Morgunblaðið - 31.01.1985, Blaðsíða 18

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 31. JANÚAR 1985
f 18
Olíuínn flutningur
og olíuverð
— eftir VUhjálm
Jónsson
Að undanförnu hefur varla um
annað verið meira rætt í fjölmiðl-
um og manna á milli en verðlagn-
ingu á olíuvörum. í þessum um-
ræðum virðist oft skorta á upplýs-
ingar um staðreyndir málsins og
vil ég með þessum línum reyna að
koma á framfæri nokkrum megin-
atriðum þessa máls.
Á árinu 1973 margfaldaðist verð
á olíu á heimsmarkaði og sama
sagan endurtók sig á árinu 1979.
Olíuverð meira en tífaldaðist á sjö
árum frá 1973 til 1980. Afleiðingar
af þessum stórkostlegu hækkun-
um á olíuverði hafa verið svo
rækilega ræddar að hér skal ekki
við það bætt. Rétt er að ítreka, að
þessar hækkanir urðu á heims-
markaðsverði á olíu, og voru að
öllu leyti óviðráðanlegar fyrir
okkur hér á Islandi. A síðustu
tveimur árum hefur olíuverð aftur
lækkað en er þó enn um það bil
átta sinnum hærra í dollurum tal-
ið en það var fyrir tólf árum.
Á sl. ári keyptu íslendingar alla
svartolíu (fuelolíu) frá Rússlandi,
130 þús. tonn, 74 þús. tonn af bíla-
bensíni og 125 þús. tonn af gasolíu.
Frá Portúgal voru keypt 25 þús.
tonn af bílabensíni og 30 þús. tonn
af gasolíu. Frá Hollandi voru
keypt 59 þús. tonn af gasolíu og 53
þús. tonn af flugvélaeldsneyti og
steinolíu. Ennfremur voru keypt
3.500 tonn af bílabensíni frá Hol-
landi og Bretlandi. Af þessu er
ljóst að á árinu 1984 voru flutt til
landsins 499 þús. tonn af olíuvör-
um í heilum förmum, þar af frá
Rússlandi 329 þús. tonn eða 66%
og frá Vestur-Evrópu 170 þús.
tonn eða 34%. Með því að kaup frá
öðrum aðilum en Rússum eru
þetta mikil, liggur fyrir saman-
burður á verðum bæði að því er
snertir gasolíu og bílabensín. Er
skemmst frá því að segja að verð
hefur reynst alveg sambærilegt
hjá þessum aðilum. Innkaup á
gasoiíu í desember sl. sýna þetta
best. Þá þurfti að kaupa tvo farma
til landsins, hvor um 20 þús. tonn.
Olíufélögin ákváðu að leita tilboða
hvert fyrir sig, og taka lægsta boði
sem bærist.
Fyrri farmurinn var boðinn út í
lok nóvember og hinn um miðjan
desember. Tilboð bárust bæði frá
stórum olíufélögum og nokkrum
olíuumboðssölum og voru verðin
bæði miðuð við fast verð og Rott-
erdamskráningu á afhendingar-
degi. í báðum tilfellum reyndist
hagkvæmasta tilboð miðað við
skráningu í Rotterdam eins og
verð eru miðuð við í olíusamningi
við Rússa. Báðir farmarnir voru
keyptir frá Rotterdam.
Þessu næst skal vikið að verð-
lagningu á oiíu á fslandi og til
þess að gera málið einfaldara skal
fyrst og fremst rætt um verðlagn-
ingu á gasolíu, sem bæði er sú teg-
und sem seld er í mestu magni og
ennfremur er hún þýðingarmest
fyrir útgerð fiskiskipa.
31. ágúst 1983 var verð á gas-
olíulítra kr. 8,80. Þetta verð var
lækkað um 30 aura 10. des. 1983.
Útsöluverðið var hækkað um 40
Vilhjálmur Jónsson
„Lækkun á álagningu
olíufélaganna nemur á
ársgrundvelli um 150
milljónum króna. Sjá
allir að slík lækkun er
alveg óraunhæf. Enn-
fremur kostar það olíu-
félögin 5,5 milljónir á
mánuði að standa undir
skuld verðlagsyfirvalda
(Innkaupajöfnunar-
reiknings) við félögin.
