Alþýðublaðið - 09.12.1931, Blaðsíða 2
2
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
Á að leggja
söluna
Andstæðingar hinnar sldipulags-
bundnu verzlunar hafa fengið ó-
væntan byr í seglin með peim
fréttum, sem dneift hefir verið út
um Síldareinkasölu ísland? i isam-
bandi við einkasölufundinn.
Biáðabirgðaskýrsla um ástæður
einkasölunnár ,sem birt hefir ver-
ic. ber pað með sér, að einkasalan
á rífann heiming peirrar síldar,
sem verkuð hefir verið til út-
flutniings síðast liðið sumar, óseld-
an enn. Skuldir einkasölunnar
vegna pessara ó.seldu birgða eru
eðlilega miklar og meiri en svo,
að líkur séu til að nægilega
mibið seljist af birgðunum til pess
að greiða allar skuldir, eins og
nú er orðið útlit með sölu síld-
arinnar.
Þéssi halli, sem gera má ráð
fyrir að verði á nekstri- einka-
sölunnar í ár, er pað, sem hefir
gert dáendur hinnar frjálsu sam-
keppni al-l-háværa um ástand
hennar.
Það lítur út fyrir að pessir
menn séu búnir að gleyma peimj
tugum milijóna, sem bankarnir
hafa tapað á fisksölu og por.sk-
veiðum undan farin ár. Það er
líka svipaðast pví, að pessir menn
álíti, að einhver ágætis-útkoma
muni v-erða á porskútveginum í
-ár og sölu fiskjarin-s 7 höndum
hinnar frjálsu samkeppni.
Flestiir hyggnari menn munu
líta öðrum augum á útkomu árs-
ins, pað er lýtur að afkomu porsk-
veiðanna og sölu fiskjarins, en að
par muni v-erða glæsileg útkoma.
Hróp niðurrifsmannanna um af-
nám síldareinkasö-lunnar geta pví
ekki bygst á pvi, að nokkur vissa
sé fyrir að ástandið hvað porsk-
útvegi-nn snertir sé eða verði
nokkuð betr-a, ef pað verður ekki
störum verra á pesisu ári en á-
standið í einkasölunni.
Þess mun enginn ganga duiinn,
sem pekkingu hefir í pessum efn-
um, að ban.karnir muni tapa par
stórfé. Enda pegar byrjað að aug-
lýsa protabúim úr pors-kútgerðinni
frá pessu ári.
Síldareinkasala fslands hefir að
undanförnu haft til s-öiumeðfierð-
ar allmikinn hluta af veiði 160
til 180 skipa, en pó eru iitlar
líkur til pess- að hún verði hálf-«
drættingur í tapi eftir fjögra ára
starf við Stefán Th., Copland og
fl-eiri, sem notið hafa fulls traustis
p-eirra manna, sem riú gala hæst
út af áætluðum hal-la á rekstri
emkasölunnar.
Þá má einnig benda á, að pó
að ríkið kæmi til með að purf-aj
að greiða halla á rekstri einka-
sölunnar, pá er sildarútvegurinn
margsinnis búinn að gneiða pá
upphæð í ríkis-sjóðinn, fram yfir
pað, sem aðrar sjávarafurðir hafa
greitt. Veldur pví hið geysi-háa út-
Síldareinka*
t
niður?
flutningSigjiald, sem er á síldinni,
sem er prefalt eða fjórfalt hærraj
en á öðrum sjávarafurðum.
Enn eru og engar Iíkur til pess,
að halli á rekstri Síldardinkasöl-
unnar verði meiri en svo, að nemi
álíka upphæð og árlega er varið
úr ríki-ssjóði till landbúnaðarins,
og er sá styrkur ekki talinn sönn-
un pess, að leggja eigi ni-ður all-
an búskap í landinu.
Hér er pví ekki um pá upphæð!
að ræða, sem geti gefið pei-m
flokki m-anna ástæðu til hávaða
um tap einkasölunnar, sem á und-
anförnum árum hefir skapað
pjóðiinni tugi milljóna skaða
gegnum bankatöpin, eða purfi að
gera bændastjórnina undrandi,
pegar litið er á pann árlega ríkis-
styrk, sem landbúnaðurinn nýtur.
