Morgunblaðið - 07.02.1985, Blaðsíða 17

Morgunblaðið - 07.02.1985, Blaðsíða 17
MORGUNBLAÐIÐ, PIMMTUDAGUR 7. FEBRÚAR 1985 17 Þótt þeir drættir, sem mest voru áberandi í ásjónu kirkjunnar á þessu skeiði, væru óhrjálegir ýmsir, þá lifði ávallt innan vé- banda hennar einlæg tilbeiðsla og trú, — listir blómguðust í skjóli hennar og hugsunin reis hátt, eins og gotneska dómkirkjan, Erasmus frá Rotterdam hafði raunar borið fram allar þær spurningar er sið- bótin síðan fékkst við að svara. Lúther tók kalli tímans Marteinn Lúther kemur fram við ein þessara þáttaskila sögunn- ar, þar sem stórmenni svo oftlega birtast og verða til þess að greiða fyrir framvindu mála. Siðbótin átti sér aðdraganda, sem hér var að vikið og þegar tíminn var fulln- aður, þá var Lúther til staðar og ýmsir fleiri auðvitað. En áhrif hans urðu ómæld,— og þá ekki síst á sjálfa rómversku kirkjuna. Hann hjálpaði henni vissulega til siðbótar, þótt hún gerði hann burtrækan. Það er rétt að leggja áherslu á þetta, að Lúther lagði ekki upp með neinar áætlanir um skipu- lagsbreytingar á kirkjunni. Eftir langa íhugun og harða trúarlega baráttu, gat hann einfaldlega ekki annað en gert athugasemdir við það, er honum þótti óhæfa, eins og aflátssalan. En í byrjun vakti það ekki fyrir honum að hafa uppi opinber mótmæli, er bærust vítt og breitt. Hann valdi þá leið, er lærðir menn fóru á þeim tíma, — að efna til fræðilegrar umræðu innan háskólans meðal guðfræð- inga. Sú vakning, sem hann kom af stað, átti vissulega rætur í trúar- reynslu hans. Hann trúði og hlaut því að tala, en það vakti ekki fyrir honum að hrinda af stað neinni sögulegri hreyfingu. Það varð hins vegar örlagaríkt, hve svifaseinir þeir í Róm voru að átta sig á mikilvægi þeirra við- horfa, er upp á yfirborðið komu með Lúther. Það var eiginlega fyrst í Ágsborg, næstum 20 árum eftir að hann hafði gert sér grein fyrir eðli mála, sem fyrsta tilraun- in var gerð til guðfræðilegs upp- gjörs við Lúther. Bændauppreisnin Eitt af því, sem Lúther löngum hefir verið legið á hálsi fyrir, er afstaða hans til bændauppreisnar- innar, er náði hámarki í maí 1525 og breiddist yfir landið eins og óstöðvandi fljót með ránum og ólýsanlegum grimmdarverkum. í forystuliði bænda voru vingltrúarmenn, sem réttlættu voðaverkin með Ritningarorðum og Lúther hlaut að snúast gegn slíku. Þá ber þess að gæta, að furst- arnir, sem uppreisnin beindist gegn, höfðu algerlega brugðist, bæði með því ábyrgðarleysi, er þeir höfðu gert sig seka um með undirokun og arðráni á bændum og svo með því hugleysi og ráða- leysi, er þeir sýndu, þegar upp- reisnin braust út. í þessari stöðu átti Lúther enga góða kosti, — því fór víðs fjarri, að valið væri frjálst. En þegar því er haldið fram mað skírskotun til harðra orða hans um bændur, að hann hafi verið auðvaldsþjónn og höfðingjasleikja, þá er það út í hött. Það var engin höfðingjasleikja, sem varð fyrir svörum í Worms eða felldi þann dóm opinberlega yfir þýsku furstunum í heild, að Guð hefði í reiði sinni slegið þjóð- ina með þeim. Og það var ekki til að þóknast þeim, að pólitísk mót- un siðbótarinnar lenti í höndum fursta og konunga. Það kom til af því, að eins og mál þróuðust, var ekki um aðra að ræða, er þetta hlutverk yrði fengið. Valdníðsla þjóöhöföingja Víst var þetta vond lausn og það kom brátt á daginn, ekki síst á Islandi, að þjóðhöfðingjar misnot- uðu þá aðstöðu, er siðbótin skap- aði þeim. Upphaflega var það svo, að þeir sem reistu kirkju, áttu hana, — lögðu henni til þau föng er hafa þurfti og réðu málum hennar. En þróunin varð sú hér á landi sem annars staðar, að kirkj- an sóttist eftir sjálfstæði og henni jukust eignir og völd, en jafnframt jókst áhugi vaxandi konungsvalds á henni. íslendingar játuðu Noregskon- ungi hollustu á 13. öld og áhrif konungsvaldsins á kirkjuna urðu æ meiri. Þeir Ögmundur Pálsson og Jón Arason voru að vísu miklir fyrir sér, reyndu jafnvel að bjóða konungi byrginn, en