Morgunblaðið - 04.06.1985, Blaðsíða 30

30
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 4. JÚNÍ 1985

Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Aöstoöarritstjóri
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Auglýsingastjóri
hf. Árvakur, Reykjavík.
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Björn Bjarnason.
Þorbjörn Guömundsson,
Björn Jóhannsson,
Árni Jörgensen.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
Ágúst Ingi Jónsson.
Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aöalstræti 6, sími 10100. Auglýsingar: Aö-
alstræti 6, sími 22480. Afgreiösla: Kringlan 1, sími 83033. Áskrift-
argjald 360 kr. á mánuöi innanlands. í iausasölu 30 kr. eintakið.
Dregur að
þingslitum
ess er enn vænst að á síð-
ustu dögum þingsins, sem
ætlunin er að slíta fyrir 17.
júní, fáist niðurstaða í ýmsum
þeim málum, sem hafa verið
efst á baugi í stjórnmálaum-
ræðunum á þessum vetri. At-
hyglisvert er, hve rík viðleitni
er til þess á Alþingi þessa dag-
ana að gera sem minnst úr
ágreiningi milli stjórnar og
stjórnarandstöðu. Fyrir
skömmu var samþykkt sam-
hljóða loðmolluleg tillaga um
afvopnunarmál, sem allir
þingflokkar segjast geta túlk-
að sér í hag. Fulltrúar allra
flokka hafa setið á rökstólum
um það undanfarna daga,
hvernig afla beri ríkissjóði
tekna til að létta undir með
skuldugum húsbyggjendum.
Ágreiningur er ekki uppi um
það, að leggja beri á nýja
skatta í þessu skyni, heldur
hvaða skatta og hve háa. Helst
er deilt um þingmál, þar sem
ákveðið hefur verið að flokks-
böndin rofni, útvarpsmálið og
bjórmálið. Líkur benda til að
hvorugt þeirra mála hljóti
lokaafgreiðslu fyrir þingslit.
Á grundvelli samkomulags
sem stjórnarflokkarnir gerðu
með sér síðastliðið sumar og
þeir Þorsteinn Pálsson og
Steingrímur Hermannsson
kynntu 6. september hafa ver-
ið samin lagafrumvörp er
leiða myndu til margvíslegra
breytinga, ef samþykkt yrðu.
Þar ber hæst frumvarp um
stjórn landbúnaðarmála og
breytingar á Framkvæmda-
stofnun og sjóðakerfinu.
Margt bendir til þess að það
takist ekki að afgreiða þessi
frumvörp fyrir þingslit.
Ástæðan er ekki sú, að stjórn-
arandstaðan tefji fyrir fram-
gangi þeirra, í raun tefur hún
ekki fyrir neinu á Alþingi,
heldur má rekja hæga af-
greiðslu málanna til andstöðu
í stjórnarflokkunum sjálfum.
Frumvarp um að breyta
Sementsverksmiðju ríkisins í
hlutafélag var fellt í efri deild.
Sverrir Hermannsson, iðnað-
arráðherra Sjálfstæðisflokks-
ins, naut ekki einu sinni stuðn-
ings allra flokksbræðra sinna.
Líklegt er, að áform iðnaðar-
ráðherra um að breyta Jarð-
borunum ríkisins í hlutafélag
með eignaraðild Reykjavík-
urborgar nái ekki heldur fram
að ganga.
í kyrrþey sitja fulltrúar
þingflokka á rökstólum um
það, hvernig haga skuli regl-
um um úthlutun þingsæta í
samræmi við þá breytingu á
kosningalögunum sem gerð
hefur verið. Stærðfræðingar
og reiknimeistarar eru kallað-
ir á vettvang með tölvuút-
skriftir og þingmenn kanna
dæmi um skiptingu þingsæta
á grundvelli flókinna formúla.
Samkomulag hefur tekist um
að misvægi skuli ríkja milli
kjósenda eftir búsetu þeirra.