Þegar litið er yfir starf Síld-
areinkasölu isiands undanfarin ár,
dylst pað ekki, að beinn og ó-
beinn hagur pjóðarinnar af skipu-
lagi einkasölunnar er stórkostleg-
ur.
Þeir úti-endingar, sem áður en
leinkasalan tók til starfa höfðu
hér aðsetur og athvarf, hafa al-
gerl-ega horfi-ð úr landi. Svíarn-
ir, sem áður réðu verði síldar-
innar með pví að hafa alt vald'
á tunnum og salti, sem til út-
gerðarinnar purfti, miðuðu verð
á tunnu síldar í salt við pað',
verð, sem síldarverksmiðjurnar
greiddu fyrir mál tiil bræðslu.
Grei-ddu síldiarverksmiðjurnar t.
d. 10 krónur fyrir mál í bræðslu,
gTeiddu Svíarnir líka kr. 10,00
fyrir fersksíidartunnu til söltun-
ar. Strax eftir að Síldareinkasalan
tók til starfa, breyttist petta til
stórra muna síldareigendum til
hagsbóta,
Fyrsta ár Síldareinkasö-lunnar
reyndist verð fersksíldarinnar ti-1
söltunar rúmar 12 krónur. Það
ár v-arð bræðslusíidarverðið kr,
8,00 fyrir mál. Þannig varð verð
fersksíldar rúmum 50<>/o hærra
heidur en ef miðað h-efði v-erið
við verð bræðslusíldarmáls, eins
ogáðurvar. Þegarteki-ð ermeðal-
verð fiersiksíldarinnar pau fjögur ár,
sem einkasalan hefir starfað, eiinis
og pað hefir orðið með verði pví,
sem hún hefir útvegað síldareig-
endum, feemur í ljós, að pað er
nálega helmingi hærra en verð-
ið, sem síldarverksmiðjurnar hafa
gneitt fyrir mál í bræðslu.
Meðalverð einkasölunnar hefir
orðið kr. 9,00 fyrir fersksíldar-
tunnu, pó síðasta ár sé tekið inin
í meðalverðið.
M-eðalverð sí 1 darverksmiðjanna
hefir aftur á móti ekki- orðið
n-ema um kr. 5,00 fyrir mál.
Þessi samanburður, s-em varla
mun verða hrakinn, sýnir ijós-
ast hversu mikinn hag að síldar-
eigendur hafa haft af einkasöl-
unni pessi fjögur ár, sem hún
h-efir starfað, pó illa hafi gengið
petta erfiða kreppuár, sem nú
stendur yfir.
Þ-ess er getið framar í pessari
grein, að útlendingar hafi með
einkasölulögunum tapað peirri
aðstöðu, sem peir höfðu til p-es-s
að i-eggja upp síld til verkunar
hér á landi áður en lögin komu.
Stjórnarráð hafði túlkað fiski-
veiðalöggjöf landsins pannig, að
útlend skip mættu leggja upp
500 til 750 tunnur af síld af
hverju skipi.
Þessi túlkun fiskiveiðalöggjaf-
-arinnar varð síldveiðum útlend-
inganna utan við landheigina af-
-arsterk lyftistöng.
Þ-egar iillaviðraði, svo erfitt var
að gera að afla úti á hafinu, vaii
isiglt í land og aflinn lagður upp
til v-erkunar í h-endur einhvers
„leppsins".
Þetta jók veiðina utan við land-
belgina að stórum mun, pegar
hægt var jöfnum höndum að
verka síldina í 1-andi pegar éitt-
;hv-að var að veðri og úti á haf-
inu pegar veður hamlaði ekkL
Ef öll pau skip, sem veiddu
sí-ld utan landh-elginniar hér við
land síðastliðið sumar, hefðu
lagt upp 500 til 750 tunnur til
verkun-ar, eins og títt var áður
en Síldareinkasalan tók til starf-a,
hefðu pau algerlega fylt pann
markað, sem við íslendingar höf-
um náð m-eð aðstoð einkasölunn-
ar og pví skipulagi á sölu síld-
arinnar, sem verið h-efir síðustu
fjögur arin.
7. dez.
Erlingur Fridjónsson.
F. U. J -fundarimi
verður ekki,
lÍIÍT í kvold ~
Fundinn, sem F. U. J. ætlaði
iað halda í kvöld kl. 8 í Uppsiöl-
um, er ekki hægt að halda vegna
pess, að í ráði er að halda op-
inberan æskulýðsfund.
