútboð.
— llafa sömu fyrirtæki og standa
að baki vanskilum hjá Hafskip pen-
inga til þess að leggja nýtt hlutafé í
fyrirtækið?
— Þau viðskiptafyrirtæki, sem
hér er um að ræða, eru að öðru
jöfnu ekki sömu fyrirtæki og
standa að baki vanskilunum. Við
erum að tala um útboð, sem bygg-
ist á fimm ára skuldabréfum, ekki
beinar greiðslur strax í upphafi.
— Hver telur þú, að verði þróun
og þýðing Atlantshafsflutninganna
fyrir Hafskip?
— Þessar siglingar hafa verið í
gangi í nokkra mánuði og þegar er
ljóst, að af þeim verður talsverður
hagnaður strax á síðasta ári. Árið
1985 mun heildarvelta fyrirtækis-
ins varlega áætlað þrefaldast
vegna þessara auknu erlendu um-
svifa sem skv. áætlunum munu
skila góðum arði.
— Hvaða áhrif hefur það á þessa
flutninga, ef gengi dollarans lækk-
ar?
— f dag er mikið af vörum á
ferðinni frá Evrópu til Bandaríkj-
anna. Ef gengi dollarans lækkar
mundi það þýða einhverja minnk-
un á flutningum frá Evrópu, en
það mundi á hinn bóginn þýða
aukningu á flutningum frá Banda-
ríkjunum til Evrópu, sem út af
fyrir sig gæti verið mjög heppilegt
fyrir þessar siglingar.
— Hvernig getur íslenzkt félag
eins og Hafskip hf. staðizt hina
hörðu samkeppni á N-Atlantshaf-
inu?
— Við hjá Hafskip erum engir
nýliðar í kaupskipaútgerð. Við
höfum orðið grundvallarþekkingu
á rekstri skipa og flutninga og
með þessa þekkingu að bakhjarli
tel ég, að við stöndum nú á kross-
götum og að við getum enn numið
ný lönd i skipasiglingum íslend-
inga erlendis, starfseminni á
heimavelli til styrktar og eflingar.
Það er löngu orðið tímabært, að
íslendingum skiljist að aðeins með
stórfelldri eflingu erlendrar þekk-
ingar og starfsreynslu, á sem
flestum sviðum, er von til sam-
bærilegra lífskjara í landinu og
þekkist í kringum okkur.
StG.
„Erum með riffla til
varnar sjðræningjum"
— segir Ásta Þorleifsdóttir sem er lögð af stað í hnattsiglingu
Hnattsigling á seglskútu er draumur margra en það eru ekki allir svo
lánsamir að geta látið drauminn rætast. Ásta Þorleifsdóttir er ein af þeim
lánsömu og í gær hélt hún af stað til Pireus í Grikklandi þar sem hún fer um
borð í 51 feta skútu, sem búin er öllum þægindum. Líklega verður skútan
hcimili hennar næstu 10 mánuðina.
„Ég ætla í hnattsiglingu á skút-
unni ásamt 5 öðrum og í raun er
siglingin þegar hafin, því við
sigldum þó nokkuð saman fyrir
síðustu jól,“ sagði Ásta. „Eigandi
skútunnar er fullorðinn Banda-
ríkjamaður, sem er eins konar
persónugervingur „ameríska
draumsins". Hann ólst upp við
sárustu fátækt en vann sig upp og
er nú mjög vel stæður. Hann hefur
hins vegar verið önnum kafinn og
gefur sér núna fyrst tíma til að
sinna áhugamálum sínum, sem
eru sigiingar. Ég kynntist tveimur
úr áhöfninni af tilviljun í matar-
boði og þeir spurðu mig hvort það
væri rétt að í æðum íslendinga
rynni saltur sjór. Ég kvað það ekki
ólíklegt, enda ætti ég erfitt með að
vera fjarri sjó í langan tíma. Það
varð úr að þeir sögðú mér frá
hnattsiglingunni og nú er gamall
draumur minn loksins að rætast."