Þetta er næsta óvenjulegt
ástand og íhugunarefni, hvaða
áhrif það hefur á stjórnmála-
starf almennt í landinu. Ým-
islegt bendir til þess að rík
þörf þingmanna í öllum flokk-
um til að semja innbyrðis um
framgang mála dragi úr
skörpum skilum á milli flokka
í hugum kjósenda. Gangur
þingmála ráðist svo mjög af
lögmálum málamiðlunarinnar
að þeir, sem utan þings eru,
telji hugsjónum og flokks-
stefnu fórnað.
Enn eru nokkrir dagar til
þingloka. Vafalaust dregur til
einhverra tíðinda áður en
langþráð sumarleyfi þing-
manna hefst — en varla vegna
hörkulegra átaka á milli
stjórnar og stjórnarandstöðu.
Mestu skiptir að stjórnar-
meirihlutinn ákveði, hvaða
mál eiga að fá afgreiðslu.
Fegrum
borgina!
Skilin eru skarpari milli
stjórnar og stjórnarand-
stöðu í borgarstjórn Reykja-
víkur en á Alþingi. Undir for-
ystu Davíðs Óddssonar, borg-
arstjóra, hefur meirihluti
sjálfstæðismanna í Reykjavík
beitt sér fyrir margvíslegum
umbótum gegn andmælum
vinstrisinna, sem eiga veru-
lega undir högg að sækja.
Þessa vikuna er þó sam-
vinna allra flokka í borgar-
stjórn Reykjavíkur um mál-
efni, sem einnig ætti að sam-
eina alla Reykvíkinga, það er
fegrun borgarinnar. Víða er
nauðsynlegt að taka til hendi í
því efni og ætti fegrunarátak
að vera árlegur viðburður í
borgarlífinu.
Fyrir skömmu beittu sam-
tök íbúa í Breiðholti sér fyrir
hreinsun þar um slóðir. Var
þar vel að verki staðið. Færi
vel á því að íbúar fleiri borg-
arhverfa tækju Breiðhyltinga
sér til fyrirmyndar nú í fegr-
unarvikunni og brygðust með
skipulegum hætti við samein-
aðri hvatningu borgarstjórnar
um að fegra borgina.
Listasafn íslands:
Stórkostleg
málv erkagjö f
— segir Dr. Selma Jónsdóttir forstöðu-
maður um gjöf hjónanna Guðnýjar
Elísdóttur og Finns Jónssonar
„Það er stórkostlegt fyrir
Listasafn íslands að fá þessa
málverkagjöf,“ sagði dr. Selma
Jónsdóttir, forstöðumaður
Listasafns íslands, um gjöf
hjónanna Guðnýjar Elísdóttur
og Finns Jónssonar, listmál-
ara, en þau hafa ánafnað safn-
inu öll verk Finns, sem eru í
þeirra eigu eftir þeirra dag auk
heiðurspeninga og annarra við-
urkenninga sem Finnur hefur
hlotið. Listasafnið hefur þegar
fengið 209 verk, sem verða
sýnd almenningi þegar safnið
flytur í nýtt húsnæði við Frí-
kirkjuveg.
I gjafabréfi hjónanna segir:
Við óskum þess að Listasafn
íslands eignist og varðveiti öll
verk Finns Jónssonar, sem eru
í okkar eigu því við teljum þau
þar best varðveitt bæði fyrir
almenning að njóta þeirra og
fræðimenn að rannsaka list-
feril málarans."