almennt má segja, að þegar hér var komið sögu, væru mörkin milli kirkju og konungsvalds mjög á reiki og i raun næsta óljós oft. Mikil röskun fylgdi þó vissulega siðbót Lúthers á landi hér og margvíslegar breytingar. Konung- ur lagði undir sig klaustraeignir og vald hans átti eftir að færast mjög í aukana, en þýðing kirkj- unnar og staða var áfram sterk í vitund fólksins, — kirkjan enn sem fyrr miðlæg, mótandi afl í lífi almennings. Siðbótin leiddi af sér andlega endurnýjun, er Orðið varð að- gengilegt. Passíusálmar Hall- gríms Péturssonar eru eitt aug- ljósasta dæmi þess, en þær póli- tísku breytingar, sem komu í kjöl- farið, áttu eins og áður sagði, sterkar rætur í undanfarandi tíma, þótt örari yrðu eftir en áður. Fyrr var á það bent, að á dögum Lúthers voru páfarnir fyrst og fremst veraldlegir valdsmenn og ef að er hugað, verður lika ljóst, að sú þróun, er varð um yfirstjórn siðbótarkirknanna, var fremur sök páfavaldsins en Lúthers. Sið- bótarhreyfingin var hrakin út úr rómversku kirkjunni af annarleg- um ástæðum. Rauði þráðurinn í röksemdum siðbótarmanna í Ágsborg var sá, að hér væri ekki um nýja kirkju- deild að ræða, — það var einfald- lega kirkja Krists, sem Lúther vildi efla. Lúther varöar veginn fram Þekktur ortodox guðfræðingur hefir komist svo að orði, að ef kirkjan eigi leið til móts við fram- tíðina, þá verði það vegur Mart- eins Lúthers, sem farinn verði. í Róm hefir afstaðan löngum verið miklu neikvæðari, en víst hefir rómverska þó viðurkennt lúthersku greinina sem hluta kirkjunnar, — og hvergi á Norður- löndum, þar sem saga kirkjunnar er um margt svipuð og hér, hefir rómverska kirkjan gert tilkall til eigna þjóðkirknanna, — eins og Halldór Laxness virðist gera hér fyrir hennar hönd. Hann er þann- ig kaþólskari en páfinn. Það er svo mála sannast, að all- ar kirkjudeildir standa nú and- spænis þeim vanda fyrst og fremst að varðveita og ávaxta kristinn arf fyrir samtíðina og komandi tíma. Vonandi verður það til þess, að samstaða eykst með kristnum mönnum. Þorbergur Kristjánsson er sókn- srprestur í Kóparogi. Skipaskráin komin út KOMIN er út hjá Siglingamála- stofnun ríkisins „SKRA YFIR ÍS- LENSK SKIP 1985“, en skrá þessi er árlega gefin út og miðuð við ís- lensk skip á skrá 1. janúar ár hvert. Veitir skráin margs konar upp- lýsingar um hvert skráningarskylt þilfarsskip, 6 metra að lengd eða lengra, t.d. um rúmlestastærð, að- almál, djúpristu, kallmerki, um- dæmisnúmer og eiganda. Sú breyting er nú gerð á skránni í samræmi við reglur að afl aðal- véla er skráð í kílóvöttum (KW) í stað hestafla áður. I skranni er að finna fjölmargar aðrar upplýsingar um skipastól- inn, svo sem um aldursdreifingu skipa, meðalaldur, samsetningu skipastólsins og vélartegundir í skipum. Þá er og í skránni skrá um sérleyfi á skipsnöfnum. Helstu breytingar á skipastólnum frá 1984 eru raktar í formála skrár- innar. Vakin er athygli á því að frá því farið var að reikna út með- alaldur þilfarsfiskiskipa 1972 hef- ur meðalaldur þeirra aldrei verið hærri en nú eða 18,6 ár. Skráin er til sölu hjá Siglinga- málastofnun ríkisins, Hringbraut 121, Reykjavík. Verð skipaskrár- innar er kr. 400.- Fróöleikur og skemmtun fyrirháa sem lága! SPORTBÚÐIN 5 ára 20—40% afmælistilboð í eina viku Okkar afmælistilboö er á eftirfar- andi vörutegundum: Skíðum — Skíöaskóm — Skíöa- samfestingum — Skíöa- stretsbuxum — Gönguskíöagöll- um — Dúnúlpum — Anorökkum — Kuldajökkum — Barnakulda- skóm nr. 22—35 — Barnaúlpum — Leikfimifatnaði Nokkur dæmi: Gönguskíöagallar, áöur 1.980,- nú 900,- Unglingaskíöaskór 32—39, áöur 1.290,- nú 850,- Skíöasamfestingar 36—44, áöur 3.850,- nú 1.950,- Dúnúlpur, áöur 3,950,- nú 3.000,- Udis anorakkar, áöur 2.150,- nú 950,- Barnakuldaskór, áöur 799,- nú 500,- Unglingaskíöi áöur 2.450,- nú 1.950,- Póstsendum „Látiö ekki happ úr hendi sleppa“ SPORTVÖRUBÚÐIN ÁRMÚLA 38 — SÍMI 83555. >»»»»»»
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.