Samtals kostar þetta
olíufélögin yfir 200
milljónir á ári.“
aura í kr. 8,90 20. júní 1984 og var
síðan óbreytt til 24. nóv. sl. er það
var hækkað í kr. 10.70. Á fimmtán
mánuðum, frá 31. ágúst 1983 til 24.
nóv. 1984, hafði því Htri af gasolíu
hækkað um 10 aura eða 1,13%, en
gengi Bandaríkjadollars hafði
hækkað úr kr. 28,22 í kr. 39,52 eða
um 40%. Hækkun á gengi dollar-
ans, sem hafði átt sér stað allan
þennan tíma, hafði leitt til þess að
útsöluverð á olíu hafði lengst af
verið lægra en verðreikningar eins
og þeir voru samþykktir af verð-
lagsstjóra. Útsöluverð fékkst hins
vegar ekki breytt, en mismunur á
þessu, hvort sem um er að ræða of
hátt eða of lágt útsöluverð, er
færður á svokallaðan „Innkaupaj-
öfnunarreikning", sem færður er
af verðlagsstjóra. Of lágt útsölu-
verð skapar skuld á þessum reikn-
ingi. Á þessu timabili sem hér um
ræðir safnaðist þannig skuld við
því hér um að ræða lækkun á
krónutölu á sama tíma og kostn-
aður stórhækkar vegna verðbólgu.
Ekki var olíufélögunum gefinn
kostur á að tjá sig um hugsanlega
lækkun á álagningu fyrirfram og
raunar allar aðferðir við þessa
ákvörðun mjög óvenjulegar svo
vægt sé til orða tekið. Tillag í út-
söluverði til greiðslu á yfir 200
milljóna skuld verðlagsins við
olíufélögin var ákveðið í þessari
verðákvörðun þannig að skuldin
greiddist á 10—12 mánuðum. Gera
má þó ráð fyrir að þetta tillag
hverfi fyrr en varir vegna gengiss-
igs krónunnar nema veruleg lækk-
un verði á innkaupsverði.
Þegar þessar ákvarðanir verð-
lagsyfirvalda lágu fyrir lögðu oliu-
félögin fram nýja beiðni um
hækkun á útsöluverði. Sundurlið-
un á gasolíuverði á lítra var þann-
ig (tafla 1):
Tafla 1 Verðákv. 23. nóv. % Verðbeiðni olíufélaganna
CIF verð 8,28 77,38 8,32
Opinber gjöld 0,28 2,62 0,30
Dreifingarkostnaður 1,10 10,28 1,53
Verðjöfnunargjald 0,52 4,86 0,52
Tillag til innkaupareikn. 0,52 4,86 1,73
Samtals: Kr. 10,70 100% Kr. 12,40
olíufélögin á Innkaupajöfnunarr-
eikningi er nam rúmum 100 millj-
ónum vegna gasolíu einnar, og
rúmum 200 milljónum samtals ef
allar tegundir eru taldar, gasolía,
bensín og svartolía (fuelolía).
Beiðni olíufélaganna um hækk-
un á útsöluverði vegna þessa
ástands og vegna gengisbreyt-
ingar í nóvember var tekin fyrir á
fundi verðlagsráðs 23. nóv. Útsölu-
verð á gasolíu var þá hækkað í kr.
10.70 pr. Itr, en jafnframt var ál-
agning oliufélaganna lækkuð um
26,3% á gasoliu, 24,2% á bensíni
og 36,1% á svartoliu og er þá mið-
að við álagningu, sem átt hefði að
gilda frá 1. september 1984.
Álagning olíufélaganna hefur
ávallt verið miðuð við ákveðna
krónutölu á lítra eða tonn og er
í verðbeiðni oliufélaganna er
miðað við að skuld á Innkaupa-
jöfnunarreikningi greiðist á þrem-
ur mánuðum. Jafnframt er ljóst
að ef engin skuld væri á Innkaupa-
jöfnunarreikningi gæti álagning
hækkað i fyrra horf án þess að
útsöluverð þyrfti að hækka.
Lækkun á álagningu oliufélag-
anna nemur á ársgrundvelli um
150 milljónum króna. Sjá allir að
slík lækkun er alveg óraunhæf.
Ennfremur kostar það olíufélögin
5,5 milljónir á mánuði að standa
undir skuld verðlagsyfirvalda
(Innkaupajöfnunarreiknings) við
félögin. Samtals kostar þetta olíu-
félögin yfir 200 milljónir á ári.
Dreifingarkostnaður á verð-
reikningi nemur nú 10,28% af út-
söluverði gasolíu. Þetta á að
Einstakt tilboð!
Seljum næstu daga útlitsgallaða skápa
á stórlækkuðu verði. Komið að
Smiðjuvegi 9 í Kópavogi og
gerið hagstæð kaup.
ÁSKÁPUM