„Meðal þeirra verka sem
safnið eignast eru öll fyrstu
verk hans allt frá árum hans í
Þýskalandi auk annarra verka,
sem spanna allan listferil hans
allt frá byrjun," sagði Selma.
nÉg á í raun engin orð til að
lýsa þýðingu gjafarinnar fyrir
safnið. Hún er gefin af mikilli
rausn og miklum velvilja í
garð þess og er safninu ómet-
anleg.“
Finnur Jónsson listmálari
Minnisvarði um Eirík
Hjartarson afhiÚDaður
í TILEFNI aldarafmæiis Ei-
ríks Hjartarsonar, sem árið
1929 hóf trjárækt í grasa-
garðinum í Laugardal í
Reykjavík, hafa ættingjar
Eiríks nú látið reisa minnis-
varða um hann í grasagarðin-
um. Minnisvarðinn var af-
hjúpaöur sl. iaugardag af ætt-
ingjum Eiríks, að viðstödd-
um borgarstjóra, ýmsum
borgarfulltrúum, starfsmönn-
um grasagarðsins o.fl.
í aldarfjórðung sátu þau Ei-
ríkur og Valgerður Halldórs-
dóttir kona hans á bújörð sinni,
sem þau nefndu Laugardal, og
öll kvosin milli Álfheima og
Sundlaugavegar hefur nú dregið
nafn af, að sögn Hafliða Jóns-
sonar, garðyrkjustjóra Reykja-
víkurborgar.
Athöfnin í grasagarðinum á
laugardag hófst með því að
Hjörtur, sonur Eiríks, minntist
föður síns. Þvínæst afhjúpaði
Valgerður, dótturdóttir Eiríks, sem búsett er í Mexíkó, aflijúpaði minnisvarð-
ann. Við hlið hennar stendur Hafliði Jónsson, garðyrkjustjóri Reykjavíkur-
borgar.
Valgerður, dótturdóttir Eiríks,
sem nú er búsett í Mexíkó,
minnisvarðann sem er steypt
lágmynd eftir Ragnar Kjart-
ansson. Að síðustu ávarpaði
borgarstjóri, Davíð Oddsson,
gesti og þakkaði ættingjum Ei-
riks fyrir hinn veglega minnis-
varða, sem nú er í varðveislu
Reykjavíkurborgar.
Hjörtur Eiríksson, sonur Eiríks, minntist föður sfns.
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 4. JÚNl 1985
31
MorgunblaftiA/ÖI.K.M.
Borgarstjóri, Davíð Oddsson, ásamt Magnúsi L. Sveinssyni og Sjöfn Sigur-
björnsdóttur.
Borgarráðsmenn
gera hreint í
Oskjuhlíðinni
FEGRUNARVIKA í Reykjavík hófst
sl. laugardag með því að borgar-
stjóri, Davíð Oddsson, borgarráðs-
menn og starfsmenn hreinsunar-
deildar borgarinnar komu saman í
Öskjuhlíð kl.14 og hófu þar hreins-
un.
Gerður Steinþórsdóttir, formað-
ur fegrunarnefndar Reykjavíkur,
sem gengst fyrir átakinu, sagði í
samtali við blm. að borgarbúar
hefðu verið mjög iðnir við að þrífa
og taka til í görðum sínum um
helgina. Hefðu þeir jafnvel brugð-
ist enn betur við en gert hefði ver-
ið ráð fyrir. Síminn hefði vart
þagnað hjá hreinsunardeild borg-
arinnar og sama hefði verið upp á
teningnum hjá Hafliða Jónssyni,
garðyrkjusjóra borgarinar, en
hann veitir fólki ráðgjöf varðandi
gróður og ræktun á meðan hrein-
gerningarvikan stendur yfir.
Kvaðst Gerður vona að borg-
arbúar yrðu ekki aðeins duglegir
við að fegra og gera hreint á með-
an að fegrunarvikan stæði yfir,
heldur héldu þeir uppteknum
hætti. Öðruvísi væri ekki hægt að
halda borgini hreinni.
Reykjavíkurborg á tvö hundruð
ára afmæli á næsta ári, nánar til-
tekið 18. ágúst, og gengst fegrun-
arnefnd Reykjavíkur fyrir þessari
fegrunarviku nú í tilefni afmælis-
ins. Áður en fegrunarvikan hófst
fóru menn að tilhlutan fegrunar-
nefndarinnar um borgina og
hugðu að frágangi og umgengni
við hin ýmsu hús og fyrirtæki. í
lok fegrunarvikunnar verður aftur
svo farið um borgina og árangur-
inn kannaður. Þess má að lokum
geta að ráðgert er að gera sams-
konar átak í Reykjavik næsta vor.
