Morgunblaðið - 08.06.1985, Blaðsíða 39

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 8. JÚNl 1985
39
Minning:
Björn Haraldsson
frá Austurgörðum
Fæddur 31. maí 1897
Dáinn 29. maí 1985
Björn Haraldsson fyrrum kenn-
ari og bóndi aö Austurgörðum í
Kelduhverfi lést í sjúkrahúsinu á
Húsavík 29. maí sl. I nokkrum orð-
um langar mig að minnast tengda-
föður míns og þakka góð kynni.
Björn Haraldsson fæddist að
Austurgörðum þann 31. maí 1897
sonur hjónanna Haraldar Ás-
mundssonar bónda þar og Sigríðar
Sigfúsdóttur. Hann var elstur átta
systkina og eru nú sjö þeirra látin.
Eftir lifir Björg, fyrrum húsfreyja
að Mýri í Bárðardal.
Búið að Austurgörðum var í
smærra lagi. Það hefur því þurft
að halda vel á öllu og fara spar-
lega með. En fjölskyldan var sam-
hent og komst sæmilega af þrátt
fyrir erfiða tíma. Snemma mun
Björn hafa tekið til hendinni eins
og alsiða var á þeim tíma og sú
iðjusemi, er hann tamdi sér í
bernsku, entist honum alla ævi.
Hann var sístarfandi meðan
kraftarnir leyfðu og kunni aldrei
við sig verklaus. Skólaganga
Björns var ekki löng en nýttist
honum ákaflega vel. Auk far-
kennslunnar, er hann naut í sveit
sinni, stundaði hann nám við
unglingaskólann í Axarfirði vet-
urinn 1911—12 og eftir það las
hann um tíma við Gagnfræðaskól-
ann á Akureyri. En Björn var
fróðleiksfús að upplagi og bók-
hneigður, enda vel að sér í ýmsum
greinum. Strax um tvítugt fór
hann að fást við kennslu og má
segja að það hafi verið hans annað
aðalstarf um dagana. Hann
kenndi á ýmsum stöðum um ára-
tuga skeið og seinast á Reykjum í
Hrútafirði. Björn var félagslyndur
og áreiðanlegur enda hlóðust
snemma á hann trúnaðarstörf
heima í héraði. Hann var m.a.
oddviti í Kelduhverfi um skeið,
mörg sumur sá hann um verk-
stjórn við vegalagnir, og þing-
skrifari var hann á árunum
1928—37. Hann sat í ýmsum
nefndum og stjórnum og lagði
gjörva hönd á margt. Af þessu má
sjá, að Björn naut trausts og virð-
ingar samtíðarmanna sinna, sem
kunnu vel að meta greind hans og
dugnað. En það vita þeir er til
þekkja, að Björn steig sitt mesta
gæfuspor þann 7. okt. 1939 er
hann gékk að eiga eftirlifandi eig-
inkonu sína Þorbjörgu Þórarins-
dóttur frá Kollavík í Þistilfirði. Þó
lundarfar þeirra hjóna væri um
margt ólíkt varð hjónaband þeirra
farsælt og hamingjuríkt. Þeim
varð þriggja barna auðið. Þau eru
Þórarinn f. 1940, Sigríður f. 1946,
gift þeim er þetta ritar, og Guðný
f. 1950, gift Jónasi Þórðarsyni.
Barnabörnin eru níu.
Er ég kynntist Birni var hann
orðinn aldraður maður. Mér er
enn minnistætt hversu vel og inni-
lega hann tók á móti mér er ég
kom í fyrsta sinn í heimsókn að
Austurgörðum sumarið 1976.
Björn stóð þá á þeim tímamótum
að vera að bregða búi. En það var
fjærri honum að setjast í helgan
stein. Hann sneri sér þá af krafti
að áhugamáli sínu, ritstörfunum.
Þetta sama haust komu út eftir
hann tvær bækur, „Ljóðakver", en
þar kemur glögglega í ljós hve létt
Leiðrétting
í minningargrein um Ragnheiði
Einarsdóttur hér í blaðinu í fyrra-
dag urðu þau mistök í prentun, að
einn kafli greinarinnar féll niður
að mestu. Um leið og beðist er af-
sökunar á þessu, birtist þessi kafli
eins og hann átti að vera:
Þegar heim var snúið var hjóna-
bandið og fjölskyldustörfin á
næsta leiti en 30. apríl 1932 giftist
Ragnheiður Sigurði Magnússyni
bókara frá Stykkishólmi, sem
hafði tekið við skrifstofustörfum í
fyrirtæki tengdaföður síns.
hann átti með að klæða hugsanir
sínar í búning stuðla og höfuð-
stafa, og „Kaupfélag
Norður-Þingeyinga 1894—1974“.