Frá Pireus í Grikklandi ætla
sexmenningarnir að sigla á milli
grísku eyjanna og fyrsta „stóra
stoppið" verður í Port Said í Eg-
yptalandi. „Við höfum enga fasta
áætlun heldur ætlum við að dvelj-
ast á hverjum stað eftir því hversu
áhugaverður okkur þykir hann,“
sagði Ásta. „Við siglum frá Port
Said niður Rauða hafið og ætlum
að gæta okkar vel á að halda
Morgunblaðið/Árni Sæberg
Asta Þorleifsdóttir, jarðfræðingur, sem á föstudag siglir frá Pireus í Grikklandi og
verður í siglingum næstu 10 mánuðina.
okkur við strendur Afríku, því
Saudi-Arabar eiga það víst til að
skjóta á báta og spyrja síðan á
hvaða leið þeir eru. Við viljum
helst fá að svara fyrir okkur áður
en skotið er,“ sagði Ásta og brosti.
„Síðan verður siglt á Indlandshafi
og m.a. komið við í Burma og Mal-
asíu. Á þessum slóðum stafar mik-
il hætta af sjóræningjum, en von-
andi sjáum við ekkert til þeirra.
Ef svo illa vill til þá erum við vel
vopnum búin, erum t.d. með M-16
herriffla. Ég get nú ekki sagt að ég
sé fróð um notkun slíkra vopna en
ég reyni auðvitað að verja mig ef á
mig er ráðist. Þriðji heimurinn er
mér ekki alveg ókunnur, því ég hef
dvalist í Suðaustur-Asíu, t.d. á
Filippseyjum, svo þjóðskipulag
þessara ríkja kemur mér ekki á
óvart. Auðvitað á ég samt eftir að
kynnast mörgu nýju í ferðinni og
einmitt þess vegna vil ég fara.“
Ásta er 24 ára og jarðfræðingur
að mennt. „Ég tók mjög skemmti-
legan áfanga í jarðfræðinni sem
heitir haffræði," sagði hún. „Þar
var allt mögulegt er tengdist haf-
inu tekið með og t.d. var mikið
fjallað um auðlindir hafsins og þá
á ég ekki bara við fiskimiðin. Haf-
ið á eftir að hafa mikil áhrif á
efnahagslífið í heiminum þegar
efnavinnsla úr sjó verður algeng-
ari. Við erum sífellt að taka meira
af auðlindum á þurru landi og fyrr
eða síðar hlýtur þær að þrjóta."
Það er greinilegt að Ásta er
hrifin af hafinu, enda segist hún
ekki óttast það. „Náttúran er
hrein og bein og engin ástæða til
að óttast hana. Það eru mennirnir
sem mesta ógnin stendur af,“
sagði hún.
„Það verður spennandi að sjá
hvernig sex manneskjum sem lítið
þekkjast innbyrðis reiðir af þegar
þær verða að vera saman allan
sólarhringinn á jafn litlu svæði og
skútan er,“ segir Ásta hugsi þegar
talið berst að samferðamönnum
hennar. „Frá Honolulu til Galap-
agos verðum við á hafi úti í 35
daga samfleytt og ég held að það
hljóti að vera þroskandi að kynn-
ast hinum skipverjunum, en þó
hlýtur óhjákvæmilega að byggjast
upp ákveðin spenna. En við erum
á skútunni og getum ekkert farið,
svo að vandamálin verður að leysa
jafnóðum.“
Ásta vildi koma á framfæri
innilegu þakklæti til forráða-
manna Sjóklæðagerðarinnar sem
hún sagði að hefðu reynst sér
mjög vel. „Mér var fenginn í hend-
ur sjóklæðnaður, sem á að setja á
markað hér ef reynslan af honum
verður góð og ég er spennt að sjá
hvernig íslenska framleiðslan
stendur sig miðað við fatnað sam-
ferðamanna minna, sem eru allir
þrautreyndir siglingakappar.“
Hnattsiglingunni verður að öll-
um líkindum lokið eftir 10 mánuði
og Ásta kemur því væntanlega
heim um næstu jól.