Sigurjón Ólafsson myndhöggvari
Stofnaður
styrktarsjóður
Listasafns
Sigurjóns
Ólafssonar
Stofnaður hefur verið Styrkt-
arsjóður listasafns Sigurjóns
Ólafssonar, en safnið var form-
lega stofnað 1. desember 1984. Að
stofnun safnsins stóð kona Sigur-
jóns, Birgitta Spur, en í hennar
eigu eru 160 verk sem Sigurjón lét
eftir sig.
„Það er ekki á eins manns
færi að bera ábyrgð á og reka
svo stórt safn, enda vart til þess
ætlast,“ sagði Birgitta er blaða-
maður ræddi við hana símleiðis
í gær. í því augnamiði að kynna
sjóðinn fer Birgitta af stað með
sýningu þann 8. júní í Listasafni
Alþýðu þar sem sýnd verða 20
yngstu verk Sigurjóns. Kallar
hún sýninguna Sigurjónsvöku
og verða Ijóðskáld, tónlistarfólk
og leikarar með dagskrár í
tengslum við vökuna. Birgitta
hefur einnig ráðist í að gefa út
bók sem verður til sölu á sýning-
unni. Er þar að finna skrá og
Ijósmyndir af flestum þeim
verkum sem í eigu hennar eru,
æviágrip Sigurjóns í máli og
myndum, viðtal auk greina sem
skrifaðar eru af Kristjáni Eld-
járn og Thor Vilhjálmssyni.
Bókin er 240 síður og hefur að
geyma yfir 200 ljósmyndir.
AF ERLENDUM VETTVANGI
eftir GUÐM. HALLDÓRSSON
Skæruliðar undir
eftirliti í Hondúras
FORSETI Hondúras, Roberto Suazo Cordova, hefur verið í Washington
og rætt við Ronald Reagan forseta í von um að fá formlegt loforð um að
Bandaríkin skerist í leikinn, ef til styrjaldar kemur við Nicaragua.
Hann fékk ekki slíkt loforð,
en í þess stað ítrekaði Reag-
an forseti stuðning Bandaríkj-
anna við öryggi Hondúras á
grundvelli loforðs í samningum
um að Bandaríkjamenn verji
Hondúras gegn innrás.
Uggur stjórnarinnar í Hond-
úras mun ekki hvað sízt eiga
rætur að rekja til þess að Banda-
ríkjaþing neitaði að veita skæru-
liðum frá Nicaragua aðstoð. Re-
agan fullvissaði Suazo um að
þingið kynni að samþykkja
fljótlega að veita skæruliðum
aðra aðstoð en hernaðarlega að
upphæð 14 milljónir dala.
Hondúras hefur mikla þýð-
ingu fyrir stefnu Bandaríkja-
manna gagnvart stjórn sandin-
ista í Nicaragua. Bandaríkja-
menn stunda nær stöðugar her-
æfingar í Hondúras og landið er
nær algerlega háð þeim efna-
hagslega. Bandaríkjamenn
þjálfa herinn í Hondúras og
veita landinu 62,4 milljónir doll-
ara í hernaðaraðstoð á þessu ári.
Um 1.200 bandarfskir her-
menn eru í herstöð í Palmerole í
Mið-Hondúras. Þaðan fara þeir í
ferðir um landið til að taka þátt
í heræfingum og afla hernaðar-
legra upplýsinga. Þeir hafa gætt
þess vandlega að dragast ekki
inn í átökin.
Fjölmennasti hópur skæru-
liða, sem berjast gegn sandínist-
um, hefur bækistöðvar sínar í
Hondúras, og stundar aðgerðir
sínar þaðan. Spennan á landa-
mærunum hefur aukizt til muna
að undanförnu og aðstaða
skæruliðanna hefur versnað.