Þar er greinargóð lýsing á því hve
samvinnuhreyfingin og stofnun
kaupfélagsins hafði afgerandi
áhrif á „mannlíf við ysta haf“ en
það var undirtitill bókarinnar. Ár-
ið 1979 kom út eftir hann bókin
„Lífsfletir", sem er ævisaga Árna
Björnssonar tónskálds, en þeir
voru sveitungar og vinir. En
stærsta ritverkið, sem hann vann
að, entist honum hvorki heilsa né
aldur til að ljúka. Það var saga
samvinnuhreyfingarinnar. í það
mikla verk hafði hann dregið sam-
an óhemju fróðleik. Það urðu hon-
um vonbrigði að geta ekki lokið
því verki.
Björn var í lægra meðallagi á
hæð, svipsterkur og sviphreinn.
Hann var léttur á fæti meðan
kraftar entust og sístarfandi.
Ógleymanleg er mér ferð er við
fórum eitt sinn í hinu fegursta
veðri austur að Dettifossi ásamt
fleirum. En þar kleif hann létti-
lega kletta og klungrur og hafði þó
tvo um áttrætt. Björn var velles-
inn og víðlesinn, hagmæltur í
betra lagi, ljóðelskur og ritfær vel,
eins og bækur hans bera vott um.
Hann átti drjúgt safn góðra bóka
sem voru honum kærar. Hann
hafði ákveðnar skoðanir á
mönnum og málefnum og fór ekki
dult með þær, var rökfastur og
fylginn sér og gilti þá einu hver í
hlut átti. Hann bjó yfir farsælum
gáfum er nýttust honum vel. Hann
var góður fulltrúi íslenskrar
bændamenningar í þess orðs bestu
merkingu.
Síðustu árin reyndust Birni erf-
ið á ýmsan hátt. Það átti ekki við
hann að sitja með hendur í skauti.
Glíman við elli kerlingu var bæði
löng og ströng. Hann unni átthög-
um sínum mjög og vildi dveljast
heima svo lengi sem þess var
nokkur kostur. Þorbjörg kona
hans tók fullt tillit til óska bónda
síns, og hjúkraði honum daga og
nætur af ástúð og umhyggju. Þor-
björg er ein af hetjum hvers-
dagsins, sem í hógværð og af fórn-
fýsi reyndi hvað hún gat að létta
undir með ellimóðum eiginmanni
sínum.
Við, sem þekktum Björn, vissum
að hann varð hvíldinni feginn.
Andlát hans kom engum á óvart.
Eigi að síður er nú skarð fyrir
skildi. Það er dapurt til þess að
hugsa að eiga ekki lengur eftir að
blanda geði við þennan aldna heið-
ursmann. En eftir lifir minningin
um heilsteyptan mann, sem í engu
brást er honum var til trúað, og
kveður nú þennan heim sáttur við
Guð og menn að loknu ósviknu
dagsverki, eða eins og hann sjálf-
ur segir í einu ljóða sinna:
Rétt er rétt í heimi hér
og hafið það. '
Gert er gert og frágengið
og fullkomnað.
Ég sendi tengdamóöur minni,
Þorbjörgu, og öðrum ástvinum
innilegustu samúðarkveðjur.
Egill Friðleifsson
Fallast í faðma
friður og kyrrð
yfir öldungi
Þessi orð skáldsins á Sandi til-
einka ég látnum vini mínum Birni
Haraldssyni frá Austurgörðum.
Kynni tókust með okkur fyrir 40
árum, er ég settist að í Keldu-
hverfi og hef átt heimili þar síðan.
Ekki fer hjá því að á þessum
árum hafi ég haft meiri og minni
kynni af Birni og átt hann að ein-
lægum vini. Varð líka brátt þess
vör hve fjölhæfum gáfum hann
var gæddur. Þrátt fyrir að Björn
stundaði myndarlegan búskap um
ævina átti hann mörg önnur hugð-
arefni, sem hann vann að með
dugnaði, enda einstaklega vilja-
fastur maður.