Slys á Maí.
7, p. m. var togariinn „Maí“
undan Vestfjörðum. Biíaði pú
kefx, svo vírinn frá vörpunni-
slóst í einn háset-ann, Ólaf V.
Ásmundsson o-g slasaðist hann
mikið. Var strax farið til ísa-
fj-arðar og Ólafur lagður par á
sjúkrahús, en hann andaðiist í
gær.
Ólafur h-eitinn var 29 ára gam-
all; h-ann var ógiftur en bjó meðl
móður sinni og átti- heima í
Hafnarfirði. Hann var bráðdug-
legur maður og góður félagi, og
pví vel láti-nn af ölium, sem hon-
um kynfust.
Sljrs á Brúartossi.
í síðustu utianför Brúaríoss
slösuðust 3 menn af skipverjum.
En peir voru Aðalsteinn Guð-
bjiartsson timburmaður, er handr
leggsbrotnaði, Ásbjörn Pálsson
kyndari- marðist á fæti og síð-
unni Atvik að pessu lágu p-au:
Á leiðinni- milli Islands og Fær-
eyja hrepti sldpið vont veður.
Sjór kom á skipið, og tók háset-
ana tvo, par sem peir voru að>
binda yfir „venta“ (svanahálsa)
og kastaði- peim á hléborða. Ann-
an peirra, Garðar Jónsson, sakaði.
ekki, -en Aðalsteinn handleggs-
brotnaði, sem áður er sagt. Varð'
hann eftiir af skipinu í Kaup-
mannahöfn. Ásbj-öm Pálsson var
að f-ara á miilli lukars og véla'-
rúms er sjór skall á hann, o-gf,
Kristinn var aÖ bera kol á pil-
farinu inn ti-1 matr-ei ðs lumanna:.
er sjór kom á hann og kastaðl
honum til á pilfarinu.
HeimskreppaD - skijulag.
Fullkomi'n skiipul-agning pjóðfé-
lagsins er höfuðatriði fyrir pj-óð-
félagslegu og fjárhagslegu j-afn-
vægi. — Fullkomin alpjóðleg:
skipulagning er höfuðatriði fyrir
alpjóðlegu öryggi og heimsfriði.
— Þettia eru grundvallaratriði
fyrir réttri próun athafnalífsins,.
og afnámi atvinnuleysisjns. —
Innan hins fullkomlega ski-pu-
lagða pjöðfélags mun persónu-
leiki-nn ná meiri proska en nokkrii
sinni fyr, og að eins innan pessí
takmarks mun hann verða já-
kvæður og gagnlegur. Leáðin til
hins persónulega frelsis liggur
sömuleiðis um vegu hins skipu-
lagða pjóðfélags, og fyrst pá er
pví er náð verður hin stórkosí-
lega hugsjón mannanna að veiru-
leika; hugsjónin um frelsið, jafn-
réttið og bræðralagið. —
Samhliða starfiinu um skipu-
lagningu pjóðfélagsins, hvers.
fyrir sig, verða pj-óðirn-ar að
vinn-a að alpjóð-a skipuliagningu.
— Þegar era á fjölmörgum svið-
um pjóðfél-agsmis grundvöHiuð
skipulögð fyrirtæki, s-em vaxa
ört, verða stærri og yoldugri roeð
hverjum degi, svo að lokum eru:
pau orðin riki í ríkinu; pettiaí'
virðist að eins benda í pá átt,
að pörfin fyriir pjóðfélagslegri.
skipulagningu kallar hraðiar að.
Hingað ti-1 hefir næstum alt ver-
ið lagt í hendur einstaklinga og
einstaklingshópa, sem síðan hafa
skipulagt á grundv-elli „eigin“
hagsmunamála. Virðxst nú tími til
' p-es-s kominn, að rikisvaldið taki
tökin í pesisum málum, í fyrsta
lagi v-egna pess, að ríkið verdur
iað hafa vö-ldin, og í öðru iagi
vegna pjóðfélagsins sem heildar.
Ríkið verður m. ö. o. að ákveða;,
sldpulagninguna, pað verður að
lögleiða eða koma á skipulags-
skyldu, í líkingu við sem hingað.