Herinn í Hondúras hefur tekið
upp nýtt eftirlit með skæruliðum
til þess að reyna að draga úr
átökum þeirra og hermanna
sandínista á landamærunum.
Yfirmenn í Hondúrasher hafa
látið í ljós ugg um að stuðningur
þeirra við skæruliða hafi aukið
Ííkur á átökum við Nicaragua.
Flestir skæruliðar hafa yfir-
gefið aðalbúðir sínar, Las Vegas
í E1 Paraiso-héraði, rúmlega sex
km norður af landamærunum,
aðallega vegna þess að yfirvöld í
Hondúras vildu að þeir færðu sig
lengra frá landamærunum, en
einnig vegna þess að þeir komust
sjálfir að þeirri niðurstöðu að of
erfitt væri að verjast stórskota-
árásum sandínista i búðunum.
Síðan hópum skæruliða var
breytt í rúmlega 12.000 manna
skæruliðaher 1982—83 með að-
stoð CIA hefur Hondúrasher
hjálpað þeim um aðdrætti, við-
hald og flutninga. Þessi aðstoð
hefur verið mjög mikilvæg og
búðirnar á landamærunum hafa
verið mikilvægir hvíldarstaðir
skæruliða.
Aukið eftirlit Hondúrashers
og skipun hans um að skæruliðar
færi sig frá landamærunum hef-
ur vakið ugg Bandarikjamanna
um að þetta geti veikt baráttu
skæruliða. Þó mun eftirlitið hafa
það í för með sér að samstarfinu
verði hætt. Það virðist fremur
þjóna þeim tilgangi að draga úr
hættunni meðfram landamær-
unum og sýna að herinn geti var-
ið kaffiplantekrur og lítil sveita-
þorp á þessum slóðum.
Áður en Hondúrasher lét til
skarar skríða höfðu átökin með-
fram landamærunum harðnað
Frá fallhlífaæfingum Hondúras-
manna og Bandaríkjamanna.
verulega. Skömmu áður höfðu
sandinistar gert óvenjuharðar
stórskota- og flugskeytaárásir á
nokkrar búðir skæruliða og sent
herflokk yfir landamærin til að
veita skæruliðum eftirför. Allt
að 1.000 Hondúrasbúar urðu að
flýja þorp sín vegna stórskota-
árásarinnar.
Traust borgara á hernum hef-
ur beðið hnekki vegna þess að
hann hefur ekki skakkað leikinn
þegar í odda hefur skorizt á
landamærunum. Hondúrasher-
menn hafa oft orðið að berjast
við hermenn sandínista, en hafa
ekki getað komið í veg fyrir að
þeir ráðist yfir landamærin. Það
hefur háð hernum að hann á
ekki nógu margar þyrlur til að
flytja hermenn, auk þess sem
skortur er á landakortum og
samgöngur eru slæmar.
Hondúrasmenn hafa góðan
flugher, sem Bandaríkjamenn
þjálfa og er búinn frönskum,
bandarískum og brazilískum
flugvélum, en hann hefur verið
tregur til að senda flugvélar til
fjallasvæðanna á landamærun-
um. Flugmennirnir eiga ekki
kort af svæðinu og hafa imigust
á herflokkum sandínista, sem
eru vopnaðir sovézkum loft-
varnaeldflaugum af gerðinni
SAM-7. Auk þess óttast Hondúr-
asmenn að það geti haft innan-
landsumrót í för með sér ef bar-
dagarnir breiðast út.
Yfirvöld í Hondúras hafa ekki
viljað gera of mikið veður út af
því að sandínistar hafa farið yfir
landamærin, þar sem þau geta
ekki haft taumhald á þeim og
eiga erfitt með að viðurkenna
það.
Skæruliðar frá Nicaragua
hafa sagt frá 80 bardögum i
fyrra helmingi maí, sem er veru-
leg aukning miðað við fyrri ár.