Fátækur braust hann til
mennta og lauk prófi frá Gagn-
fræðaskóla Akureyrar. Hélt að því
búnu aftur heim í átthagana, en
þeim helgaði hann störf sín, þó
með nokkrum frávikum. Hann
hlaut tiltrú sveitunga sinna. Var
kosinn sýslunefndarmaður og
oddviti sveitarinnar. Þeim störf-
um gegndi hann um árabil. Hann
var skólastjóri barnaskólans, sem
var hafður til húsa á heimili hans
á þessum árum, var hann talinn
mjög góður kennari. Birni var fal-
in verkstjórn við lagningu vega í
Kelduhverfi og fórst það vel úr
hendi. Sama var að hverju Björn
starfaði, hann leysti ætíð öll við-
fangsefni með stakri prýði. Því
kynntist ég afar vel þegar hann
var fenginn til að setja á svið leik-
ritið Tengdamömmu eftir Krist-
ínu Sigfúsdótturi Þótti sú upp-
færsla takast svo vel að beðið var
um leikritið til sýninga í öðrum
sveitum. Sjálfur skrifaði hann
leikrit, sem sýnt var í hans heima-
högum.
Björn fékkst talsvert við rit-
störf og var vel hagmæltur. Hann
gaf út eigin ljóð og ljóðaþýðingar
1976. Bók sína nefndi hann Ljóða-
kver. Læt ég hér fylgja úr þeirri
bók eitt erindi eftir hann, sem vel
má á þessari stundu tileinka hon-
um sjálfum:
Vér syrgjum eigi horfins vinar vegna,
því vel mun statt meö sálarskipið hans.
Vort ólán var, að ei vér skyldum megna
að auðgast meir af gnægðum þvílíks manns.
Af öðrum ritverkum hans má
nefna bókina Lífsfleti, ævisögu
Árna Björnssonar tónskálds, en
hann var æskuvinur Björns og
sveitungi. Sömuleiðis skrifaði
hann sögu kaupfélags Norður-
Þingeyinga, ásamt mörgum grein-
um í blöð og tímarit. Víst var að
Björn sat aldrei auðum höndum.
Þegar kirkjukór Garðssóknar
var stofnaður var hann einn af
helstu hvatamönnum og formaður
hans síðar. Ánægjulegt var að
hitta Björn á söngæfingum, glað-
an og uppörvandi. Ekki var þó
alltaf heiglum hent að koma sam-
an í erfiðri færð yfir vetrar-
tímann. Fyrir kom að ganga þurfti
langar leiðir, en formaður og
söngstjóri lágu ekki á liði sínu. Því
hefði mátt veita þeim bjartsýnis-
verðlaun eins og gert er nú á dög-
um.
Utan sveitar sinnar starfaði
Björn sem þingskrifari í Reykja-
vík, þá ungur maður valinn úr
hópi margra umsækjanda, og um
tíma skólastjóri barnaskólans í
Núpasveit. Síðar tók hann sig upp
með fjölskyldu sína og hélt að
Reykjum í Hrútafirði, þar sem
hann gerðist kennari. Þar hlutu
börn hans framhaldsmenntun. Að
henni fenginni var aftur snúið
heim. Hann ætlaði sér aldrei að
yfirgefa átthagana, þar lágu ræt-
ur hans og hugur allur.
{ einkalífi var Björn gæfumað-
ur. Kona hans, Þorbjörg Þórar-
insdóttir, ættuð úr Þistilfirði,
mikilhæf að eðlisgerð, var honum
örugg stoð í gegnum lífið, ekki síst
nú er elli og sjúkdómar tóku að
mæða hann. Saman eignuðust þau
þrjú börn: Sigríði kennara í Hafn-
arfirði, Þórarin fyrrverandi
bónda, sem nú um hríð hefur með-
al annars séð um gerð útvarps-
þátta, og Guðnýju Halldóru hús-
freyju í Austurgörðum.
Um þessa vini á ég margar góð-
ar minningar, sem ég þakka nú
einlæglega, um leið og ég votta
fjölskyldunni allri samúð mína.
Björn kveð ég, sem einn af mín-
um bestu vinum. Hvíli nú hinn
mikli starfsmaður í ró eftir anna-
saman dag.
G. Jak.

TÆKNI
VAL
líö flYtjum í dag
í nýtt og glæsílcgt
húsnæði að
Grensásvegi 7
GRENSÁSVEGI 7.SÍMAR. 91-686064-81065
Við bjóðum fjölbreytt úrval D U UJK11 í M STEINAVERKSMIÐJA:
af gangstéttarhellum og Söluskrifstofa, sýningarsvæði
skrautsteinum. E Brej5höfða 3,
Skoðaðu sýningarsvæði okkar að | í| 110 Reykjavík
Breiðhöfða 3 og fáðu þér bækling. P I Sími: (91) 68 50 06