Sandínistar hafa sagt frá því að
60 sinnum hafi komið til átaka á
sama tíma og að um 90% þeirra
10—15.000 skæruliða, sem hafa
herjað á landamærunum, eða
um 4.000 menn, hafi verið hrakt-
ir inn í Hondúras.
Sendiherra Bandaríkjanna í
Nicaragua hefur tekið undir
þetta og segir að sandínistar
hafi hrakið þá flesta yfir landa-
mærin til Hondúras, en „gagn-
byltingarstarfsemi” sé enn
stunduð á nokkrum svæðum í
Nicaragua.
Sandínistar segja að sam-
kvæmt talningu þeirra hafi 1.200
skæruliðar fallið og særzt á und-
anförnum tveimur mánuðum.
Skæruliðar eiga því mjög í vök
að verjast um þessar mundir.
Síðan þeir voru reknir frá búð-
um sínum hjá landamærunum
hafa þeir dreift sér á frumskóg-
asvæði í norðaustri. Það hefur
alltaf háð þeim að þeir hafa átt
erfitt með að útvega skotfæri og
aðrar vistir og dreifa þeim. Þess-
ir erfiðleikar þeirra hafa aukizt
síðan þeir yfirgáfu búðirnar.
Auk þess sem sandínistar hafa
flutt stórskotalið til landamær-
anna hafa þeir þjálfað sérstakar
sveitir í landamæravörzlu. Þeir
hafa einnig komið fyrir jarð-
sprengjum hjá landamærunum
til þess að koma í veg fyrir að
skæruliðar komi aftur til Nicar-
agua. Jarðsprengjurnar eru sov-
ézkar og nokkrar hafa fundizt
Hondúrasmegin landamæranna.
Fyrr í þessum mánuði var
flugher Hondúras beðinn að
hjálpa fiskibát, sem varðskip frá
Nicaragua hafði ráðizt á í land-
helgi Hondúras. Þotur flughers-
ins réðust á varðskipið og seinna
var viðurkennt í Managua að því
hefði verið sökkt.
Nicaragua hefur lagt til að
Contadora-ríkin (Mexíkó, Pan-
ama, Venezúela og Kólombía),
sem reyna að finna friðsamlega
lausn á deilumálunum í Mið-
Ameríku, sendi nefnd til að
rannsaka átökin á landamærum
Nicaragua. Hondúras hafnaði
tillögunni, en vill að komið verði
á eftirliti á landamærunum þeg-
ar friður hafi verið saminn.
Herinn í Hondúras hefur tölu-
verð afskipti af stjórnmálum
landsins og leysti tveggja mán-
aða stjórnlagadeilu stjórnmála-
flokka og verkalýðsfélaga þegar
Suazo forseti var í Washington.
Samkomulag mun hafa náðst i
grundvallaratriðum áður en for-
setinn fór þangað.
Samkomulagið verður til þess
að hæstiréttur verður endur-
skipulagður með þeim afleiðing-
um að frambjóðendur ótal
flokksbrota geta boðið sig fram í
kosningum í nóvember. Deilan
leiddi til þess að hætta lék á því
að herinn tæki völdin, en það
hefði veikt stöðu Bandaríkja-
manna.
Deilan hófst vegna þess að
Ramon Valladares var handtek-
inn fyrir landráð þegar þjóð-
þingið skipaði hann forseta
hæstaréttar til að hnekkja valdi
Suazo forseta. Pólitískir and-
stæðingar forsetans og verka-
lýðsfélög vildu koma í veg fyrir
að Suazo veldi eftirmann sinn og
neyddi þjóðina til að samþykkja
valið. Verkalýðsfélög hótuðu
allsherjarverkfalli. En deilan
leystist rétt áður en forsetinn
kom frá Washington án þess að
fá formlega tryggingu gegn inn-
rás sandínista og Valladares
verður látinn laus.